Іранскі каляндар

Іранскі каляндар (альбо Сонечная Хіджра) — каляндар, распрацаваны з удзелам Амара Хаяма й з тых часоў некалькі разоў удакладняўся. Вядзе адлік гадоў ад хіджры (перасяленьне прарока Мухамада з Мэкі ў Мэдыну ў 622 годзе), але заснаваны на сонечным (трапічным) годзе, у адрозьненьне ад клясычнага йсламскага календара, таму ягоныя месяцы прыпадаюць заўжды на адзін і той жа час году. Пачатак году — дзень вясеньняга раўнадзеньня (Наўруз, альбо пэрсыдзка-таджыкскі Новы год).

Высакосныя гады вызначаюцца іначай, чым у грэгарыянскім календары: высакосным лічыцца год, пры дзяленьні нумара якога на 33 рэшта складае 1, 5, 9, 13, 17, 22, 26 альбо 30; такім чынам, у кожным 33-гадовым пэрыядзе 8 высакосных гадоў, а сярэдняя працягласьць году складае 365,24242 дня, што дае памылку ў 1 дзень за 4500 гадоў. Іранскі каляндар у гэтым дачыненьне больш дакладны за грэгарыянскі.

Да 1925 году ў Іране (Пэрсіі), нягледзячы на старажытнасьць і вядомасьць іранскага, афіцыйна ўжываўся толькі клясычны ісьлямскі каляндар (гэтак, па дакумэнтах шаскага ўраду, расейская місія на чале з Аляксандрам Грыбаедавым была вынішчаная 6 шабана 1244 году, то бок 11 лютага 1829 году). Пасьля 1925 году іранскі каляндар зрабіўся афіцыйным, але распаўсюджаны ў народзе 12-гадовы жывёльны цыкль кітайскага календара тады быў забаронены.

У бягучы час, апроч Ірану, іранскі каляндар афіцыйна выкарыстоўваецца з 1957 году ў Аўганістане, асабліва ў іранамоўных (дары і таджыкскіх) рэгіёнах. Аднак у Аўганістане замест прыведзеных у табліцы пэрсідзкіх назваў месяцаў выкарыстоўваюцца назвы знакаў задыяку: у дарымоўных — арабскія, у пуштунаў — пуштунскія.

	Колькасьць дзён	Беларуская назва	Назва на фарсі		Назва на пушту	У грэгарыянскім календары
			У Іране	У Аўганістане
1	31	Фарвардын	فروردین	حمل	وری	21 сакавіка — 20 красавіка
2	31	Ардыбэхэшт	اردیبهشت	ثور	غویی	21 красавіка — 21 траўня
3	31	Хордат	خرداد	جوزا	غبرګولی	22 траўня — 21 чэрвеня
4	31	Тыр	تیر	سرطان	چنګاښ	22 чэрвеня — 22 ліпеня
5	31	Мордат	مرداد	اسد	زمری	23 ліпеня — 22 жніўня
6	31	Шахрывар	شهریور	سنبله	وږی	23 жніўня — 22 верасьня
7	30	Мэхар	مهر	میزان	تله	23 верасьня — 22 кастрычніка
8	30	Абан	آبان	عقرب	لړم	23 кастрычніка — 21 лістапада
9	30	Азар	آذر	قوس	لیندۍ	22 лістапада — 21 сьнежня
10	30	Дэй	دی	جدی	مرغومی	22 сьнежня — 20 студзеня
11	30	Бахман	بهمن	دلو	سلواغه	21 студзеня — 19 лютага
12	29 / 30	Эсфан	اسفند	حوت	کب	20 лютага — 20 сакавіка

Дні тыдня

Тыдзень іранскага календара пачынаецца ў суботу і скончваецца ў пятніцу. Выходны дзень у Йране - пятніца.

• Субота — شنبه — Шанбэ
• Нядзеля — یکشنبه — Екшанбэ
• Панядзелак — دوشنبه — Душанбэ
• Аўторак — سه شنبه — Сэшанбэ
• Серада — چهارشنبه — Чахаршанбэ
• Чацьвер — پنجشنبه — Панджшанбэ
• Пятніца — جمعه — Джомэ

Пэўныя даты

• 12 бахмана 1357 году — 1 лютага 1979 году: Прыбыцьцё Хамэйнага ў Іран
• 12 фарвардына 1358 году — 1 красавіка 1979 году: Абвяшчэньне Ісламскага ладу ў Іране
• 11 мардата 1384 году — 3 жніўня 2005 году: Уступленьне Ахмадзінэжада на пасаду правадыра грамады ў Іране.

Вонкавыя спасылкі

• Праграма пераводу датаў паміж іранскім і грэгарыянскім календарамі (рас.)