Мухамад

Мухамад (24 (25) красавіка 571, Мэка — 8 чэрвеня 632, Мэдына) — заснавальнік ісламу, цэнтральная фігура (пасьля адзінага Бога) гэтай рэлігіі.

Сьціслая храналёгія

• красавік 571 — нараджэньне Мухамада ў Мэке
• 595 — жаніцьба з Хадыджай
• 613 — пачатак публічнай пропаведзі Мухамада
• 615 — уцёкі пасьлядоўнікаў Мухамада ў Этыёпію ад перасьледаў (сам застаецца пад заступніцтвам дзядзькі Абу Таліба).
• 619 — сьмерць Хадыджы і Абу Таліба.
• 620 — таемная дамова Мухамада з групай жыхароў Ясрыба (Мэдыны) аб адмысловай ролі трацейскага судзьдзі.
• 622 — перасяленьне ў Мэдыну, гіджра
• 623 — пачынаюцца напады мусульманаў на мэканскія караваны
• 624 — разгром мусульманамі абарончага атрада мэдынцаў пры Бадры
• 625 — бітва каля гары Ўхуд. Параза мусульманаў ад мэканцаў.
• 626 — няўдалая вылазка мэканцаў да Мэдыне, «бітва ў рова».
• 628 — дамова аб перамір’і, зьняволены ў мястэчку ал-Худайбія.
• 629 — мірнае паломніцтва мусульманаў і Мухамада ў мэканскае сьвяцілішча пры Каабе.
• 630 — пераход Мэдыны на бок Мухамада, разбурэньне ідалаў Каабы, адлюстраваньне нападу на Мэку вандроўцаў (бітва пры Хунайне).
• 632 — апошняе паломніцтва Мухамада ў Мэку (гіджат ал-вада), 8 чэрвеня — сьмерць Мухамада (пахаваны ў галоўнай мячэці Мэдыны)

Імя

Імя Мухамада ў каліграфічным і звычайным варыянце напісаньня

У ісламе імені надаецца вялікае сакральнае значэньне. Імя Мухамад значыць «ухваляемы», «Годны хвалы». У Каране ён завецца па імені ўсяго 4 разы, але завецца таксама прарокам (ан-Набі), Весьнікам (Расул), слугою Бога (Абд), весьнікам (Башыр), папярэднікам (Надхір), напамінальнікам (Мудхакір), сьведкай (Шагід), заклікаўшым да Бога (Так’і) і інш. Паводле мусульманскай традыцыі, пасьля вымаўленьня або напісаньня імя прарока Мухамада, заўсёды кажацца «Сала Лаху алейгі ва салям» (па-арабску: صلى الله عليه وسلم‎) — гэта значыць «Блаславіць яго Алаг і прывітае».

Поўнае імя Мухамада ўключае імёны ўсіх яго вядомых продкаў па прамой мужчынскай лініі пачынальна ад Адама, а таксама ўтрымоўвае куньню па імені яго сына Касіма (гэтае імя значыць «Які дзеліць»; пры жыцьці Мухамада ніхто ня мог зваць свайго сына Касім, бо гэтая куньня была замацаваная за Мухамадам). Цалкам імя прарока Мухамада выглядае так: Абу аль-Касім Мухамад ібн ‘Абд Алаг ібн Абд аль-Муталіб (імя Абд аль-Муталіба — Шайба) ібн Хашым (імя Хашыма — Амр) ібн Абд Манаф (імя Абд Манафа — аль-Мугіра) ібн Кусайя ібн Кілаб ібн Мура ібн Кааб ібн Луайя ібн Галіб ібн Фіхр ібн Малік ібн Ан-Надр ібн Кінана ібн Хузайма ібн Мудрык (імя Мудрыкі — Амір) ібн Ільяс ібн Мудар ібн Нізар ібн Мад ібн Аднан ібн Адад (вымаўляюць таксама — Удад) ібн Мукавім ібн Нахур ібн Тайрах ібн Іаруб ібн Яшчджуб ібн Набіт ібн Ісмаіл ібн Ібрагім (Галіль ар-Рахман) ібн Тарых (гэта Азар) ібн Нахур ібн Саруг ібн Шаліг ібн Ірфхашад ібн Сам ібн Нух ібн Ламк ібн Матту Шалах ібн Ахнух (гэта, як сьцьвярджана, прарок Ідрыс; ён быў першым з роду чалавечага, якому даравана прароцтва і які пісаў трысьнёгавым пяром) ібн Іард ібн Магліл ібн Кайнан ібн Іаніш ібн Шыт ібн Адам.

Месца Мухамада сярод прарокаў ісламу

Іслам, акрамя Мухамада, прызнае таксама і іншых прарокаў (ёсьць вэрсіі аб тым, што іх было 124 тысячы, ёсьць вэрсіі, што іх было 224 тысячы), але пры гэтым агаворвае, што Мухамад зьяўляецца ня проста адным з прарокаў, але зьяўляецца апошнім у ланцугу ўсіх пасланцаў і прарокаў. Акрамя таго, ён пасланы не да асобнага гораду, сяла, народа, як гэта было са ўсімі астатнімі пасланцамі (у тым ліку і Ісой — Ісусам), а да ўсіх людзей на зямлі. Яго шарыят (гэта значыць комплекс маральна і рэлігійна-юрыдычных правілаў і прынцыпаў), паводле вучэньня ісламу, будзе сапраўдным да Суднага Дню. Усё астатнія шарыяты, зь якімі прыходзілі прарокі, згубілі сваю сілу (усе яны насілі часовы характар). Такім чынам, мусульмане, прымаючы такія Сьвятыя Пісаньні, як Тора і Эвангельле, не прызнаюць іх законы дзейснымі, а акрамя таго паказваюць на тое, што яны пасьля былі скажоныя людзьмі.

Мухамад займае самае высокае становішча сярод прарокаў. Паводле ісламу, вера ў прароцкую місію Мухамада зьяўляецца абавязковай для ўсіх людзей, у тым ліку і для хрысьціянаў і юдэяў, якія павінны былі рушыць усьлед яго закліку і прыняць апошні шарыят.

Рамадан аль-Буці так піша аб месцы Мухамада і яго Шарыяту ў Ісламе: «Няма адрозьненьняў у монатэістычных рэлігіях [маюцца на ўвазе монатэістычныя рэлігіі ў нескажоным выглядзе], бо ўсе яны — звёны адзінага Чароўнага ланцугу, у якой місія Мухамада зьяўляецца кульмінацыяй усяго рэлігійнага разьвіцьця чалавецтва. Аднак жа ёсьць адрозьненьні ў заканадаўствах (шарыятах), зь якімі накіроўваліся прарокі».

Мухамад прыналежыў да племя курайшыты. Прыгнечваемы мэканцамі-язычнікамі, у 622 году ён перасяліўся з Мэкі ў Ясрыб, які пасьля гэтага стаў звацца Мэдынай (гэтая дата — гіджра (пераезд) — зьяўляецца пачаткам мусульманскага календара), а затым разам са сваімі прыхільнікамі заваяваў Мэку. Да моманту сьмерці Мухамада ў 632 году ў іслам быў зьвернуты ўжо ўвесь Арабійскі паўвостраў, а неўзабаве пасьля сьмерці прарока яго пераемнікі («намесьнікі», галіфы) заваявалі шырокія тэрыторыі азіяцкіх і афрыканскіх валадарствах Бізантыйскай імпэрыі, часткова Эўропу, распаўсюджваючы іслам, арабскую культуру і мову, а пасьля таксама і назапашаныя (у тым ліку антычнай цывілізацыяй) навуковыя веды, якія аказалі непасрэдны ўплыў на разьвіцьцё навукі ў цэлым; дадзеная культурна-моўная і рэлігійная прастора захоўваецца, за выключэньнем Эўропы, да цяперашняга часу. Мухамад завецца таксама Пячаткай Прарокаў, Кіраўніком Прарокаў і Прарокам Суднага часу. У іман мусульманіна ўваходзіць перакананьне аб тым, што Мухамад зьяўляецца пасланцам Бога нароўні зь іншымі прарокамі (гэта зафіксавана ў ісламскім знаку веры — Шахадзе) і зьяўляецца апошнім прарокам.

Прызнаны амэрыканскім пісьменьнікам і навукоўцам Майклам Гартам у кнізе «100 вялікіх людзей» самой уплывовай асобай за ўсю гісторыю.

Рэлігійнае вучэньне

Асноўны артыкул: Іслам

Паводле вучэньня ісламу, Мухамад зьяўляецца апошнім прарокам і пасланцам Алага. Іслам, гэта значыць пакора Адзінаму Богу, была ўласьцівая ўсім праведнікам, у тым ліку якія рушылі загаду Бога, прыняўшы вучэннье Ісы, Мусы і іншых вядомых біблейскіх прарокаў. Аднак вучэньні юдаізму і хрысьціянства, паводле ісламу, былі скажоныя людзьмі, а потым страцілі сваю актуальнасьць пасьля пачатку нізпасланьня Карану. Пры гэтым, скажэньне Пісаньняў было ў межах веданьня Алага. Каран зьяўляецца словам Алага, апошнім Сьвятым Пісаньнем, Пісаньнем якое не падзьвергнецца зьменам. Бо, па волі Алага, Апошняе Пісаньне ўтрымоўвае арабскую прамову, гэтая мова зьяўляецца асаблівым для мусульманаў. Толькі Каран на арабскай мове зьяўляецца Пісаньнем, пераклад на любую мову сьвету (часта паказваецца, што гэта «пераклад сэнсаў») такім не зьяўляецца. Каран пасылаўся часткамі. Засноўваючыся на аятах Карану (25:32, 17:106), гэта зьвязваецца з тым, што Алаг жадаў укараніць веру ў сэрца Мухамада, а таксама пасылаў адкрыцьці згодна з падзеямі і пытаньнямі тых, хто пытае, што рабіла большае ўражаньне, чым калі б яны былі дадзены цалкам. Адкрыцьцё магло сьцішваць Мухамада, усяляць у яго супакой і ўстойлівасьць. Некаторыя адкрыцьці адмянялі папярэднія. Прынята лічыць, што ў адкрыцьцях, якія прыйшлі Мухамаду да перасяленьня мусульманаў у Мэдыну, утрымоўваецца менш прававых усталяваньняў. У Каране часта ўтрымоўваюцца наказы Мухамаду. Слова «куль» (скажы) утрымоўваецца 332 разы.

Арабія і Мэка да пропаведзі Мухамада

Рэлігія

Трэба заўважыць, што курайшыты-язычнікі, як і іншыя арабы-язычнікі, нягледзячы на свае паганскія рэлігійныя перакананьні верылі ў Алага, але пры гэтым таксама ўшаноўвалі ідалаў. У Каране сьцьвярджаецца, што язычнікі лічылі, што ідалы наблізяць іх да Алага: "Сапраўды, чыстая вера можа быць прысьвечаная аднаму Алагу. А тыя, якія ўзялі сабе замест Яго іншых заступнікаў і памагатых, кажуць: «Мы ўшаноўваем іх толькі для таго, каб яны наблізілі нас да Алага як мага бліжэй». Паводле ісламскай гістарыяграфіі, спачатку арабы (нашчадкі Ісмаіла, сына Ібрагіма) былі монатэістамі, аднак потым пазычалі ідалаў у амалікаў. Пры гэтым яны працягвалі пачытаць Каабу. Большасьць зь іх былі вельмі кансэрватыўныя па стаўленьні да сваёй рэлігіі, знаходзячы чыньнікі такога кансэрватызму ў тым, што іх бацькі верылі ў тых жа ідалаў.

Асаблівасьці культуры

У даісламскіх арабаў шырока пачыталіся красамоўства, гасьціннасьць і пэўнасьць сваёй дамове. Сярод прымітыўных якасьцяў даісламскага грамадзтва можна вылучыць наступныя: існавала крэўная помста, была традыцыя закопваць жыўцом нованароджаных дзяўчынак, або закопваць нованароджаных дзяцей, калі арабы баяліся не прахарчаваць іх.

Эканоміка

Мэка, у якой жыў Мухамад, зьяўлялася гандлёвым і фінансавым цэнтрам Арабіі. Горад разьмяшчаўся на скрыжаваньні шляхоў зь Емена ў Сырыю і з Этыёпіі (Абісініі) у Ірак. Валютай, якая ўжывалася ў абарачэньні ў тыя часы, быў дынар. Дынар таксама згадваецца ў Каране. У адпаведнасьці з каранічнымі аятамі гэта была манэта з золата ў 24 карата, або 4,25 грама. Мусульманам загадваецца выкарыстаць такія грошы пры зьдзяйсненьні ўгодаў, выплаце ачышчальнага падатку (закята) і для зьберажэньняў. Прарок Мухамад зьяўляецца заснавальнікам ісламскай эканомікі, якая са ўсімі ўласьцівымі ёй асаблівасьцямі практычна не зьмянілася да нашых дзён. У прыватнасьці, у выказваньнях прарока Мухамада асуджаецца ліхвярская практыка (рыба), а таксама гаворыцца аб золаце і срэбры. Гэтыя выказваньні (хадзісы) адбіліся на сучасных эканоміках краінаў ісламскага сьвету. У прыватнасьці, пасьля эканамічнага крызісу 1997 г. у процівагу папяровым грошам і нестабільнасьці сучаснай фінансавай сыстэмы, якую яны нясуць, зьявіўся праект залатога дынара, паколькі ў часы прарока Мухамада незабясьпечаных папяровых грошай не існавала. Хоць, у мусульманскім сьвеце здаўна былі распаўсюджаныя розныя выгляды адваротных дакумэнтаў, такіх як суфтаджа, сак і інш., якія прымаліся да аплаты нароўні са звычайнымі мэталічнымі грашыма.

Клімат

Мэка разьмяшчалася сярод бясплённых скал, земляробства ў ёй было немагчыма. Земляробства было распаўсюджанае толькі ў аазісах, адным зь якіх быў Ясрыб (Мэдына). Існуе меркаваньне аб тым, што распаўсюджваньне ісламу і арабская экспансія ў Пэрсію, Сырыю і Паўночную Афрыку была абумоўленая асушваньнем арабскіх стэпаў і, як сьледзтва, голадам. Пры гэтым, ніякіх пэўных зьвестак з нагоды якія-небудзь істотных зьменаў клімату ня маецца, што ставіць пад сумнеў такога роду высновы. Да таго ж маюцца зьвесткі аб тым, што мусульмане вярталіся пасьля заваявальных паходаў назад у пустэльню.

Палітыка

Усярэдзіне Мэкі ішла пастаянная барацьба за ўладу. У арабскіх крыніцах утрымоўваецца нямала інфармацыі аб сямейных і племянных міжусобіцах, аднак некаторыя заходнія крытыкі робяць акцэнт на легендарнасьці гэтых падданьняў. У сувязі з тым, што Мэка была буйным гандлёвым горадам, палітычныя групоўкі, якія атрымоўвалі ўладу, былі злучаныя ва ўзаемаадносіны з рознымі арабскімі плямёнамі, а таксама дзяржавамі, зь якімі быў зьвязаны гандаль Мэкі.

Біяграфія Мухамада

Сям’я Мухамада

Прарок Мухамад паходзіў зь племя племя «Курайш», якое мела вельмі высокае становішча ў арабскім асяродзьдзі. Ён ставіўся да клана Хашым (хашыміты). Клан атрымаў такі назоў у гонар прадзеда Мухамада — Хашыма. У Хашыма пры жыцьці было права на збор быдла для сілкаваньня паломнікаў і права на валоданьне крыніцай Замзам. Ён быў багатым чалавекам. Свая мянушка «Хашым» (яго клікалі Амр) ён атрымаў з-за таго, што разломліваў хлеб на кавалкі для паломнікаў, якія прыязджалі на хадж у Мэку («хашыма» — разломліваць хлеб для цуры). Пасьля яго сьмерці права на харчаваньне і пеньне паломнікаў перайшло да яго брату, аль-Муталібу, якога курайшыты звалі аль-Файда — «сама шчодрасьць». У Хашыма быў сын Абд аль-Муталіб, якога назвалі Шуайба. Ён вельмішанаваўся ў сваім народзе.

Нараджэньне і дзяцінства

Прарок Мухамад нарадзіўся, паводле меркаваньня шэрагу навукоўцаў, 20 або 22 красавіка 571 году па грыгарыянскім каляндары у год слана, перад наступам сьвітанку, у панядзелак. Таксама шматлікія крыніцы паказваюць 570 год. Паводле некаторых адданьняў, гэта адбылося ў 9 дзень месяца Рабі аль-аваль у год Слана, у год няўдалага паходу Абрагі на Мэку, або ў 40 г. кіраваньня пэрсыдзкага шаха Анушырвана.

Бацька Мухамада Абд Алаг памёр незадоўга да яго нараджэньня (за два месяца) або празь некалькі месяцаў пасьля нараджэньня Мухамада. Імя маці Мухамада — Аміна бінт Вагб ібн Абд Манаф ібн Зухра ібн Кілаб. Імя Мухамад, што азначае «Ухваляльны», даў яму яго дзед Абд Аль-Муталіб. Мухамад быў перададзены паводле звычаю кармільніцы Халіме бінт Абі Зу’айб, некалькі гадоў жыл у яе сям’і ў качавым племі бедуінаў Бану С’ад. У 4 гады ён быў вернуты зваротна ў сям’ю. У 6 гадоў Мухамад страціў маці. Ён выехаў з ёй у Мэдыну на магілу бацькі, яе суправаджалі апякун Абд аль-Муталіб і прыслужніца Ум Айман. На зваротным шляху Аміна захварэла і памерла. Мухамада ўзяў да сабе дзед Абд аль-Муталіб, але праз два гады ён памёр таксама. Пасьля сьмерці Абд аль-Муталіба Мухамада ўзяў дзядзька па бацьку Абу Таліб, які быў вельмі бедны. У 12 гадоў Мухамад пас авечак Абу Таліба, потым стаў удзельнічаць у гандлёвых справах свайго дзядзькі.

Некаторыя падданьні, зьвязаныя з нараджэньнем, дзяцінствам і юнацкасьцю Мухамада носяць рэлігійны характар і для сьвецкага навукоўца ідэалягічна ня маюць гістарычнай каштоўнасьці. Аднак, гэтыя падданьні для мусульманскіх біёграфаў Мухамада, у прыватнасьці першых стагодзьдзяў ісламу, шматлікія зь якіх самі зьбіралі матэрыял і правяралі яго на пэўнасьць, калясальныя працы якіх і складаюць галоўную гістарычную крыніцу для сёньняшніх арыенталістаў, зьяўляюцца ня менш важнымі і пэўнымі (калі гэтая пэўнасьць даказаная), як і іншыя, якія ў цэлым прызнаюцца навукоўцамі-немусульманамі.

У дзяцінстве з Мухамадам адбыўся выпадак, калі нэстарыянскі манах па імені Бахіра прадказаў яму вялікі лёс. Абу Таліб паехаў з караванам у Сырыю, а Мухамад, які быў тады яшчэ хлопчыкам, прывязаўся да яго. Караван спыніўся ў Бусры, дзе ў кельлі жыў манах Бахіра, які быў хрысьціянскім навукоўцам. Раней, калі яны праязджалі міма яго, ён не размаўляў з імі і наогул не зьяўляўся. Сьцьвярджаюць, што спачатку манах убачыў Мухамада, над якім было воблака, якое пакрывае яго сваім ценем і выдзяляе яго сярод астатніх. Потым ён убачыў, што цень воблака звалілася на дрэва, а галінкі гэтага дрэва схіліліся над Мухамадом. Пасьля гэтага Бахтра аказаў гасьціннасьць курайшытам, зьдзівіўшы іх гэтым. Калі ён глядзеў на Мухамада, то спрабаваў убачыць асаблівасьці і прыкметы, якія сказалі бы яму аб тым, што перад ім сапраўды будучы прарок. Ён распытваў Мухамада аб яго снах, зьнешнасьці, справах і ўсё гэта супадала з тым, што ведаў Бахіра з апісаньня прарока. Таксама ён убачыў пячатку вяшчунства паміж плячмі менавіта на тым месцы, дзе яна, паводле яго зьвестак, мусіла быць. Потым манах сказаў Абу Талібу, што той павінен берагчы Мухамада ад юдэяў, бо калі яны пазнаюць аб тым, пра што пазнаў ён сам, то будуць аказваць варожыя дзеяньні.

Мухамад да соракагадовага ўзросту

У гэтым пэрыядзе, паводле арабскіх крыніцаў, можна вылучыць наступнае:

• Паміж чатырнаццацьцю і пятнаццацю гадамі (або ў дваццаць гадоў) Мухамад прымаў удзел у «Блюзьнерскай вайне», дзе «адбіваў стрэлы шчытом, абараняючы сваіх дзядзяў».
• Прыкладна ў дваццацігадовым узросьце стаў, зьяўляючыся чалавекам дасьведчаным у гандлі і ўмеючы вадзіць караваны, наймацца да заможных гандляроў у якасьці прыганятага, правадыра караванаў або гандлёвага агента.
• Калі Мухамаду было 25 гадоў, ён удзельнічаў у «Зьвязе Высакародных» (Гільф ал-Фудул), сутнасьць якога была ў абароне безабаронных і забесьпячэньні бясьпекі чужаземцаў у Мэке.
• Калі Мухамаду было 35 гадоў, ён прымаў удзел у рамонце Каабы. Яе муры моцна папакутавалі ад селю, таксама там адбыўся пажар. Курайшыты былі змушаныя будаваць будынак зноўку. Ён уласнаручна ўсталяваў «Чорны камень» на ранейшае месца.
• Па словах арабскіх гісторыкаў, Мухамад лічыўся чалавекам бездакорнай рэпутацыі, адрозьніваўся выдатным характарам, сумленнасьцю і добрасумленнасьцю, розумам і кемлівасьцю. Мухамада звалі «аль-Амін», што азначае Дакладны.
• Мухамад, вырашыўшы дапамагчы свайму дзядзьку Абу Талібу, які апынуўся ў цяжкім матэрыяльным становішчы, узяў на выхаваньне яго малодшага сына, сямігадовага Алі — будучыні сахаба і галіфа.

Шлюб з Хадыджай

У 25 гадоў Мухамада наняла адна з самых шляхетных і багатых жанчынаў племя курайш — Хадыджа бінт Гувайлід для паездкі ў Сырыю. Яна займалася гандлем і наймала мужчынаў для вядзеньня сваіх справаў. Зь ім паехаў слуга Хадыджы — Майсара. Згодна з хадысам, Хадыджа атрымала вялікі прыбытак ад той паездкі і, наслышанная ад Майсары аб якасьцях Мухамада, вырашыла выйсьці за яго замуж. Яму было дваццаць пяць гадоў, ёй было па сьведчаньні большасьці крыніцаў — сорак гадоў (па іншых дадзеных, Хадыдже было дваццаць восем гадоў. Прыводзяцца таксама і іншыя зьвесткі). Аднак, гэты узрост, паводле меркаваньня М. Ўота, магчыма, перабольшаны.

Да Мухамада яна была замужам два разу. Мухамад адчуваў да яе моцнае каханьне як пры жыцьці, так і пасьля яе сьмерці, пра што кажуць шматлікія хадысы, калі рэзаў авечку, пасылаў частку мяса яе сяброўкам. Акрамя таго, ён казаў, што найлепшая жанчына місіі Ісы была Мар’ям (Марыя дачка Імрана, маці Ісуса), а найлепшай жанчынай яго місіі была Хадыджа. Аіша ж казала, што раўняла Мухамада толькі да Хадыджы, хоць той і не было ў жывых, а аднойчы, калі яна выклікнула «Ізноў Хадыджа?», Мухамад быў незадаволены і сказаў, што Ўсявышні надзяліў яго моцным каханьнем да яе.

Пачатак прароцкай місіі

Калі Мухамаду споўнілася 40 гадоў, пачалася ягоная рэлігійная дзейнасьць. Спачатку ў Мухамада зьявілася патрэба ў аскетызьме, ён стаў адасабляцца ў пячоры на гары Хіра, дзе пакланяўся Алагу. Таксама ён пачаў бачыць прарочыя сны. У адной з такіх начэй адзіноты да яго зьявіўся анёл Джабраіл, пасланы Алагам, зь першымі аятамі Карану.

Людзі пачалі паступова ўступаць у іслам, спачатку гэта былі жонка Мухамада Хадыджа і яшчэ восем чалавек, сярод якіх былі будучыя халіфы Алі і Усман. Потым людзі сталі прымаць іслам групамі, як мужчыны, так і жанчыны, і прарок Мухамад стаў адкрыта заклікаць да ісламу. Да гэтага, на працягу трох гадоў, ён вёў свае пропаведзі таемна. У Каране так сказана аб гэтым: абвясьці тое, што табе загадана, і адвярніся ад шматбожнікаў.

Курайшыты пачалі аказваць варожыя дзеяньні ў дачыненьні да Мухамада, адкрыта крытыкуючы ягоныя рэлігійныя погляды, і да новазьвернутых мусульманаў. Мусульманаў маглі абражаць, закідваць камянямі і брудам, зьбіваць, падвяргаць голаду, смазе, зною, пагражаць сьмерцю. Усё гэта падштурхнула Мухамада на прыняцьце рашэньня аб першым перасяленьні мусульманаў.

Крытыка

Першымі крытыкамі Мухамада былі яго супляменьнікі — курайшыты. Гэтая крытыка адрозьнівалася агульным недаверам і кансэрватызмам. Аб гэтай крытыцы можна судзіць толькі з Карана і па біяграфіях Мухамада. Крытыка ў адрас Мухамада была са боку бізантыйскіх гісторыкаў, аднак гэтая крытыка адрозтніваецца скажэнтнем аблічча Мухамада. Францускія энцыкляпэдысты канца XVIII стагодзьдзя пішуць наступнае: «Мухамад — вядомы ашуканец, ілжапрарок і ілжанастаўнік, заснавальнік ерасі». Прадметам крытыкі зьяўляецца асабістае жыцьцё Мухамада. Паводле некаторых крыніцаў, узрост адной з жонак Мухамада, Аішы складаў 9 гадоў. Гэтае меркаваньне не адмаўляецца мусульманамі (хоць аб узросьце Аішы ёсьць шэраг альтэрнатыўных хадысаў, у якіх гаворыцца аб узросьце 13, 17 і нават 27 гадоў), але ў мусульманскім сьвеце гэтым зьвесткам надаецца іншае значэньне, што выяўляецца ў адчыненай абароне, выказанай у рознага роду літаратуры.