Інстытут біяарганічнай хіміі
Каардынаты: 53°55′42″ пн. ш. 27°41′26″ у. д. / 53.92833° пн. ш. 27.69056° у. д.
Інстыту́т біяаргані́чнай хі́міі (анг. Institute of Bioorganic Chemistry) — дасьледчая ўстанова Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (НАНБ), заснаваная ў студзені 1974 году на аснове Аддзелу біяарганічнай хіміі Інстытуту фізыка-арганічнай хіміі (створанага ў 1972 годзе).
| Інстытут біяарганічнай хіміі | |
| рас. Институт биоорганической химии | |
| Абрэвіятура | ІБАХ |
|---|---|
| Папярэднік | Аддзел біяарганічнай хіміі Інстытуту фізыка-арганічнай хіміі |
| Дата ўтварэньня | 10 студзеня 1974 (50 гадоў таму) |
| Тып | навуковая |
| Юрыдычны статус | дзяржаўная ўстанова |
| Мэта | распрацоўка лекавых рэчываў, гарманальных лекаў і рэактываў для дыягностыкі |
| Штаб-кватэра | Менск, Першамайскі раён, вул. Купрэвіча, д. 5, корп. 2 |
| Сяброўства | 2 акадэмікі, 3 сябры-карэспандэнты |
| Афіцыйныя мовы | расейская |
| Кіраўніца | Сьвятлана Бабіцкая |
| Намесьніца па навуковай працы | Натальля Хрыпач |
| Намесьніца па інавацыйнай працы | Алена Калінчанка |
| Асноўныя асобы | Уладзімер Хрыпач, Фёдар Лахвіч |
| Матчына кампанія | Нацыянальная акадэмія навук Беларусі |
| Зьвязаныя кампаніі | УП «Акадэмфарм», УП «Дзяржразьліковая досьледная вытворчасьць» |
| Колькасьць супрацоўнікаў | 300 (2018 г.) |
| Колькасьць валянтэраў | 20 асьпірантаў (2018 г.) |
| Сайт | iboch.bas-net.by |
На 2018 год ІБАХ знаходзіўся ў складзе Аддзяленьня хіміі і навук аб Зямлі НАНБ. Набор у асьпірантуру ажыцьцяўлялі па 5 спэцыяльнасьцях: 1) біяарганічная хімія, 2) арганічная хімія, 3) біяхімія, 4) біяфізыка, 5) фармакалёгія. У дактарантуру набіралі па 3 спэцыяльнасьцях: 1) біяагранічная хімія, 2) арганічная хімія, 3) біяхімія. Інстытут выпускаў дыягнастычныя наборы, лекавыя рэчывы, супрацьпухлінныя лекі, гемасарбэнты і хімічныя сродкі абароны расьлінаў. Таксама Інстытут аказваў паслугі па распрацоўцы лекавых рэчываў і лекаў, праводзіў спэктраскапію ядзернага магнітнага рэзанансу (ЯМР) і мас-спэктрамэтрыю[1]. На 2018 год у Інстытуце было 300 супрацоўнікаў, зь іх 150 дасьледнікаў, у тым ліку 50 кандыдатаў і 11 дактароў навук (2 акадэмікі і 3 сябры-карэспандэнты). Налічвалася каля 20 асьпірантаў. ІБАХ ладзіць міжнародную нараду «Хімія, будова і функцыя біямалекулаў». У Інстытуце працавала 5 досьледна-вытворчых участкаў гемасарбэнтаў, рэкамбінаваных фэрмэнтаў, імунахімічных рэагентаў і аксыфітастэролаў[2].
Будова
рэдагавацьНа 2018 год Інстытут біяарганічнай хіміі ўлучаў:
- 11 лябараторыяў — 1) фізыка-хімічных мэтадаў дасьледаваньня, 2) хіміі і выпрабаваньняў пэстыцыдаў, 3) хіміі ліпідаў, 4) хіміі простагляндынаў, 5) хіміі стэроідаў, 6) бялковай інжынэрыі, 7) малекулярнай дыягностыкі і біятэхналёгіі, 8) хіміі бялковых гармонаў, 9) дастасоўнай біяхіміі, 10) дастасоўнай энзімалёгіі, 11) хіміі нуклеатыдаў і полінуклеатыдаў;
- аддзел фармакалёгіі і фармацыі, што меў 3 уласныя лябараторыі — 1) фармакалягічных дасьледаваньняў, 2) таксыкалёгіі, 3) фармацэўтычных выпрабаваньняў;
- навукова-вытворчы цэнтар «Хімфармсынтэз»[1].
Мінуўшчына
рэдагаваць10 студзеня 1974 году Прэзыдыюм Акадэміі навук БССР зацьвердзіў Пастанову № 8 аб стварэньні Інстытуту біяарганічнай хіміі (ІБАХ) на аснове Аддзелу біяарганічнай хіміі Інстытуту фізыка-арганічнай хіміі (ІФАХ), які ўтварылі ў складзе ІФАХ у 1972 годзе. У 1986 годзе ІБАХ стварыў дачыннае прадпрыемства «Дзяржразьліковая досьледная вытворчасьць» для вырабу рэактываў імунахімічнага аналізу. У 1988 годзе 5 дасьледнікаў Інстытуту — Апанас Ахрэм, Валер Чашчын, Алег Стральчонак, Алег Сьвірыдаў і Надзея Півень — атрымалі Дзяржаўную прэмію БССР у галіне навукі тэхнікі за распрацоўку радыёімунных набораў дыягностыкі і лекаў. У 1996 годзе 6 дасьледнікаў ІБАХ — Уладзімер Хрыпач, Уладзімер Жабінскі, Вячаслаў Альховік, Раіса Літвіноўская, М.І. Завадзкая і Фёдар Лахвіч — атрымалі Дзяржаўную прэмію Беларусі ў галіне навукі і тэхнікі за распрацоўку вырабу расьлінных гармонаў брасінастэроідаў. На іх аснове сталі выпускаць расьлінаахоўныя сродкі «Эпін» і «Эпін-Плюс», якія знайшлі прымяненьне на сотнях км² угодзьдзяў Беларусі. Таксама брасінастэроіды выкарысталі ў выпуску прэпаратаў «АпіБрасін» для жывёлагадоўлі і «Фітанол» для аздараўленчага харчаваньня людзей, у прыватнасьці спартоўцаў[2].
На 1998 год у складзе Інстытуту біяарганічнай хіміі працавалі: 11 лябараторыяў, аддзел біялягічных выпрабаваньняў, досьледная вытворчасьць (з 1985 году), асьпірантура і рада па абароне кандыдацкіх і доктарскіх дысэртацыяў. Асноўнымі кірункамі дасьледаваньняў былі: дзеяньне прыродных біяпалімэраў і нізкамалекулярных біярэгулятараў; спосабы імунахімічнага і біячуйнікавага аналізу функцыянальнага стану імуннай і рэпрадуктыўнай сыстэмаў чалавека; геннаінжынэрныя спосабы атрыманьня жыцьцёва важных злучэньняў. У Інстытуце распрацавалі: лекі ад расьсеяннага склерозу, язвы страўніка, белакроўя і пухлінаў; бясьпечныя для навакольля гэрбіцыды і інсэктыцыды; стымулятары росту расьлінаў і адаптагены. Распрацаваныя ў ІБАХ спосабы імунахімічнага аналізу ўкаранілі ў лякарнях і паліклініках Беларусі. У Інстытуце працавалі акадэмікі Апанас Ахрэм і Алег Стральчонак, сябры-карэспандэнты Фёдар Лахвіч і Ігар Міхайлопула[3].
У 2004 годзе 6 дасьледнікаў ІБАХ — Алена Калінчанка, Натальля Літвінка, Ігар Міхайлопула, Галіна Зайцава, Анатоль Зінчанка і П.Т. Пятрова — атрымалі Дзяржаўную прэмію Беларусі ў галіне навукі і тэхнікі за распрацоўку вытворчасьці лекаў на аснове фэрмэнтацыі нуклійных кісьляў. Пагатоў распрацоўку ажыцьцявілі пры дапамозе біяхімічнага мадэляваньня. Вынікі дасьледаваньняў Інстытуту дазволілі запусьціць вытворчасьць 14 лекаў: лейклядын, заміцыт, клёфарабін, флюдарабел, дэцытабін, пемэтрэксед, бортэзаміб, алямін, цытарабін, тыягуанін, цыкляцытыдын, фасфадэн, леватыраксін натру і карбаплятын. Распрацоўкі сталі асновай вырабу 5 гемасарбэнтаў: авасорб, антыглябулін Е, ліпасорб, нуклеасорб і антыліпапратэід. Выпуск уласных лекавых рэчываў дазволіў асвоіць выраб лекаў ад белакроўя. У 2007 годзе ТАА «Франдэса» (Менск, вул. Ф.Скарыны, д. 8) пусьціла завод расьлінаахоўных сродкаў у Бярозаўскім раёне (Берасьцейская вобласьць) на аснове распрацовак ІБАХ. За 2007—2017 гады завод выпусьціў вырабаў на больш як $42 млн, у тым ліку: стымулятары росту расьлінаў «Эпін», «Фітавітал» і «Эфалямін»; фэрамоны яблыневай пладажэркі LP-U і млынавай агнёўкі «Мірон»; дзейныя рэчывы гэрбыцыда «Грасп» і інсэктыцыда «Канфідор»; гэрбіцыды «Кумагра», «Тайфун» і «Шквал»; інсэктыцыды «Вітан» і «Кербер»; фунгіцыды «Лябрадор» і «Эхіён». У 2012 годзе пры ІБАХ стварылі навукова-вытворчы цэнтар «Хімфармсынтэз» для выпуску лекавых рэчываў ад вірусаў і пухлінаў. Адначасна Інстытуту перадалі УП «Акадэмфарм»[2].
Кіраўнікі
рэдагаваць- Апанас Ахрэм (1974—1988)
- Алег Стральчонак (1988—2000)
- Фёдар Лахвіч (2000—2011)
- Сяргей Усанаў (2011—2016)
- Сьвятлана Бабіцкая (з 2016 году)
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Арганізацыі Аддзяленьня хіміі і навук аб Зямлі (Інстытут біяарганічнай хіміі) // Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, 15 чэрвеня 2018 г. Праверана 30 кастрычніка 2018 г.
- ^ а б в Сьціслая гісторыя Інстытуту (рас.) // Інстытут біяарганічнай хіміі, 2018 г. Праверана 30 кастрычніка 2018 г.
- ^ Максім Скурко. Інстытут біяарганічнай хіміі // Беларуская энцыкляпэдыя ў 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1998. — Т. 7. — С. 267. — 608 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0130-3
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Тэлефонны даведнік (рас.) // Інстытут біяарганічнай хіміі, 2018 г. Праверана 31 кастрычніка 2018 г.
- Распрацоўкі (рас.)
- Аўтарэфэраты дысэртацыяў (рас.)
- Вырабы (рас.) // Навукова-вытворчы цэнтар «Хімфармсынтэз», 2017 г. Праверана 31 кастрычніка 2018 г.
- Каталёг лекаў (рас.) // УП «Акадэмфарм», 2018 г. Праверана 31 кастрычніка 2018 г.
- Вырабы (рас.) // УП «Дзяржразьліковая досьледная вытворчасьць» ІБАХ, 2018 г. Праверана 31 кастрычніка 2018 г.