Ідэалёгія

Ідэалёгія (па-грэцку: ἰδεολογία) — сыстэма палітычных, праўных, рэлігійных, маральных, эстэтычных і філязофскіх поглядаў і ідэяў, якія фармуюць сьветаадчуваньне пэўнай сукупнасьці людзей ці асобнага індывіда ў адносінах да рэчаіснасьці ці адзін да аднаго. Ідэалёгія служыць для таго, каб альбо прапанаваць зьмены ў грамадзтве або для захаваньня адданасьці вызначанага набору ідэалаў, калі ў грамадзтве ўжо склаўся канфармізм. Ідэалёгія зьяўляецца сукупнасьцю абстрактных прынцыпаў, якімі грамадзтва карыстаецца ў трактоўцы грамадзкіх справаў, і, такім чынам, яна займае бачнае месца ў палітыцы. Кожная палітычная ці эканамічная тэндэнцыя грунтуецца на пэўнай ідэалёгіі, бяз возірку на тое, выказана яна відавочна ў пэўнай абдуманай сыстэме ці не. Ідэалёгія гэта тое, як грамадзтва бачыць і інтэрпрэтуе сьвет. Згодна Полю Рыкёру, ідэалёгія выступае скажэньнем рэчаіснасьці, легітымізацыяй сыстэмы ўлады, інтэграцыяй сьвету ў нешта цэльнае з дапамогаю сымбалічных сыстэмаў, іманэнтных дзеяньню. Ідэалёгія імкнецца ўзаконіць аўтарытэт улады й парадку: улады — у сэнсе герархічных адносінаў між кіраўнікамі і падначаленымі; парадку — у сэнсе арганічных адносінаў між цэлым і часткаю.

Палітычная ідэалёгія

Палітычная ідэалёгія, як і любая іншая, складаецца спантанна або ствараецца адмыслова з набору ідэалягемаў з мэтай выкананьня ёю галоўнай функцыі, а менавіта: забясьпечваць праходжаньне працэсаў у ахопліваемай ёю вобласьці ў найболей эфэктыўным рэжыме й складнасьці, з вызначаным зададзеным ёю ўтрыманьнем, калі апошняя ўмова ўваходзіць у ідэалёгію, як складальны ейны атрыбут. Варта адрозьніваць ідэалёгію наогул, ад палітычнай у прыватнасьці. Тым больш ад зьмястоўных інтэрпрэтацыяў ейных ідэалягемаў або сувязяў.

Гісторыя

Першапачаткова тэрмін быў уведзены ў Францыі ў канцы XVIII стагодзьдзя Антуанам Дэсьцютам дэ Трасі, які разам з Эт’енам дэ Кандыльякам спрабаваў стварыць навуку аб агульных прынцыпах фармаваньня ідэяў і асноваў чалавечага веданьня. Гэтыя мысьляры спрабавалі зрабіць уплыў на палітыку, якая праводзілся Напалеонам, які лічыў, што яны спрабуюць замяніць палітычную рэальнасьць абстрактнымі сьцьвярджэньнямі, і нэгатыўна паставіўся да высунутых прапановаў.

Тыпы ідэалёгій

Асноўны артыкул: Сьпіс ідэалёгій

Асноўныя тыпы ідэалёгій

Сацыяльна-палітычныя	Эканамічныя	Нацыянальна-этнічныя	Іншыя
Анархізм	Сацыял-дэмакратыя	Нацыянал-сацыялізм	Экалягізм
Кансэрватызм	Камунізм	Нацыяналізм	Мэрытакратыя
Лібэралізм	Капіталізм	Шавінізм	Трансгуманізм
Фашызм	Нэа-лібэралізм	—	—
Імпэрыялізм	—	—	—

Літаратура

• Рикёр П. Память, история, забвение. М.: Издательство гуманитарной литературы, 2004.

Вонкавыя спасылкі

Ідэалёгія — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Анталёгія гісторыяў ідэяў і ідэалёгіяў
• Ideology Study Guide
• Ідэалёгія. Dictionary of the History of Ideas