Ян Цадроўскі
Ян Цадроўскі (3 сакавіка 1617, Пагост каля Слуцку — па 1682) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, мэмуарыст. Падчашы наваградзкі.
 Герб Адравонж | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 3 сакавіка 1617 |
| Памёр | не раней за 1682[1] |
| Род | Цадроўскія[d] |
| Бацькі | Ян Цадроўскі[d] Сафія з Камароўскіх[d] |
| Дзеці | Тэафілія з Цадроўскіх[d] |
| Дзейнасьць | мэмуарыст |
Біяграфія
рэдагавацьЗ шляхецкага роду Цадроўскіх гербу Адравонж, сын кальвіністаў Яна і Соф’і з Камароўскіх. Меў братоў Тамаша, Аляксандра і Стэфана, а таксама сястру Ганну.
Навучаўся разам з братам-блізьнюком Стэфанам у Караляўцы, потым у Кракаўскай акадэміі. У 1637 годзе на даручэньне бацькі разам з братамі пачаў служыць пры двары Багуслава Радзівіла. Шмат вандраваў разам з князем Заходняй Эўропай. Выконваў розныя даручэньні Багуслава Радзівіла. У 1655 годзе, за часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667), уцёк зь сямʼёй на Жамойць пад пратэкцыю швэдаў. Вярнуўся, вазіў маскоўскаму гаспадару Аляксею Міхайлавічу пад Друю пэтыцыю менскай шляхты. У 1658 годзе браў удзел у баявых дзеяньнях менскай шляхты супраць маскоўскага войска, у 1660 годзе правёў дывізію Стэфана Чарнецкага ад Сьвержаню да ракі Бярэзіны[2].
Меў вялікі аўтарытэт сярод шляхты Менскага ваяводзтва, быў электарам Яна Казімера і Яна Сабескага, соймавым паслом.
Пакінуў каштоўны дыярыюш, у якім апісаў ня толькі сямейныя справы, але і падзеі, якія бачыў сам або пра якія чуў ад іншых. Апошні эпізод, апісаны ў дыярыюшы, — жахлівае зьнішчэньне ў 1682 годзе Віленскага кальвінскага збору[3].
Першы раз ажаніўся з Мар’янай Швяйкоўскай, другі — з Ганнай, дачкой Рыгора Мірскага, стражніка вялікага літоўскага, трэці — з Софʼяй Рымвідаўнай. У другім шлюбе меў сына Рыгора (нар. 1651) і дачку Софʼю (нар. 1653).
Ліцьвіны
рэдагавацьПакінуў сьведчаньне з вандроўкі 1637 году, што ў ваколіцах Любэку і Гамбургу — колішнім памежжы германцаў з палабскімі славянамі (люцічамі і хаўруснымі ім плямёнамі) — «…мы напаткалі мужыкоў, якія размаўлялі на мяшаным нямецка-літоўскім дыялекце; сваё паходжаньне яны вядуць ад герулаў[a], продкаў ліцьвінаў»[b][6].
Заўвагі
рэдагаваць- ^ Паводле Вацлава Панушэвіча, пад геруламі (Heruli, Giry) маглі разумець славянскае племя стадаранаў, што жыло разам з пружанамі між Одрай і Лабай (галіна люцічаў); захавалася запісаная ў XVIII ст. малітва «Ойча наш» у славянскай мове герулаў, хоць і моцна германізаванай[4]
- ^ Упамін пра герулаў, відаць, сьведчыць пра папулярнасьць сярод тагачаснай літоўскай шляхты канцэпцыі ўласнага германскага паходжаньня[5]
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Czech National Name Authority Database as Linked Data, Báze národních jmenných autorit v podobě propojených dat
- ^ Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995. С. 144.
- ^ Юркевіч З. Продкі Адама Міцкевіча — дзеячы Рэфармацыі ў Вялікім Княстве Літоўскім // Евангельская Царква Беларусі: гісторыя і сучаснасць / Уклад. А. Бокун, А. Унучак, Ю. Бачышча. Вып. 3. — Менск, 2018. С. 197―209.
- ^ Пануцэвіч В. Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы. — Менск, 2014. С. 179, 243.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 16.
- ^ Помнікі мемуарнай літаратуры Беларусі XVII ст. — Менск, 1983. С. 124.
Літаратура
рэдагаваць- Коршунаў А. Успаміны Яна Цадроўскага // Беларуская літаратура. Вып. 5. — Менск, 1977. С. 154—167.
- Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск: Навука і тэхніка, 1995. — 144 с. ISBN 5-343-01637-5.