Хуткія шахматы

від шахматаў

Ху́ткія ша́хматы (альбо хуткія шахі) — адмена шахматаў, дзе кожны з бакоў атрымлівае на ход менш часу, чым у звычайных шахматах. Гэта азначае, што ў распараджэньні кожнага з гульцоў меней за 60 хвілінаў на 60-хадовую партыю, а часам і таго меней. Паводле кантролю часу хуткія шахматы дзеляцца дадаткова на непасрэдна хуткія, бліц ды імгненныя; у пэўных сытуацыях выкарыстоўваецца так званы «армагедон», дзе гульцы розных колераў маюць розны запас часу.

Па хуткіх шахматах і бліцы ладзяцца асобныя чэмпіянаты сьвету, хоць і менш прэстыжныя за чэмпіянат сьвету па клясычных шахматах. Тытулам чэмпіёна ў хуткіх шахах валодае ўкраінец Васіль Іванчук, у бліцы — расеец Сяргей Каракін; абодвума жаночымі тытуламі валодае ўкраінка Ганна Музычук.

Характарыстыка рэдагаваць

Паводле кантролю часу гульня ў шахматы меней чым па 60 хвілінаў на 60 хадоў падзяляецца на чатыры катэгорыі. Таксама пасьля кожнага ходу можа дадавацца дадатковы час.

Хуткія шахматы рэдагаваць

Кожны гулец у хуткіх шахах атрымлівае час ад 10 да 60 хвілінаў[1]. Пасьля кожнага ходу можа дадавацца дадатковы час: напрыклад, 10 сэкундаў за ход. У гэтым выпадку запас часу для кожнага гульца з улікам дададзенага часу павінен быць ад 10 да 60 хвілінаў[1].

На чэмпіянаце сьвету па хуткіх шахматах гульцы маюць па 15 хвілінаў і па 10 сэкундаў за кожны ход, пачынаючы зь першага[2].

Бліц рэдагаваць

Кожны гулец у бліцы мае да 10 хвілінаў на партыю[1], таксама без альбо з дадаваньнем часу пасьля кожнага ходу. У апошнім выпадку найчасьцей абіраецца варыянт па тры хвіліны на партыю з двухсэкундным павелічэньнем. Агульны час гульца ў партыі з 60 хадоў у такім разе ня мусіць перавышаць 10 хвілінаў[1].

На чэмпіянаце сьвету па бліцы гульцы маюць па 3 хвіліны і па 2 сэкунды за кожны ход, пачынаючы зь першага[2].

Імгненныя шахматы рэдагаваць

Кожны гулец у імгненных шахматах мае да 3 хвілінаў па партыю з 40 хадоў[3][4]. Найбольш распаўсюджаны варыянт — 2 хвіліны з даданьнем аднае сэкунды або 1 хвіліна з даданьнем дзьвюх сэкундаў.

З розных прычынаў імгненныя шахматы асабліва папулярныя ў он-лайне. Па-першае, недахоп часу не дазваляе апанэнту карыстацца кампутарнымі праграмамі аналізу. Да таго ж он-лайн-гульня пазбаўленая такіх праблемаў гульні на сапраўднай дошцы, як выпадковае крананьне і раскіданьне фігураў пры хуткіх рухах.

Армагедон рэдагаваць

Гэты варыянт гульні абавязкова сканчаецца перамогай аднаго з бакоў, бо чорным у выпадку нічыёй залічваецца перамога. У якасьці кампэнсацыі ж белыя маюць болей часу на партыю. Распаўсюджанымі варыяцыямі ёсьць шэсьць хвілінаў для белых і пяць для чорных альбо пяць і чатыры адпаведна. Пасьля кожнага ходу можа дадавацца дадатковы час[5]. Шахматны «армагедон» звычайна ўжываецца на спаборніцтвах, дзе пераможца ня быў выяўлены.

Мінуўшчына рэдагаваць

Да зьяўленьня лічбавых гадзіньнікаў стандартам для хуткіх шахаў ці бліцу быў кантроль па пяць хвілінаў на партыю. А да зьяўленьня шахматных гадзіньнікаў увогуле час кантраляваўся судзьдзём, які агучваў яго кожныя 10 сэкундаў.

У 1988 року амэрыканскі гросмайстар Ўолтэр Браўн заснаваў Сусьветную асацыяцыю бліц-шахматаў.

Правілы рэдагаваць

У гульнях з абмежаваным кантролем часу ягонае сканчэньне для аднаго з гульцоў азначае паразу, акрамя тых выпадкаў, калі супернік ня мае дастаткова матэрыялу, каб паставіць мат (у такім разе партыя сканчаецца ўнічыю). «Параза па часе» распаўсюджваецца і на клясычныя шахі, аднак там здараецца нашмат радзей.

Агульнапрынятым на спаборніцтвах па хуткіх шахматах лічыцца правіла «недазволенага ходу»: калі гулец робіць ход немагчымы ход (напрыклад, ход іншай фігурай у той час, як ягоны кароль знаходзіцца пад шахам), ягоны супернік можа паведаміць пра гэта і запатрабаваць прысуджэньня яму перамогі.

У турнірах, дзе патрэбна вызначыць канчатковае становішча ўдзельнікаў, можа выкарыстоўвацца сэрыя з партыяў са скарочаным кантролем часу, звычайна дзьве партыі — па адной кожным колерам. У шахбоксе таксама выкарыстоўваецца варыянт гульні ў хуткія шахі.

Чэмпіянаты сьвету рэдагаваць

Неафіцыйныя сусьветныя спаборніцтвы па хуткіх шахматах ладзяцца з 1970 року; чэмпіянаты сьвету пад эгідай ФІДЭ існуюць з канца 1980-х.

Першым чэмпіёнам сьвету па «актыўных шахматах» у 1988 року стаў Анатоль Карпаў, неўзабаве турнір стаў звацца чэмпіянатам па хуткіх шахматах[6]. У гэтым жа годзе першым чэмпіёнам сьвету па бліцы стаў Міхаіл Таль[7].

У 1992 року адбыліся першыя жаночыя чэмпіянаты ФІДЭ па хуткіх шахматах і бліцы. Абодва тытулы заваявала вугорская гросмайстарка Жужа Полгар[8].

З 2012 року ФІДЭ ладзіць чэмпіянаты па хуткіх шахах і бліцы ў адзін пэрыяд.

Чэмпіёны сьвету рэдагаваць

Хуткія шахматы
Імя Рок Краіна
1 Анатоль Карпаў 1988[6]   СССР
2 Гары Каспараў 2001[9]   Расея
3 Вішванатан Ананд 2003[10]   Індыя
4 Сяргей Каракін 2012[11]   Расея
5 Шахрыяр Мамэд’яраў 2013[12]   Азэрбайджан
6 Магнус Карлсэн 2014[13]   Нарвэгія
7 Магнус Карлсэн 2015[14]   Нарвэгія
8 Васіль Іванчук 2016[15][16]   Украіна

Хуткія шахматы (жанчыны)
Імя Рок Краіна
1 Жужа Полгар 1992[8]   Вугоршчына
2 Антаанэта Стэфанава 2012[17]   Баўгарыя
3 Кацярына Лагно 2014[18]   Украіна
4 Ганна Музычук 2016[19][16]   Украіна

Бліц
Імя Рок Краіна
1 Міхаіл Таль 1988[20]   СССР
2 Аляксандар Грышчук 2006[21][22]   Расея
3 Васіль Іванчук 2007[23]   Украіна
4 Леньер Дамінгес 2008[24]   Куба
5 Магнус Карлсэн 2009[25]   Нарвэгія
6 Лявон Аранян 2010[26]   Армэнія
7 Аляксандар Грышчук 2012[27]   Расея
8 Ле Кўанг Льем 2013[28]   Віетнам
9 Магнус Карлсэн 2014[29]   Нарвэгія
10 Аляксандар Грышчук 2015[30]   Расея
11 Сяргей Каракін 2016[31]   Расея

Бліц (жанчыны)
Імя Рок Краіна
1 Жужа Полгар 1992[8]   Вугоршчына
2 Кацярына Лагно 2010[32]   Украіна
3 Валянціна Гуніна 2012[17]   Расея
4 Ганна Музычук 2014[33]   Славенія
5 Ганна Музычук 2016[31]   Украіна

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ а б в г FIDE Handbook — E.I. Laws of Chess — For competitions starting on or after 1 July 2014 — Appendices. World Chess FederationПраверана 2014-07-27 г.
  2. ^ а б Regulations for the FIDE World Blitz Championship 2015 & FIDE World Rapid Championship 2015. FIDE (2015). Праверана 18 студзеня 2016 г.
  3. ^ ICC Help: bullet. ICC. Праверана 6 кастрычніка 2016 г.
  4. ^ Why are there three different ratings in Live Chess?. chess.com. Праверана 6 кастрычніка 2016 г.
  5. ^ Armageddon Tiebreakers. about.com. Праверана 18 студзеня 2016 г.
  6. ^ а б Rapid Chess. Business World (2013-01-06). Праверана 2015-10-15 г.
  7. ^ Blitz Championship History (archived) Архіўная копія ад 24 сьнежня 2008 г.
  8. ^ а б в 1992 Women’s World Rapid and Blitz Championship
  9. ^ The title isn’t exactly a historic one, Kasparov’s in 2001 was the first.
  10. ^ FIDE announcement that Anand is World Rapid Champion
  11. ^ World Rapid Championship 2012, Karjakin wins
  12. ^ Shakhriyar Mamedyarov became the World Rapid Chess Champion
  13. ^ Magnus Carlsen wins FIDE World Rapid Championship!
  14. ^ Magnus Carlsen wins 2015 FIDE World Rapid Championship!
  15. ^ Vassily Ivanchuk is new World Champion in Rapid Chess
  16. ^ а б Double gold for Ukraine in FIDE World Rapid Championship
  17. ^ а б FIDE Archive: Women's World Rapid and Blitz Championships 2012
  18. ^ Kateryna Lagno crowned Women’s World Rapid Champion
  19. ^ FIDE "Women" World Rapid Ch. 2016 Final Ranking after 12 Rounds
  20. ^ World Champion Eliminated From Blitz Chess Tournament
  21. ^ FIDE Announcement of World Blitz Championship 2006
  22. ^ FIDE World Blitz Championship
  23. ^ FIDE announcement of World Blitz Chess Championship 2007
  24. ^ Dominquez wins World Blitz Championship!
  25. ^ Magnus Carlsen wins blitz championship
  26. ^ FIDE Archive: World Blitz Championships - Finals
  27. ^ World Blitz Championship 2012, Grischuk wins. FIDE (2012-07-09). Праверана 15 кастрычніка 2015 г.
  28. ^ Le Quang Liem is the World Blitz Chess Champion
  29. ^ Magnus won the World Blitz Championship 2014
  30. ^ Alexander Grischuk is a new World Blitz Champion
  31. ^ а б Karjakin wins FIDE World Blitz Championship, double gold for Anna Muzychuk
  32. ^ GM Kateryna Lahno wins the Women's World Blitz Championship 2010. Fide.com (2010-09-18). Праверана 2013-12-08 г.
  33. ^ Anna Muzychuk is Women's World Blitz Champion

Літаратура рэдагаваць

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць