Хуан Люіс Вівэс

Хуа́н Люіс Вівэс (па-гішпанску: Joan Lluís Vives; 6 сакавіка 1493^[1], Валенсія — 6 траўня 1540, Бруге) — гішпанскі філёзаф, гуманіст і пэдагог.

Маладосьць

Вівэс нарадзіўся ў Валенсіі ў габрэйскай сям’і, якая прыняла хрысьціянства^[2]. У дзяцінстве ён убачыў свайго бацьу, бабулю і прадзеда, а таксама членаў яго вялікага сямейства, страчаных як крыпта-юдаістаў па волі гішпанская інквізыцыя; яго маці была апраўданая, але памерла ад чумы, калі яму было 15 гадоў^[3]. У 1509 годзе ён пакінуў Гішпанію і ніколі не вярнуўся.

Хоць да гэтага часу ў Гішпаніі ён наведваў унівэрсытэт Валенсіі, дзе ён быў вучнем Джэрома Амігетыса (па-гішпанску: Jeroni Amiguet i Breçó) і Даніеля Сісо (па-гішпанску: Daniel Siró. Школа была ва ўладзе схалястыкі, дыялектыка і дыспут таксама ігралі цэнтральную ролю ў адукацыі^{[Крыніца?]}.

	Нават самыя маладыя вучні прывыклі не маўчаць; яны заўсёды выказваюць энэргічна тое, што прыходзіць у іх галавы, каб ім не хацелася адмовіцца ад спрэчкі. Таксама не дастаткова правесьці адзін дыспут, ці нават два ў дзень, як, напрыклад, за абедам. Яны спрачацца за сьняданкам; яны спрачацца пасьля сьняданку; яны спрачацца перад вячэрай, і яны спрачацца пасьля вячэры. Яны спрачаюцца дома і на вуліцы. Яны спрачацца зад ежай, у ваньне, у апарні, у царкве, у горадзе, у сяле, у грамадзкіх месцах, сам-насам. Увесь час яны спрачаюцца. Арыгінальны тэкст (анг.) Even the youngest scholars (tyrones) are accustomed never to keep silence; they are always asserting vigorously whatever comes uppermost to their minds, lest they should seem to be giving up the dispute. Nor does one disputation or even two each day prove sufficient, as for instance at dinner. They wrangle at breakfast; they wrangle after breakfast; before supper they wrangle, and they wrangle after supper.… At home they dispute, out of doors they dispute. They wrangle over their food, in the bath, in the sweating-room, in the church, in the town, in the country, in public, in private; at all times they are wrangling.
—Хуан Люіс Вівэс, ^[4].

Акадэмічная кар’ера

Вучыўся ў Парыскім унівэрсытэце з 1509 па 1512 год, і ў 1519 годзе быў прызначаны прафэсарам гуманітарных навук ува ўнівэрсытэце гораду Лёвэн. Па патрабаваньні свайго сябра Эразма, ён падрыхтаваў падрабязны камэнтар да Аўгустына дэ Чывітатэ, які быў апублікаваны ў 1522 годзе з прысьвячэньнем Генрыху VIII у Англіі. Неўзабаве пасьля гэтага ён быў запрошаны ў Англію, і выступаў у якасьці настаўніка да князёўны Марыі. Для гэтага ён напісаў De ratione studii puerilis epistolae duae (1523) і, нібыта, De Institutione Feminae Christianae для адукацыі дзяўчынак (кніга, якую ён прысьвяціў ангельскай каралеве Кацярыне Арагонскай)^[5].

У Англіі ён пражываў у каледжы Corpus Christi, Оксфард, дзе ён быў зроблены доктарам права і чытаў лекцыі па філязофіі. Абвясьціўшы, што ён супраць ануляваньня шлюбу Генрыха VIII і Кацярыны Арагонскай, ён страціў ласку караля і быў вымушаны заставацца дома на працягу шасьці тыдняў. Пасьля вызваленьня ён вярнуўся у Бруге, дзе прысьвяціў астатак свайго жыцьця складаньню шматлікіх прац, у асноўным накіраваных супраць схалястычнай філязофіі і пераважна бесспярэчнага аўтарытэту Арыстотэля. Найбольш важным з сваіх трактатах зьяўляецца De Causis Corruptarum Artium, які займае такое ж месца, як Novum Organon Бэкана.

Яго самымі важнымі пэдагагічнымі працамі зьяўляюцца Introductio ad sapientiam (1524); De disciplinis', якія падкрэслілі важнасьць больш рацыянальных праграм навучаньня; De prima philosophia; і Exercitatio linguae latinae. Гэта лацінскія падручнікі, якія складаюцца з шэрагу бліскучых^[Крыніца?] дыялёгаў. Яго філязофскія працы ўключаюць De anima et vita (1538), De veritate fidei Christianae; і «De Subventione Pauperum Sive de Humanis Necessitatibus» (На дапамогу бедным) (1526), першы тракт у сваім родзе ў заходнім сьвеце, які прапанаваў мэтады вырашэньня праблемы гарадзкой галечы і прапаноўваў палітыку сацыяльнага заканадаўства. Вівес выявіў з дапамогай філялягічнага аналізу^[6], што меркаваны аўтар так званага Ліста Арыстэаса, які заяўляе пра біблейскі пераклад Септуагінты, магчыма, не быў грэкам, а габрэем, які жыў пасьля падзей, пра якія ён пісаў.

Ён памёр у Бруге ў 1540 годзе, ва ўзросьце 47 гадоў, і быў пахаваны ў саборы Сьвятога Данацьяна^{[Крыніца?]}.

Дзяржаўная дапамога для бедных

У сярэднія вякі, за дапамогу бедным, як правіла, адказвала Царква і звычайныя людзі праз міласьціны. Калі грамадзтва стала больш прасунутым, гэтыя намаганьні сталі недастатковымі. У 1525 годзе галяндзкі горад Бруге прасіў Вівэса прапанаваць сродкі для вырашэньня праблемы беднасьці. Ён выклаў свае погляды ў сваім эсэ De Subventione Pauperum Sive de Humanis Necessitatibus (На дапамогу бедным). Вівэс сьцьвярджаў, што дзяржава была абавязана забясьпечыць некаторы ўзровень фінансавай дапамогі для бедных, а таксама навучаньне некваліфікаваных бедных рамёствам. Горад Бруге не рэалізаваў прапановы Вівэса да 1557, але яго прапановы паўплывалі на заканадаўства сацыяльнай дапамогі, прынятае ў Англіі і Германскай імпэрыі ў 1530-я гады^{[Крыніца?]}.

Сучаснае значэньне

Вівес апісаў ўсебаковую тэорыю адукацыі. Ён, магчыма, непасрэдна паўплывалі на эсэ Мішэля Экуэма дэ Мантэня^[7]. Ён захапляўся Томасам Морам і Эразмам^[8].

Вівес лічыцца першым навукоўцам, які прааналізаваў псыхіку непасрэдна^[9]. Ён узяў грунтоўныя інтэрвію ў людзей і заўважыў сувязь паміж іх прадстаўленьнямі афэкту і канкрэтнымі словамі, якія яны выкарыстоўвалі, і пытаньнямі, якія яны абмяркоўвалі. Пакуль што невядома, ці быў Фрэйд знаёмы з працамі Вівеса, гісторык псыхіятрыі Грэгары Зілбург лічыць Вівэса хросным бацькам псыхааналізу^[10], а Фостэр Уотсан — і бацькам сучаснай псыхалёгіі^[11].

Вівэс вучыў манархаў. Яго ідэі адукацыі разнастайныя. Ідэя дзіцячай адукацыі папярэднічае Жан-Жаку Русо, і, магчыма, ўскосна паўплывала на Русо праз Мантэнь^{[Крыніца?]}. Сярод шматлікіх «трактатаў за і супраць жанчын» Гішпаніі XVI стагодзьдзя, Вівэс «шукае сярэдзіну» (стар XXIV—XXV), ён ні жанчынаненавісьнік, ні сьвяціць іх^[12].

Аднак, магчыма, ён быў ўплывовым у XVI стагодзьдзі. Вівэс у цяперашні час прыцягвае мінімальную цікавасьць па-за спэцыялізаванымі навуковымі галінамі. Вучэньні Вівэса натхнілі дзьве бэльгійскія школы вышэйшай адукацыі (KATHO і Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende), каб выбраць Vives у якасьці імя для іх супрацоўніцтва/зьліцьця, пачынаючы зь верасьня 2013 году. Акрамя таго, рэгіянальнае зьвяно Вівэса з правінцыі Заходняя Фляндрыя (Бругэ зьяўляецца сталіцай гэтай правінцыі) зыграла сваю ролю^{[Крыніца?]}.

Думкі аб душы

Вівэс выказаў зацікаўленасьць у душы. Ён лічыў, што разуменьне таго, як функцыі душы больш каштоўныя, чым разуменьне самой душы. «Ён не шукаў адказу, што такое душа, а тое, на што душа падобная». Нарэна тлумачыць, што Вівэс лічыў, што душа мела пэўныя характарыстыкі. Ён лічыў, што лепшай часткай душы зьяўляецца яе здольнасьць «…разуменьне, памяць, розум, і судзьдзя»^[13]. Вівэс закрануў розум ў пляне яго тлумачэньняў душы — ён сьцьвярджае, што ніхто не можа проста вызначыць, што такое душа, але можна дасягнуць разуменьня, зьбіраючы часткі разуменьня. Ён параўнаў душу з мастацтвам, заявіўшы: «Як мы ўспрымаем малюнак, зьяўляецца больш пераканаўчым, чым аб’ява, што гэта карціна»^[11]. Вівес адхіліў дэтэрмінаваны погляд на чалавечыя паводзіны, і сказаў, што наша душа можа «зьмяніць нашыя паводзіны ў этычна і сацыяльна»^[14]. Ён таксама выказаў здагадку, што тое, як мы адчуваем сябе дзень за днём, ўплывае на дасягненьне наша душой дабра ці зла^[14].

Галоўныя працы

Opuscula varia (1519), Зборка невялікіх філязофскіх працаў Вівэса, уключаючы De initiis, sectis et laudibus philosophiae.
Adversus pseudodialecticos (1520).
De subventione pauperum. Sive de humanis necessitatibus libri II (1525), пра вырашэньне праблемы беднасьці.
De Europae dissidis et Republica (1526).
De concordia et discordia in humano genere (1529).
De pacificatione (1529).
Quam misera esset vita chistianorum sub Turca (1529).
De disciplinis libri XX (1531). Энцыкляпэдычная праца, дзеліцца на тры часткі: De causis corruptarum artium, De tradendis disciplinis і De artibus.
De conscribendis epistolis (1534), трактат аб напісаньні лістоў.
De anima et vita (1538).
De Europeae statu ac tumultibus, зьвяртаньне да папы пра пасярэдніцтва ў вырашэньні пытаньня аб міры паміж хрысьціянскімі князямі.
Introductio ad sapientiam (1524), найбольш важная зь яго пэдагагічных працаў.
De institutione feminae christianae, быў прысьвечаны Кацярыне Арагонскай^[12].

Крыніцы

^ Juan Luis Vives [Joannes Ludovicus Vives] (анг.) Stanford Encyclopedia of Philosophy) Праверана 26 лістапада 2023 г.
^ Juan Luis Vives. Oxford University Press. Праверана 16 November 2013 г.
^ BLANQUINA MARCH: LA MADRE DE LUIS VIVES (гішп.) Sfarad.es
^ Vives, Juan Luis Tudor School-boy Life: The Dialogues of Juan Luis Vives / Foster Watson, trans. — London: J. M. Dent & Company, 1908. — P. X.
^ De Institutione Feminae Christianae - Juan Luis Vives, Constantinus Matheeussen, Charles Fantazzi.
^ Апублікаваны XXII libros de Civitate Dei Commentaria, 1522.
^ Smith, William F. (1946) Vives and Montaigne as Educators. Hispania 29:4, Праверана 2012-10-14 г.
^ Watson, Foster (1913). Vives: On Education. Cambridge, U.K. p. xxii
^ Watson, Foster. "The Father of Modern Psychology, " The Psychological Review, Vol. XXII, N°. 5, September, 1915.
^ Zilboorg G. A History of medical psychology / in collaboration with George W. Henry. — New-York: W.W. Norton & Co, Inc., 1941.
^ ^а ^б Watson, F. The Father of Modern Psychology // The Psychological Review. — 1915. — Vol. XXII. — № 5.
^ ^а ^б De institutione feminae Christianae, Book 1. Fantazzi, C. & Matheeussen, C., eds. (Fantazzi, C., trans.). Leiden: E.J. Brill. — 1996.
^ Noreňa C. G. Jean Louis Vives. — The Hague: Martinus Nijhoff, 1970. — P. 23.
^ ^а ^б Clements, R. D. Physiological-Psychological Thought in Juan Luis Vives // Journal of the History of the Behavioral Sciences. — 1967. — Vol. 3. — P. 219—235.

Літаратура

A Companion to Juan Luis Vives / Charles Fantazzi (ed.). — Leiden: Brill, 2008. — (Brill’s Companions to the Christian Tradition, 12).
"JUAN LUIS VIVES (1492?-1540), by Ricardo Marín Ibáñez, Prospects: the quarterly review of comparative education (Paris, UNESCO: International Bureau of Education), vol. XXIV, no. 3/4, 1994, p. 743—759. UNESCO: International Bureau of Education, 2000
Murray D. J., Ross H. E. Memory and Recall // Canadian Psychology. — 1982. — Vol. 23. — P. 22-30.

Вонкавыя спасылкі

Хуан Луіс Вівес // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
Российская педагогическая энциклопедия

[1] Juan Luis Vives [Joannes Ludovicus Vives] (анг.) Stanford Encyclopedia of Philosophy) Праверана 26 лістапада 2023 г.

[OUP-2] Juan Luis Vives. Oxford University Press. Праверана 16 November 2013 г.

[3] BLANQUINA MARCH: LA MADRE DE LUIS VIVES (гішп.) Sfarad.es

[4] Vives, Juan Luis Tudor School-boy Life: The Dialogues of Juan Luis Vives / Foster Watson, trans. — London: J. M. Dent & Company, 1908. — P. X.

[5] De Institutione Feminae Christianae - Juan Luis Vives, Constantinus Matheeussen, Charles Fantazzi.

[6] Апублікаваны XXII libros de Civitate Dei Commentaria, 1522.

[7] Smith, William F. (1946) Vives and Montaigne as Educators. Hispania 29:4, Праверана 2012-10-14 г.

[8] Watson, Foster (1913). Vives: On Education. Cambridge, U.K. p. xxii

[9] Watson, Foster. "The Father of Modern Psychology, " The Psychological Review, Vol. XXII, N°. 5, September, 1915.

[10] Zilboorg G. A History of medical psychology / in collaboration with George W. Henry. — New-York: W.W. Norton & Co, Inc., 1941.

[Watson-11] а ^б Watson, F. The Father of Modern Psychology // The Psychological Review. — 1915. — Vol. XXII. — № 5.

[autogenerated1-12] а ^б De institutione feminae Christianae, Book 1. Fantazzi, C. & Matheeussen, C., eds. (Fantazzi, C., trans.). Leiden: E.J. Brill. — 1996.

[13] Noreňa C. G. Jean Louis Vives. — The Hague: Martinus Nijhoff, 1970. — P. 23.

[Clements-14] а ^б Clements, R. D. Physiological-Psychological Thought in Juan Luis Vives // Journal of the History of the Behavioral Sciences. — 1967. — Vol. 3. — P. 219—235.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]