Вікіпэдыя

Сылескі этналект

заходнеславянскі этналект

Сылескі этналект (па-сылеску: ślōnskŏ gŏdka, па-польску: etnolekt śląski) разглядаецца як дыялект польскай мовы альбо як асобная заходне-славянская мова, блізкая да польскай і, у меншай ступені, чэскай моваў. Паводле інфармацыі каталёгу Ethnologue, сылеская ёсьць верхне-сылескім дыялектам польскай мовы, на якім размаўляюць польскія сылезцы зь Верхняй Сылезіі.

Сылескі этналект
ślōnskŏ gŏdka
Ужываецца ў Польшча
Чэхія
Нямеччына
ЗША
Рэгіён Сылезія
Колькасьць карыстальнікаў каля 1 250 000
Клясыфікацыя Індаэўрапейская

 Славянская
  Заходнеславянская
    Сылескі этналект

Афіцыйны статус
Афіцыйная мова ў -
Статус: 5 Разьвіваецца[d][1]
Пісьмо лацінскае пісьмо
Коды мовы
ISO 639-2(Б) sli
ISO 639-2(Т) sli
ISO 639-3 szl
SIL szl

Распаўсюджаньне

рэдагаваць

Большасьць карыстальнікаў гэтага этналекту насяляюць Верхнюю Сылезію, падзеленую на дзьве часткі - паўднёва-заходнюю частку Польшчы і паўночна-ўсходнюю частку Чэхіі. У цяперашні час па-сылеску размаўляюць на тэрыторыі паміж гістарычнай мяжою Сылезіі на ўсходзе і лініяй, праведзенай праз Сыцаў і Пруднік на захадзе, а таксама і ў іншых месцах.

Па выніках апошняга перапісу насельніцтва, праведзенага ў Польшчы (2011), прыблізна 509 000[2] чалавек назвалі сылескую мову роднай, а таксама прыблізна 173000 чалавек назваліся сылезцамі паводле нацыянальнасьці[3]. Наогул, агульная колькасьць носьбітаў гэтага этналекту (большасьць зь якіх не вызнае яго за асобную мову) перавышае мільён чалавек. Таксама налічваецца каля 100000 сылескамоўных (цешынска-сылескамоўных), якія жывуць у Чэхіі; цешынска-сылескі дыялект шырока распаўсюджаны і на тэрыторыі Польшчы, у Цешынскай Сылезіі. 10878 грамадзянаў Чэхіі лічаць сябе сылезцамі па нацыянальнасьці. Акрамя Польшчы і Чэхіі, на сылескім этналекце размаўляюць і ў іншых частках сьвету.

Лінгвістычны статус

рэдагаваць

Пункты гледжаньня на пытаньне самастойнасьці гэтага ідыёму ў розных дасьледчыкаў кардынальна розьняцца. Гэтае пытаньне стаіць і перад шэраговымі карыстальнікамі этналекту, бо частка яго носьбітаў не прызнае яго за мову, а лічыць дыялектам польскай мовы, але частка носьбітаў вызнаюць сябе сылезцамі і прызнаюць існаваньне «сылескай мовы», адрознай ад польскай.

Калі лічыць сылескі энталект асобнай мовай, то трэба прызнаць яго блізкую сувязь з польскай мовай і, у меншай ступені, чэскай, з уплывам нямецкай мовы.

Прыклад тэксту

рэдагаваць

Прыклад вершаванкі на сылескім этналекце:

Pierōn

Jasny pierōn strzylōł z nieba -

Zarŏz sie przeżegnać trzeba.

Пераклад на беларускую мову:

Пярун

Яркі пярун стрэльнуў зь неба -

Зараз жа перажагнуцца трэба.

Глядзіце таксама

рэдагаваць

Бібліяграфія

рэдагаваць
  • Tomasz Kamusella. 2014.Ślōnsko godka / The Silesian Language. Zabrze: NOS, 196 pp. ISBN 9788360540220.[4]
  • Tomasz Kamusella. 2014. Warszawa wie lepiej Ślązaków nie ma. O dyskryminacji i języku śląskim [Warsaw Knows Better – The Silesians Don’t Exist: On Discrimination and the Silesian Language]. Zabrze, Poland: NOS, 174 pp. ISBN 9788360540213.[5]
  • Tomasz Kamusella. 2013. The Silesian Language in the Early 21st Century: A Speech Community on the Rollercoaster of Politics (pp 1-35). Die Welt der Slaven. Vol 58, No 1.
  • Tomasz Kamusella. 2011. Silesian in the Nineteenth and Twentieth Centuries: A Language Caught in the Net of Conflicting Nationalisms, Politics, and Identities (pp 769-789). 2011. Nationalities Papers. No 5.
  • Tomasz Kamusella. 2011. Language: Talking or Trading Blows in the Upper Silesian Industrial Basin? (pp 3-24). Multilingua. No 2. DOI 10.1515/mult.2011.002.
  • Tomasz Kamusella. 2009. Échanges de paroles ou de coups en Haute-Silésie: la langue comme ‘lieu’ de contacts et de luttes interculturels [Exchange of Words or Blows in Upper Silesia: Language as a "Place" of Contacts and Intercultural Struggles] (pp 133-152). Cultures d'Europe centrale. No 8: Lieux communs de la multiculturalité urbaine en Europe centrale, ed by Delphine Bechtel and Xavier Galmiche. Paris: CIRCE.
  • Tomasz Kamusella. 2007. Uwag kilka o dyskryminacji Ślązaków i Niemców górnośląskich w postkomunistycznej Polsce [A Few Remarks on the Discrimination of the Silesians and Upper Silesia’s Germans in Postcommunist Poland]. Zabrze, Poland: NOS, 28 pp. ISBN 978-83-60540-68-8.
  • Tomasz Kamusella. 2006. Schlonzsko: Horní Slezsko, Oberschlesien, Górny Śląsk. Esej o regionie i jego mieszkańcach [Schlonzsko: Upper Silesia. An Essay on the Region and Its Inhabitants] (2nd, corrected and enlarged edition). Zabrze, Poland: NOS, 148 pp. ISBN 978-83-60540-51-0.[6]
  • Tomasz Kamusella. 2009. Codzienność komunikacyjno-językowa na obszarze historycznego Górnego Śląska [The Everyday Language Use in Historical Upper Silesia] (pp 126-156). In: Robert Traba, ed. Akulturacja/asymilacja na pograniczach kulturowych Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i XX wieku [Acculturation/Assimilation in the Cultural Borderlands of East-Central Europe in the 19th and 20th Centuries] (vol 1: Stereotypy i pamięć [Stereotypes and memory]). Warsaw: Instytut Studiów Politycznych PAN and Niemiecki Instytut Historyczny.
  • Tomasz Kamusella. 2009. Czy śląszczyzna jest językiem? Spojrzenie socjolingwistyczne [Is Silesian a Language? A Sociolinguistic View] (pp 27-35). In: Andrzej Roczniok, ed. Śląsko godka - jeszcze gwara czy jednak już język? / Ślōnsko godko – mundart jeszcze eli już jednak szpracha. Zabrze: NOŚ.
  • Tomasz Kamusella. 2006. Schlonzska mowa. Język, Górny Śląsk i nacjonalizm (Vol II) [Silesia and Language: Language, Upper Silesia and Nationalism, a collection of articles on various social, political and historical aspects of language use in Upper Silesia]. Zabrze, Poland: NOS, 151 pp. ISBN 83-919589-2-2.
  • Tomasz Kamusella. 2005. Schlonzska mowa. Język, Górny Śląsk i nacjonalizm (Vol I) [Silesia and Language: Language, Upper Silesia and Nationalism, a collection of articles on various social, political and historical aspects of language use in Upper Silesia]. Zabrze, Poland: NOS, 187 pp. ISBN 83-919589-2-2.[7]
  • Tomasz Kamusella. 2004. The Szlonzokian Ethnolect in the Context of German and Polish Nationalisms (pp. 19-39). Studies in Ethnicity and Nationalism. No 1. London: Association for the Study of Ethnicity and Nationalism. DOI: 10.1111/j.1754-9469.2004.tb00056.x.
  • Tomasz Kamusella. 2001. Schlonzsko: Horní Slezsko, Oberschlesien, Górny Śląsk. Esej o regionie i jego mieszkańcach [Schlonzsko: Upper Silesia. An Essay on the Region and Its Inhabitants]. Elbląg, Poland: Elbląska Oficyna Wydawnicza, 108 pp. ISBN 83-913452-2-X.[8]
  • Tomasz Kamusella. 1999. Język a Śląsk Opolski w kontekście integracji europejskiej [Language and Opole Silesia in the Context of European Integration] (pp 12-19). Śląsk Opolski. No 3. Opole, Poland: Instytut Śląski.
  • Tomasz Kamusella. 1998. Das oberschlesische Kreol: Sprache und Nationalismus in Oberschlesien im 19. und 20. Jahrhundert [The Upper Silesian Creole: Language and Nationalism in the 19th and 20th Centuries] (pp 142-161). In: Markus Krzoska und Peter Tokarski, eds. . Die Geschichte Polens und Deutschlands im 19. und 20. Jahrhundert. Ausgewählte Baiträge. Osnabrück, Germany: fibre.
  • Tomasz Kamusella. 1998. Kreol górnośląski [The Upper Silesian Creole] (pp 73-84). Kultura i Społeczeństwo. No 1. Warsaw, Poland: Komitet Socjologii ISP PAN.
  • Andrzej Roczniok and Tomasz Kamusella. 2011. Sztandaryzacyjo ślōnski godki / Standaryzacja języka śląskiego [The Standardization of the Silesian Language] (pp 288-294). In: I V Abisigomian, ed. Lingvokul’turnoe prostranstvo sovremennoi Evropy cherez prizmu malykh i bolshikh iazykov. K 70-letiiu professora Aleksandra Dimitrievicha Dulichenko (Ser: Slavica Tartuensis, Vol 9). Tartu: Tartu University.

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ https://www.ethnologue.com/size-and-vitality/szl
  2. ^ Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Raport z wyników - Central Statistical Office of Poland
  3. ^ Rocznik Demograficzny 2007, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, ISSN:1505-6716, с. 182
  4. ^ * Tomasz Kamusella and Motoki Nomachi. 2014. The Long Shadow of Borders: The Cases of Kashubian and Silesian in Poland (pp 35-60). The Eurasia Border Review. Vol 5, No 2, Fall. http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/publictn/eurasia_border_review/ebr_v5n2/EBR_v5n2_35.pdf
  5. ^
      • Review: Michael Moser(uk). 2013. Zeitschrift für Slawistik (pp 118–119). Vol 58, No 1. Potsdam: Universität Potsdam.
  6. ^
      • Review: Anon. 2010. The Sarmatian Review. Sept. (p 1530).
      • Review: Svetlana Antova. 2007. Bulgarian Ethnology / Bulgarska etnologiia. No 4 (pp 120–121).
  7. ^ **Review: Kai Struve. 2006. Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung. No 4. Marburg, Germany: Herder-Institut (pp 611–613). https://web.archive.org/web/20160101161109/http://www.herder-institut.de/rezensionen/2006_55_611_613.pdf
      • Review: Kai Struve. 2007. Recenzyjo Instituta Herdera [Herder-Institute’s Review] (pp 26–27). Ślůnsko Nacyjo. No 5, Jul. Zabrze: NOŚ.
      • Review: Jerzy Tomaszewski. 2007. Czy istnieje naród śląski? [Does the Silesian Nation Exist] (pp 280–283). Przegląd Historyczny. No 2. Warsaw: DiG and University of Warsaw.
      • Review: Jerzy Tomaszewski. 2007. Czy istnieje naród śląski? [Does the Silesian Nation Exist] (pp 8–12). 2007. Ślůnsko Nacyjo. No 12, Dec. Zabrze: NOŚ.
  8. ^
      • Review: Andreas R Hofmann. 2002. Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung. No 2. Marburg, Germany: Herder-Institut (p 311).
      • Review: Anon. 2002. Esej o naszym regionie [An Essay on Our region] (p 4). Głos Ludu. Gazeta Polaków w Republice Czeskiej. No 69, June 11. Ostrava, Czech Republic: Vydavatelství OLZA.
      • Review: Walter Żelazny(eo). 2003. Niech żyje śląski lud [Long Live the Silesian People] (pp 219–223). Sprawy Narodowościowe. No 22. Poznań, Poland: Zakład Badań Narodowościowych PAN.

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць
Вікіпэдыя мае вэрсію
сылескай мовай
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Сылескі_этналект&oldid=2344177»