Смалянскі замак

Помнік абарончай і грамадзянскай архітэктуры
Смалянскі замак
Белы Ковель
Краіна	Беларусь
Вёска	Смаляны
Каардынаты	54°36′05.06″ пн. ш. 30°03′15.30″ у. д. / 54.6014056° пн. ш. 30.05425° у. д. / 54.6014056; 30.05425Каардынаты: 54°36′05.06″ пн. ш. 30°03′15.30″ у. д. / 54.6014056° пн. ш. 30.05425° у. д. / 54.6014056; 30.05425
Заснавальнік	Сымон Самуэль Сангушка
Дата заснаваньня	XVII ст.
Статус	Ахоўная зона
Смалянскі замак на мапе Беларусі Смалянскі замак
Смалянскі замак на Вікісховішчы

Смалянскі замак (таксама Белы Ковель або Малы Ковель) — помнік архітэктуры XVII ст. у Смалянах. Знаходзіцца на паўночна-заходняй ускраіне колішняга мястэчка, на правым беразе ракі Дзярноўкі. Твор архітэктуры рэнэсансу. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

У першай палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі зруйнавалі помнік. Да нашага часу захаваліся руіны вежы і рэшткі сьценаў.

Гісторыя рэдагаваць

Вялікае Княства Літоўскае рэдагаваць

Муроўка замка, 1927 г.

Мураваны замак у Смалянах збудаваў у першай чвэрці XVII ст. князь Сымон Самуэль Сангушка. За часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) замак зруйнавалі, пазьней яго аднавілі.

За часамі Вялікай Паўночнай вайны ў 1708 годзе замак атрымаў моцныя пашкоджаньні. З інвэнтароў 1739 і 1742 гадоў вынікае, што вакол замка быў роў з вадой, у пакоях стаялі белыя печы з гербам Пагоняй.

Пад уладай Расейскай імпэрыі рэдагаваць

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Смаляны апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, пачаўся заняпад замка. У сярэдзіне XIX ст. уласьнік Смалянаў расейскі сэнатар Сямёнаў прадаў помнік на цэглу.

Найноўшы час рэдагаваць

У 1927 годзе праводзіліся дасьледаваньні замка.

Архітэктура рэдагаваць

Займаў прастакутную ў пляне пляцоўку (100×200 м), якая на 40—60 см узвышаецца над балоцістай абалонай. Муроўка замка з буйной цэглы і невялікіх камянёў. Таўшчыня муроў ад 120 да 170 см. Памеры цэглы 8×13×29 см. Меў выгляд замкнёнага прастакутніка з унутраным дваром, кутнымі 3-яруснымі вежамі і 5-граннай 5-яруснай вежай на паўночна-ўсходняй фасаднай сьцяне. Корпус палаца быў 3-павярховым^[1].

Унутраныя памяшканьні мелі скляпеністыя перакрыцьці^[2]. Захаваліся дэталі вонкавага дэкору — ляпны картуш і абрамленьні аконных праёмаў, якія маюць рысы рэнэсансу. Захаваліся таксама фрагмэнты інтэр’еру — сьляды вітых усходаў, якія ішлі ўнутраным пэрымэтрам вежы, вялікая колькасьць рознага памеру нішаў на ўнутранай паверхні той жа вежы, аркавы пераход з галоўнага корпуса ў вежу, дэталі камінаў. У пачатку XVII ст. сьцены памяшканьняў упрыгожылі фрэскавай размалёўкай.

Галерэя рэдагаваць

Гістарычная графіка рэдагаваць

Старая графіка
Ю. Пешка, каля 1800 г.
Н. Орда, 1877 г.
1927 г.
1927 г.

Гістарычныя здымкі рэдагаваць

Старыя здымкі
1917 г.
да 1941 г.
1941 г.
Панарама з боку Дзярноўкі, па 1944 г.

Сучасныя здымкі рэдагаваць

Сучасны стан
Агульны выгляд
Вежа з картушам
Картуш
Вежа, фрагмэнт

Крыніцы рэдагаваць

^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 601.
^ Баравы Р. Смалянскі замак // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 452.

Літаратура рэдагаваць

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць

Смалянскі замак , Radzima.org

[1] ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 601.

[2] Баравы Р. Смалянскі замак // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 452.

[1]

[2]