Першы Нікейскі сабор

Пе́ршы Ніке́йскі сабо́р — сабор Царквы, прызнаваны Сусьветным; адбыўся ў чэрвені 325 году ў горадзе Нікея (цяпер Ізьнік, Турэччына); працягваўся больш за два месяцы й стаў першым Усяленскім саборам у гісторыі хрысьціянства.

Першы Нікейскі сабор

Сусьветны сабор

Назва арыгінальнай мовай	Σύνοδος τῆς Νῑκαίᾱς, Concilium Nicaenum
Твор	Нікейскі сымбаль веры
Названа ў гонар	Нікея Македонская
Кіраўнік	Осій Кардубскі
Краіна	Старажытны Рым
Цяперашняе месцазнаходжаньне	Нікея
Геаграфічныя каардынаты	40°25′48″N 29°43′12″E
Асноўная тэма твору	хрысталёгія, арыянства, дата Вялікадня, віятыкум
Наступнік	Першы Канстантынопальскі сабор
Дата	325
Дата пачатку	травень 325
Дата заканчэньня	ліпень 325
Арганізатар	Канстантын I Вялікі

Сабор быў скліканы імпэратарам Канстантынам Вялікім, для таго каб паставіць кропку ў спрэчцы паміж Александрыйскім эпіскапам Аляксандрам і Арыем, які адмаўляў адзінасутнасьць Хрыста й Бога Айца. На думку Арыя й яго шматлікіх прыхільнікаў, Хрыстус не Бог, а першая й найдасканалая са створаных Богам істот (гл. арыянства).

На Нікейскім саборы вызначыліся й усталяваліся асноўныя дактрыны (дагматы) хрысьціянства.

Перадумовы

Яўсевій Кесарыйскі сьцьвярджаў, што імпэратар Канстантын быў расчараваны царкоўнай барацьбой на Ўсходзе паміж Аляксандрам Александрыйскім і Арыем, і прапаноўваў сваё пасярэдніцтва ў лісьце да іх. У ім ён прапанаваў пакінуць гэтую спрэчку. Адпраўніком гэтага ліста імпэратар абраў біскупа Кордовского Асію, які, прыбыўшы ў горад Александрыю, зразумеў, што пытаньне насамрэч патрабуе сур’ёзнага падыходу да яго вырашэньня. Паколькі ў той час патрабаваў вырашэньня й пытаньне аб вылічэньні пасхаліі, было вырашана правесьці Ўсяленскі сабор.

Удзельнікі

На Першым Сусьветным саборы прысутнічала, паводле сьведчаньня Афанасія Вялікага, 318 эпіскапаў. Пры гэтым, у іншых крыніцах утрымліваюцца й меншыя адзнакі колькасьці ўдзельнікаў сабору. Папа Сільвестар асабіста не прыняў удзел у Саборы й дэлегаваў сваіх легатаў — двух прэсьвітараў. На Сабор прыбылі дэлегаты ад тэрыторый, не якія ўваходзілі ў склад імпэрыі: зь Піціўнта на Каўказе, з Баспорскага каралеўства (Керчы), са Скіфіі, два дэлегаты з Армэніі, адзін зь Пэрсіі. Акрамя япіскапаў у працы Сабору прынялі ўдзел шмат прэсьвітараў і дыяканаў. Многія зь іх яшчэ зусім нядаўна вярнуліся з катаргі й на сваіх целах мелі сьляды катаваньняў. Яны сабраліся ў палацы ў Нікеі, і сам імпэратар Канстантын старшынстваваў на іх сходзе, чаго яшчэ ніколі не было. На Саборы прысутнічала мноства япіскапаў, пасьля ўшанаваных царквой як сьвятых (сьвяціцель Мікалай, япіскап Міраў Лікійскіх і сьвяціцель Сьпірыдон Трымітунцкі).

Пасьля некалькіх спробаў аспрэчыць арыянскае веравучэньне на падставе адных толькі спасылак на Св. Пісаньне Сабору быў прапанаваны сымбаль веры Кесарыйскай Царквы, да якога, паводле прапановы імпэратара Канстантына, была дададзеная характарыстыка Сына ”адзінасутная Айцу”. Гэты Сымбаль веры быў зацьверджаны Саборам для ўсіх хрысьціянаў імпэрыі, а тыя япіскапы-арыяне, што не прынялі яго, былі выдаленыя з Сабору й адпраўленыя ў ссылку.

Сабор таксама прыняў 20 канонаў (правілаў), якія тычацца розных пытаньняў царкоўнай дысцыпліны.

Пастановы

Пратаколы Першага Нікейскага сабору не захаваліся (гісторык царквы А.В. Карташоў лічыў, што яны й не вяліся). Пра рашэньні, прынятых на гэтым Саборы, вядома з пазьнейшых крыніцаў, у тым ліку зь дзеяньняў наступных Сусьветных сабораў.

Сабор асудзіў арыянства й зацьвердзіў пастулят аб адзінасутнасьці Бога Сына й Бога Айца й Яго прадвечным нараджэньні. Быў складзены Сымбаль веры зь сямі пунктаў, які пасьля сталі называць Нікейскім. Зафіксаваны прывілеі япіскапаў чатырох найбуйнейшых мітраполій: Рымскай, Александрыйскай, Антыяхійскай і Ерусалімскай (6-ы й 7-ы каноны). Сабор таксама ўсталяваў час сьвяткаваньня Вялікадня ў першую нядзелю пасьля першай поўні пасьля вясновага раўнадзенства. Сабор прыняў рашэньне, якое абавязвала архірэяў асабіста кураваць сыстэму аказаньня мэдычнай дапамогі немаёмным грамадзянам.