Паўночнаславянскія мовы

Паўночнаславя́нскія мовы — тэрмін, што выкарыстоўваецца для пазначэньня розных групаў славянскіх моваў.

паўночнаславянская галіна
Народнасьць	заходнія, усходнія славяне
Арэал	Усходняя Эўропа
Лінгвістычная клясыфікацыя	індаэўрапейская сям'я славянская галіна
Склад	заходнеславянскія мовы, усходнеславянскія мовы

Этнаграфічная мапа Аўстра-Вугоршчыны. У легендзе мапы зьнізу зьлева пазначаныя паўночныя славяне („Nord-Slaven”).

Ільменскія славене ды пскоўскія крывічы — верагодныя носьбіты паўночнаславянскіх моваў.

Агульнае акрэсьліваньне

Пад тэрмінам «паўночнаславянскія мовы» могуць аб’ядноўваць заходне- ды ўсходнеславянскія мовы навогул у якасьці супрацьпастаўленьня паўднёваславянскім мовам.

У IX ст. паўднёвая група славянаў была адасобленая ад іншых у выніку ўварваньня мадзьяраў на тэрыторыю Сярэднедунайскае нізіны, што абумовіла самастойнае моўнае разьвіцьцё дзьвюх частак агульнаславянскага арэалу. Нягледзячы на тое, што падзел паміж паўночнымі і паўднёвымі славянскімі мовамі ня стаўся шырока прызнаным і ў клясыфікацыі славянскіх моваў, як правіла, апускаецца, тэрмін «паўночнаславянскія мовы» часта ўзьнікае ў якасьці скарочанага пазначэньня ўсходніх і заходніх славянскіх моваў.

У XIX ст. тэрмін меў папулярнасьць у асяродку панславістаў (асабліва ў Расеі), дзе ён лічыўся прычынай для цеснае сувязі між палякамі, чэхамі і расейцамі, а таксама мусіў быў зьяўляцца абгрунтаваньнем знаходжаньня Польшчы ў складзе Расеі.

Зараз гэтую тэорыю выкарыстоўваюць, каб спраставаць геаграфічны падзел моў на заходняславянскія і ўсходнеславянскія, ба, напрыклад, расейская мова больш падобная да баўгарскай, а беларуская і украінская — да польскай (а украінская яшчэ і да славацкай).

Гіпатэтычная вымерлая група

Таксама тэрмін «паўночнаславянскія мовы» можа датычыцца да гіпатэтычнае чацьвертае групы славянскіх моваў, незалежнай ад традыцыйных заходнеславняскіх, усходнеславянскіх ды паўднёваславянскіх.

На думку некаторых славістаў, такая група сапраўды існавала ў некаторы час і зьмяшчала ў сабе шэраг мёртвых на цяперашні момант славянскіх дыялектаў, якія ня могуць быць аднесенымі ні да заходнеславянскай, ні да ўсходнеславянскай груп моваў. Напрыклад, старажытнанаўгародзкі дыялект меў такія праславянскія архаізмы, якія не захаваліся ў ніводнай іншай славянскай мове, што паводле іхных словаў дае падставы лічыць яго часткай гэтае групы. На вызначаным гістарычным этапе разьвіцьця частка паўночных заходнеславняскіх і ўсходнеславянскіх дыялектаў, зь якіх пазьней сфармаваліся лехіцкія мовы, а таксама старажытнанаўгародзкі і старажытнапскоўскі дыялекты, мелі некаторыя агульныя рысы.

Гіпатэтычныя клясыфікацыя

Паўночнаславянскія мовы

• Чэхаславацкая падгрупа
  • Чэская мова
  • Славацкая мова
• Руская падгрупа
  • Беларуская мова
  • Украінская мова
• Ноўгарадзкая падгрупа
  • †Ноўгарадзкая мова
• Ляхітская падгрупа
  • Польская мова

Расейскую мову зазвычай не адносяць да паўночнаславянскіх моў, паколькі яна больш паходзіць на баўгарскую.

Літаратура

• Bernard Comrie & Greville G. Corbett, The Slavonic languages (London, 1993), С. 75 & 115—119.
• Andrii Danylenko, 2006, «The 'Greek Accusative' vs. the 'New Slavic Accusative' in the Impersonal Environment: an Areal or Structural Discrepancy?» — М.: Andrii Danylenko, «Slavica et Islamica. Ukrainian in Context». Мюнхэн: Otto Sagner Verlag, С. 243—265.
• Marc L. Greenberg, Uralic Influences in South Slavic
• Arne Hult, «On the verbal morphology of the South Slavic languages (in comparison with the North Slavic languages, especially Russian», Papers from First Conference on Formal Approaches to South Slavic Languages. Plovdiv October 1995. Dragvoll, University of Trondheim, Linguistics Department (= University of Trondheim. Working Papers in Linguistics 28), С. 105-35. (23)
• Frederik Kortlandt, «Early dialectal diversity in South Slavic II» — М.: Dutch Contributions to the Thirteenth International Congress of Slavists, Ljubljana: Linguistics (SSGL 30). Amsterdam — New York: Rodopi, 2003, С. 215—235. [1]
• Frederik Kortlandt, From Proto-Indo-European to Slavic
• Gilbert C. Rappaport, «A Minimalist Approach to Case Marking in Slavic»
• Alan Timberlake, 1978, «On the History of the Velar Phonemes in North Slavic» [in Russian with English synopsis]. In Henrik Birnbaum, ed., American Contributions to the Eighth International Congress of Slavists, vol. 1, Linguistics and Poetics. Columbus, OH: Slavica Publishers.
• Hannu Tommola, 2000, «On the Perfect in North Slavic.» — М.: Östen Dahl (ed.), Tense and Aspect in the Languages of Europe. Berlin: Mouton de Gruyter, С. 441—478.