Нестар Летапісец

сярэднявечны манах Кіева-Пячорскага манастыра, летапісец

Не́стар Летапі́сец, таксама Не́стар Пячэ́рскі, Не́стар Кі́еўскі (каля 1056—1114) — усходнеславянскі летапісец, агіёграф канца XI — пачатку XII стагодзьдзя, манах Кіева-Пячэрскага манастыра. Традыцыйна лічыцца адным з аўтараў Аповесьці мінулых часоў, якая разам з «Чэскай хронікай» Казьмы Праскага і «Хронікай і дзеяньнямі князёў і ўладароў польскіх» Гала Ананіма, мае фундамэнтальнае значеньне для славянскай культуры.

Нестар
Рэканструкцыя по чэрапе, мэтадам Сяргея Нікіціна
Рэканструкцыя по чэрапе, мэтадам Сяргея Нікіціна
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся каля 1056 г.
Кіеўская Русь
Памёр каля 1114 г.
Кіеў
Пахаваны
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці летапісец
Мова старажытнаруская мова

Кананізававаны Расейскай праваслаўнай царквой у ліку прападобных.

Жыцьцяпіс

рэдагаваць

Тэкст «Аповесьці мінулых часоў» у складзе Іпацьеўскага летапісу пачынаецца з узгадкі яе бязыменага аўтара — чарнарызца Пячэрскага манастыра. Імя Нестара маецца толькі ў адным Хлебнікаўскім сьпісе, знойдзеным у 1809 годзе: «Повѣсти врѣменных лѣт · Нестера черноризца · Феодосьева манастиря печ(е)рьскаго…». Гэты сьпіс быў складзены ў канцы 1550 — пачатку 1560 гадоў, у ім маюцца ўласнаручныя праўкі кіеўскага мітрапаліта Пятра Магілы ад 1637 году. Двойчы Нестар-летапісец узгадваецца ў сачыненьнях в XIII ст. пячэрскага інака Палікарпа, дойдзеных да нас у складзе «Пячэрскага патэрыка». У датаваным 1214—1226 гадамі пасланьні Палікарпа да архімандрыта Акіндзіна узгадваецца Нестар як аўтар Летапісу («Нестер, иже тъй написа Летописец»). Другі раз Нестар узгадваецца ў творы Палікарпа пра Даміяна, Ерамія, Мацьвея й Ісаака: «блаженный Нестер в Лѣтописци написа о блаженых отцихъ: о Демиане, и Еремѣи, и Матфѣи, и Исакыи». Тыя ж самыя сьведчаньні прысутнічаюць ў «Жыціі прападобнага Антонія», складзеным крыху пазьней і складзеным на вусных манастырскіх паданьнях.

З «Аповесьці мінулых часоў» вядома, што ў канцы XI ст. Нестар жыў у Пячэрскім манастыры: распавядае пад 1096 годам пра набег полаўцаў на Пячэрскі манастыр, ён кажа: «И приидоша на манастырь Печерьскый, нам сущим по кельям почивающим по заутрени». Акрамя таго, можна зрабіць выснову, што летапісец быў яшчэ жывы ў 1106 годзе: тады, піша ён, памёр «старець добрый» Янь, «у него же аз слышах многа словеса, яже вписах в летописиць». Больш дакладных сьведчаньняў пра выгляд Нестара няма.

Гісторык В. Н. Тацішчаў меркаваў, што Нестар нарадзіўся на Белым Возеры.

Лічыцца, што Нестарам напісаныя «Чытаньне пра жыціі й пра пагубленьне Барыса й Глеба» і «Жыціе Фэодосія Пячэрскага», але стыль Нестара-агіёграфа своеасаблівы і зусім не падобны на стыль аўтара пачатковага летапісу.

 
Нестар летапісец на Помніку «1000-годзьдзі Русі» Вялікі Ноўгарад.

Кананізацыя

рэдагаваць

Кананізаваны (прападобны Нестар) Расейскай праваслаўнай царквой; дзень памяці — 27 кастрычніка, паводле юліянскага календара. Мошчы знаходзяцца ў Блізкіх (Антоніевых) пячорах Кіева-Пячэрскай лаўры.

Нестар пад імем Нестар-Летапісец уваходзіць у сьпіс сьвятых Рыма-каталіцкай царквы.

У СССР і ва Ўкраіне былі выдадзеныя паштовыя маркі, прысьвечаныя Нестару.

Украінская праваслаўная царква (Маскоўскага экзархата) стварыла Ордэн прападобнага Нестара Летапісца.

Нацыянальны банк Украіны выдаў у 2006 годзе залатую юбілейную манэту, прысьвечаную Нестару, наміналам у 50 грывень.

Помнікі Нестару ўсталяваныя ў Кіеве, Уладзіміры, Луганску (1994 годзе каля Абласной унівэрсальнай навуковай бібліьіятэкі ім М Горкага) і ў Барыспалі (Кіеўская вобласьць, 27 чэрвеня 2017 г.)

У Кіеве ўзьведзеныя два храмы прабадобнага Нестара Летапісца: па вул. Прамысловай, па вуліцы Добраахвотава, на тэр-рыі Кіеўскага ўнівэсытэта права НАН Украіны.

Ва Ўкраіне 9 кастрычніка прыходзіцца дзень памяці прападобнага Нестара Летапісца. З 1997 г. сьвяткуецца Дзень украінскага пісьменства і мовы.

Літаратура

рэдагаваць

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць