Мэхэлен

Мэ́хэлен (па-нідэрляндзку: Mechelen ці Малі́н па-француску: Malines; мянушка: Места на Дайле (Dijlestad)) — места ў Фляндрыі, у Бэльгіі. Знаходзіцца ў правінцыі Антвэрпэн. Мэхэлен месьціцца на рацэ Дэйле. Места знаходзіцца ў прыкладна роўнай адлегласьці ад Брусэля ды Антвэрпэну — за 25 км.

Мэхэлен
нід. Mechelen
Герб Мэхэлену Сьцяг Мэхэлену
Першыя згадкі:	12 сьнежня 1008
Краіна:	Бэльгія
Правінцыя:	Антвэрпэн
Кіраўнік:	Барт Сомэрс[d]
Плошча:	65,8 км² (2019)
Насельніцтва:	▲86 921 чал. (1 студзеня 2020)
Тэлефонны код:	015, 03
Паштовы індэкс:	2800, 2801, 2811, 2812
Геаграфічныя каардынаты:	51°1′41″ пн. ш. 4°28′49″ у. д.
Мэхэлен на мапе Бэльгіі Мэхэлен
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
https://www.mechelen.be/

Гісторыя

Першыя згадкі

Першае пасяленьне на месцы, дзе цяпер знаходзіцца Мэхэлен, паўстала ў рымскі пэрыяд. Аднак разам з падзеньнем Рымскае імпэрыі, заняпад у III—IV стагодзьдзях прыйшоў у гэтае пасяленьне. Неўзабаве гэтыю тэрыторыю засялілі германскія плямёны, якія пазьней былі хрысьціянізаваныя сьв. Румбалдам (па-нідэрляндзку: Sint-Rombout). Ён па прашэсьці часу заснаваў тут кляштар. Гісторыкі мяркуюць, што ўпершыню Мэхэлен узгадваўся ў грамаце германскага кайзэру Генрыха II ад 12 сьнежня 1008 року. Існуюць таксама крыніцы, якія згадваюць места значна раней — у 1006, 980, 911 ды 870 роках, аднак гісторыкі не выказваюць да іх даверу.

У пазначанай грамаце места паўстае пад сваёй старой назвай — Machlines. Пазьней, XII стагодзьдзі імя зьмянілася на Machele, двума стагодзьдзямі пазьней места ўжо называлася Mechgelme, і ўрэшце ў 15 стагодзьдзі места набыло цяперашнее імя — Mechelen. Імаверна, што першапачаткова назва места паходзіць ад слова mahal, што азначае месца сходу ці правасудзьдзя.

У IX стагодзьдзі гэты раён заваявалі нарманы. А з канца XI стагодзьдзя цяперашняе места з акругай перайшло пад уладу роду Грымбергаў (па-нідэрляндзку: Grimbergen), якія сталі васаламі япіскапа Льежу. З XIV стагодзьдзя места трапіла ў сфэру ўплыву герцагаў бургундзкіх.

Пэрыяд пасьля III стагодзьдзя

Помнік Маргарыце Аўстрыйскай

13 сьнежня 1301 року Мэхэлен атрымаў права самакіраваньня ад герцага брабанцкага. З гэтага часу пачалося разьвіцьцё места. Мэхэлен у сярэднявеччы перажыў сапраўдны росквіт дзякуючы, у першую чаргу, гандлю тэкстылем. Эканамічнае разьвіцьцё спрычыніла павышэньне палітычнае ролі Мэхэлена, які ў часы кіраваньня Маргарыты Аўстрыйскай стаў сталіцай Гішпанскіх Нідэрляндаў.

Дзень 6 жніўня 1546 року надоўга зьмяніў аблічча места. У гэты дзень выбухнуў склад з порахам, які пакінуў пасьля сябе больш за 200 загінулых і 600 параненых. Выбух быў такой магутнасьці, што вада ў мескіх каналах адыйшла за 300 мэтраў. Жыхары места на працягу многіх дзён пасьля няшчасьця знаходзілі паўсюдна мёртвую рыбу.

У 1572 року, падчас Васьмідзесяцігадовай вайны места было разрабаванае ды спаленае гішпанцамі; пасьля гэтага Мэхэлен быў адноўлены, аднак ён ужо ня здоліў вярнуць сабе былую моц. Сярод прычынаў гэтага быў і перанос урадавых установаў у суседні Брусэль. Аднак места захавала сваю ролю ў рэлігійнае вобласьці: з 1559 року Мэхэлен стаў цэнтрам япархіі. Гэты тытул ён носіць і да сёньняшняга дня, аднак з 1961 року званьне цэнтру япархіі ён падзяляе з Брусэлем (такім чынам, япархія мае два цэнтры).

У XIX стагодзьдзі пачала разьвівацца прамысловасьць места. У 1835 року была адчыненая чыгунка Мэхэлен-Брусэль, якая стала ня толькі першай чыгункай Бэльгіі, але і першай у кантынэнтальнае Эўропе. Колькі рокаў пазьней была пабудаваная другая чыгунка Бэльгіі па лініі Мэхэлен-Дэндэрмондэ-Гент.

Зьяўленьне чыгункі прастымулявала разьвіцьцё прамысловасьці, перш за ўсё мэталаапрацоўчай. У месьце і цяпер дзейнічаюць чыгуначныя майстэрні з тых часоў.

XX стагодзьдзе

Мэхэлен значна пацярпеў у часы Першае сусьветнае вайны. Розныя гістарычныя будынкі былі часткова ці цалкам зруйнаваныя. Многія зь іх былі адноўленыя ў паваенныя часы. Свае сьляды пакінула і Другая сусьветная вайна: ў 1944 року места штурмавалі амэрыканскія войскі. Штурм пакінуў як шматлікія чалавечыя ахвяры, так і істотныя зруйнаваньні.

У 1964 бэльгійскі ўрад прымае рашэньне дазволіць працоўную іміграцыю ў краіну. Першымі ў якасьці працоўнае сілы былі запрошаныя гішпанцы. Другую хвалю мігрантаў з 1968 року складалі мараканцы, якія на сёньнішні дзень складаюць найвялікшую дыяспару ў Мэхэлене (каля 14% ад усёй колькасьці жыхароў места).

1 студзеня 1977 року да Мэхэлену далучыліся муніцыпалітэты Валем (Walem), Хэфэн (Heffen), Хомбэйк (Hombeek), Лээст (Leest) ды Маўзэн (Muizen).

Мясцовая кухня

• Мэхэленскі маанчэ (Mechels maantje): від шакаляду
• Гаўдэн Каролюс (Gouden Carolus): мясцовы гатунак піва, звараны ў браварні Het Anker
• Мэхэленскі торэнчэ (Mechels torentje): пясочнае пячэньне
• Мэхэленскі маргрычэ (Mechels margrietje): лімоннае пячэньне

Мова

У нефармальным жыцьці жыхары Мэхэлена размаўляюць на мясцовым дыялекце (па-нідэрляндзку: Mechels), які абасоблены ад астатніх дыялектаў Фляндрыі іншым вымаўленьнем трох галосных ды наяўнасьцю своеасаблівых словаў, якія не ўжываюць жыхары іншых местаў. З 1995 року мясцовая газэта «De Mecheleir» на сваіх старонках друкуе старыя выявы места і разьмяшчае артыкулы па гісторыі Мэхэлена, імітуючы мясцовы дыялект (варта зазначыць, што для яго не існуе зацьверджанага правапісу).

Вонкавыя спасылкі

• Афіцыйны сайт места (анг.) (фр.) (ням.)