Мухамад Аль-Харэзьмі
Мухамад ібн Муса Аль-Харэзьмі (па-пэрсыдзку: محمد بن موسی خوارزمی, Mohammad ebne Mūsā Khwārazmī, каля 783 — каля 850, Харэзм) — вялікі пэрсыдзкі матэматык, астраном і географ, заснавальнік клясычнай альгебры.
Мухамад ібн Муса Аль-Харэзьмі | |
| محمد بن موسی خوارزمی | |
 | |
| Дата нараджэньня | каля 780[1][2] |
|---|---|
| Месца нараджэньня |
|
| Дата сьмерці | каля 850[1][2] |
| Месца сьмерці |
|
| Занятак | матэматык, астраном, географ, філёзаф, перакладнік, гісторык |
| Навуковая сфэра | астраномія, матэматыка, альгебра, Devanagari numeral[d], арытмэтыка, трыганамэтрыя, геаграфія і навукі пра Зямлю |
| Месца працы | Дом мудрасьці |
Зьвестак аб жыцьці аль-Харэзьмі захавалася ня шмат. Значны пэрыяд свайго жыцьця ён правёў у Багдадзе, узначальваючы пры халіфе аль-Мамуне бібліятэку «Дома мудрасьці». У 827 годзе прымаў удзел у вымярэньні даўжыні градуса зямнога мэрыдыяна на раўніне Сінджара. Пры халіфе аль-Васіку ўзначальваў экспэдыцыю да хазараў. Апошні ўспамін аб ім датуецца 847 годам.
Аўтар кнігі «Аб індыйскім зьлічэньні», якая паспрыяла папулярызацыі дзесятковай пазыцыйнай сыстэмы запісу лікаў ва ўсім Халіфаце. У XII стагодзьдзі яна была перакладзена на лацінскую мову й адыграла вялікую ролю ў разьвіцьці эўрапейскай арытмэтыкі і ўкараненьні інда-арабскіх лічбаў. Імя аўтара ў лацінізаванай форме (Algorismus, Algorithmus) стала абазначаць ва ўсёй сярэднявечнай Эўропе ўсю сыстэму дзесятковай арытмэтыкі. Адсюль бярэ пачатак сучасны тэрмін альгарытм, упершыню выкарыстаны Готфрыдам Ляйбніцам. Аль-Харэзьмі прадставіў першае сыстэматычнае рашэньне лінейных і квадратных раўнаньняў. Адным зь ягоных галоўных дасягненьняў у альгебры была ягоная дэманстрацыя таго, як трэба вырашаць квадратныя раўнаньні, дапоўніўшы іх геамэтрычнымі абгрунтаваньнямі[3]. Ён быў першым хто разглядаў альгебру ў якасьці самастойнай дысцыпліны і ўвёў мэтады папаўненьня і супрацьпастаўленьня.
Трактат «Кароткая кніга пра вылічэньне праз папаўненьне і супрацьпастаўленьне», перакладзены на латынь Робэртам Чэстэрскім у 1145 годзе, выкаростоўваўся ў вядучых эўрапейскіх унівэрсытэтах у якасьці асноўнага матэматычнага падручніка ажно да XVI стагодзьдзя[4][5]. У дадатак да сваіх вядомых працаў, ён перагледзеў «Геаграфію» Пталемэя, пералічыўшы шырату і даўгату розных гарадоў і населеных пунктаў. Акрамя таго, ён зрабіў мноства астранамічных табліцаў.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Brentjes S. Khwārizmī: Muḥammad ibn Mūsā al‐Khwārizmī (анг.) — Springer Science+Business Media, 2007.
- ^ а б O'Connor J., Robertson E. Abu Ja'far Muhammad ibn Musa Al-Khwarizmi — 1994.
- ^ Maher, P. From Al-Jabr to Algebra // Mathematics in School. — 1998. — № 27 (4). — P. 14—15.
- ^ Philip Khuri Hitti History of the Arabs. — 10th ed. — New York: Palgrave Macmillan, 2002. — P. 379. — ISBN 0-333-63142-0
- ^ Fred James Hill, Nicholas Awde A History of the Islamic World. — 2003. — P. 55.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Аль-Харэзьмі. Энцыкляпэдыя «Кругосвет». (рас.)