Масаі

Масаі — паўкачавы афрыканскі карэнны народ, які жыве ў саване на поўдні Кеніі і на поўначы Танзаніі. Масаі зьяўляюцца, мабыць, адным з самых вядомых плямёнаў Усходняй Афрыкі. Нягледзячы на разьвіцьцё сучаснай цывілізацыі, яны практычна цалкам захавалі свой традыцыйны ўклад жыцьця, хоць гэта і становіцца цяжэй з кожным годам.

Масаі налічаюць прыкладна 900 000 чалавек, зь іх, па розных адзнаках, 350 000—453 000 жыве ў Кеніі. Праўда, дакладнасьць гэтай статыстыкі сумніўная, паколькі перапісы насельніцтва ў гэтым раёне неэфектыўныя.

Масаі ставяцца да нільскага сямейства моўных груп і, верагодна, мігравалі з даліны Ніла ў Судане ў цэнтральную і паўднёва-заходнюю Кенію ўжо пасьля 1500 году, прывядучы і сваю прыручаную жывёлу. Хоць іншыя афрыканскія плямёны стваралі цывілізацыі і фармавалі царствы, масаі ніколі не адыходзілі ад сваёй паўкачавога жыцьця. Тэрыторыі, даступныя для вандровак, прыкметна скараціліся ў апошнія гады з-за урбанізацыі, а таксама стварэньня нацыянальных запаведнікаў Масаі-Мара і Сэрэнгэці.

Яшчэ ў XIX стагодзьдзі Масаі цалкам кантралявалі саваны і цяжка згаджаліся на кампрамісы з эўрапейцамі. Аднак, калі пачала распаўсюджвацца эпідэмія соннай хваробы, пераносчыцай якой зьяўляецца муха цэцэ, прывяла да значнага паслабленьня масаяў.

Нягледзячы на рэпутацыю масаяў як лютых ваяроў, у цэнтры іх культуры знаходзіцца жывёла. Адно зь іх сьвятых вераваньняў кажа, што бог дажджу Нгаі даў усю жывёлу народа масаі, і таму ўсе, хто таксама валодае скатом, павінны былі калісьці выкрасьці яго ў масаі. Гэта не раз прыводзіла да сур'ёзных канфліктаў з іншымі плямёнамі, калі масаі спрабавалі вярнуць «сваю ўласнасьць». Халупы масаі пабудаваныя з высушанага гною, а пітво каровінай крыві зьяўляецца часткай некаторых іх сьвятых рытуалаў.

Калі ў Кеніі разгарнуўся турызм, масаі не змаглі скарыстацца выгадай свайго кантролю над саванамі. Тыя плямёны, што малі ўладу ахвотна прызналі за масаямі традыцыйнае «валоданьне» ўсімі жывёламі і перадалі ім таксама функцыю аховы запаведнікаў, у той час як абмежаваная група мэнэджараў зь іншых плямёнаў узялі ў свае рукі індустрыю турысцкіх сафары. У выніку, турызм практычна не палепшыў дабрабыт масаяў. І цяпер масаі працягваюць хаатычна «атакаваць» турыстаў, выкленчваючы міласьціну, і ўсё гэтак жа не ўдзельнічаюць у падзеле высокіх прыбыткаў ад сафары. Масаі не дазваляюць сябе вольна фатаграфаваць без поплатка і дбайна ставяцца да перадруку «пірацкіх» фатаграфій.

Традыцыі масаяў выразна рэглямэнтуе іх жыцьцё. Дзеці выхоўваюцца па ўзроставых катэгорыях, паміж якімі ўсталяваныя традыцыйныя адносіны. Юнакі і дзяўчыны праходзяць цырымоніі ініцыяцыі. Ажаніцца ў юным узросьце катэгарычна забараняецца, перш мужчыны павінны выявіць сябе ў вайне і паляваньню. Становячыся яшчэ старэй, чальцы ўзроставай катэгорыі бяруць на сябе кіраваньне племем, а найстарэйшая ўзроставая катэгорыя здымае з сябе ўлада і выконвае іншыя функцыі.

У мужчын масаі існуе вялікая колькасьць традыцый і цырымоній. Адной з самых знакамітых, мабыць, зьяўляецца «танец скачкоў», які выконваюць юныя ваяры, высока падскокваючы на адным месцы, каб паказаць сваю сілу і спрыт. Да нядаўніх часоў, каб атрымаць права стаць ваяром (моранам) малады масай павінен быў забіць льва. Афіцыйна гэтая практыка больш не ўжываецца, хоць, паводле некаторых зьвестак, яна працягвае існаваць у падаленых раёнах Кеніі, у прыватнасьці, у правінцыі Масай. Таксама, раней група юнакоў павінна была пабудаваць новую вёску і жыць у ёй на працягу доўгага часу (часта некалькіх гадоў) у якасьці аднаго з патрабаваньняў для атрыманьня статусу мужчыны. Гэтая традыцыя зьнікае з-за недахопу даступнай зямлі.

У адрозненьне ад шматлікіх іншых плямёнаў, у масаі жанчыны займаюць важнае месца ў культуры і жыцьці племя. Іх лёгка адрозніць па выгаленай галаве, яркай адзежы і каралям. Акрамя таго, для абодвух палоў практыкуецца выдаленьне аднаго з ніжніх зубоў і абразаньне. Абразаньне выконваецца старэйшымі таго жа пола, пры гэтым хлопчыкі абавязаныя перанесьці працэдуру без адзінага гуку, а для дзяўчынак такіх патрабаваньняў няма. Спробы кенійскага ўрада зьнішчыць гэтую практыку не ўвянчаліся посьпехам, у асноўным таму, што на абарону абразаньня ўсталі жанчыны масаі.

Вонкавыя спасылкі

Масаі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Фатаграфіі масаеў