Лукаш Бэндэ
Лука́ш Апана́савіч Бэ́ндэ (1 лістапада 1903, вёска Шчакоцк, цяпер Янаўскі раён Берасьцейскай вобласьці — 23 сьнежня 1961, Ленінград) — беларускі літаратурны крытык і літаратуразнавец.
| Лукаш Бэндэ | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 1 лістапада 1903 |
| Памёр | 23 сьнежня 1961 (58 гадоў) |
| Пахаваны | |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | літаратуразнаўца, літаратурны крытык, публіцыст, прафэсар унівэрсытэту, літаратар |
| Мова | беларуская мова[1] і расейская мова[1] |
Жыцьцяпіс
рэдагавацьНарадзіўся ў сялянскай сям’і. Падчас расейскай рэвалюцыі ваяваў у Чырвонай арміі на Ўрале і ў Сыбіры. Чалец РКП(б) з 1922. У 1922 быў пераведзены на Беларусь, дзе займаўся «ліквідацыяй бандытызму» на Барысаўшчыне. Скончыў Камуністычны ўнівэрсытэт Беларусі (1926). Працаваў у Віцебскім вэтэрынарным інстытуце, Інстытуце мовы, літаратуры і мастацтва АН БССР, адказны рэдактар часопісаў «Комуністычнае выхаваньне»[a] і «Напагатове» і Дзяржаўным выдавецтве ў Ленінградзе і ў Ленінградзкім тэатральным інстытуце. Сябра БелАПП. Уваходзіў у камісіі па рэформе беларускага правапісу, па выданьні твораў клясыкаў марксізму-ленінізму, па выняцьці клясава варожай літаратуры.
Сябра СП СССР (з 1934). У 1934 зьехаў у Ленінград, ратуючыся ад рэпрэсіяў. Працаваў намесьнікам дырэктара па мастацкай частцы кінафабрыкі «Советская Белоруссия» (1934—1935), у Інстытуце расейскай літаратуры («Пушкінскі Дом», 1936—1938), загадваў катэдрай расейскай літаратуры Ленінградзкага абласнога настаўніцкага інстытуту.
3 чэрвеня 1937 году Галоўная ўправа ў справах літаратуры і выдавецтваў Беларускай ССР (Галоўліт БССР) выдала Загад № 33 «Сьпіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі зь бібліятэк грамадзкага карыстаньня, навучальных установаў і кнігагандлю». Паводле Загаду, «усе кнігі» Лукаша Бэндэ прадугледжвалася «спальваць»[2]. У 1937 выключаны з ВКП(б), у 1938 — з Саюзу пісьменьнікаў БССР. У час Вялікай Айчыннай вайны служыў у войсках НКУС (Ленінград). З 1946 — выкладчык у пэдагагічных і настаўніцкіх інстытутах Дзьвінску, Ленінграду, Выбаргу, Жытоміру, рэдактар Ленінградзкага аддзяленьня Дзяржаўнага літаратурнага выдавецтва. У 1957 адноўленае ягонае сяброўства ў кампартыі.
Пахаваны на Шувалаўскіх могілках у Ленінградзе.
Творчасьць
рэдагавацьДрукавацца пачаў у 1927 року. Аўтар кніг «Янка Купала: Крытычны нарыс» (1932), «Андрэй Александровіч» (1932), шматлікіх артыкулаў і рэцэнзій у пэрыядычным друку. Ягоныя артыкулы і рэцэнзіі былі складзеныя ў адпаведнасьці з тагачаснай афіцыйнай лініяй, крытыкавалі беларускіх творцаў, з-за чаго яго называюць «палачом вучоным», «скуралупам», «монстрам аглобельнай крытыкі»[3].
У 30-я гады склаў шэраг чытанак, хрэстаматыяў па беларускай літаратуры для школ.
Творы
рэдагаваць- Л. Бэндэ. Творчы шлях Янкі Купалы. // Полымя рэвалюцыі : часопіс. — 1935, верасень. — № 9. — С. 113—142.
- Л. Бэндэ. Творчы шлях Янкі Купалы. // Полымя рэвалюцыі : часопіс. — 1935, кастрычнік. — № 10. — С. 120—150.
Заўвагі
рэдагаваць- ^ раней «Асьвета»
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Bèndè, Lukaš Apanasavìč // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
- ^ Алесь Лукашук. Мова гарыць (Загад № 33) // Спадчына : часопіс. — 1996. — № 3. — С. 76—91. — ISSN 0236-1019.
- ^ Васюченко П. 2011.
Літаратура
рэдагаваць- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Беларусы — Варанец. — 511 с. — ISBN 985-11-0068-4
- Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: БелЭн, 1992—1995.
- Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X.
- Васюченко П. Сервилизм в беларуской советской литературе // Деды. — 2011. — № 8. — С. 45-66.
- Корбут В. Бенде. Исполнитель и жертва : [О бел. лит. критике 1920-1930-х гг. Л. А. Бенде] / В. Корбут, В. Скалабан // Советская Белоруссия : СБ : Беларусь Сегодня. 2004, 13 марта. — С. 26.