Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Барысаў)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі
Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі
Краіна	Беларусь
Места	Барысаў
Каардынаты	54°14′30.24″ пн. ш. 28°30′20.76″ у. д.
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	клясыцыстычная архітэктура[d]
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі на мапе Беларусі Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі
Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі на Вікісховішчы

Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі — помнік архітэктуры XIX ст. у Барысаве. Знаходзіцца ў Старым Месьце, на гістарычнай Менскай вуліцы. Дзейнічае. Твор архітэктуры клясыцызму. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Драўляны Фарны касьцёл у Барысаве збудавалі ў 1642 годзе з фундацыі старосты А. Казановіча. У часы маскоўскай акупацыі 1655—1662 гадоў ён ня дзейнічаў.

У канцы XVIII ст. пры касьцёле існаваў кляштар. У яго валоданьні знаходзіліся 7 мескіх пляцаў і маёнтак Ратуцічы.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Барысаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл працягваў дзейнічаць. Аднак у 1806 годзе ён згарэў. У 1806—1823 гадох вялося будаваньне новага мураванага касьцёла. У 1836—1837 гадох сьвятыню часткова перабудавалі — на пярэднім фасадзе замест калёнаў з портыкам паставілі вежу. Пры касьцёле існавалі шпіталь на 27 ложкаў і пачатковая школа на 80 вучняў.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) расейскія ўлады зачынілі касьцёл. У 1899 годзе намаганьнямі ксяндза Гурко сьвятыню вярнулі каталікам. У час пажару 1900 году касьцельныя будынкі згарэлі. Пры касьцёле існавалі парафіяльная і павятовая школы.

Найноўшы час

У 1937 годзе савецкія ўлады арыштавалі пробашча, канфіскавалі начыньне і зачынілі касьцёл. Будынак выкарыстоўвалі пад склад. У Другую сусьветную вайну парафіяне аднавілі набажэнствы. У 1945 годзе савецкія ўлады, у адрозьненьне ад тутэйшага сабора Маскоўскага патрыярхату, зноў зачынілі касьцёл. У будынку разьмясьцілі кінатэтар, пры гэтым зруйнавалі званіцу, зьнішчылі мастацкія росьпісы і фрэскі. У 1965 годзе будынак перадалі мэдычнай вучэльні, якая зладзіла ў ім спартовую залю.

У 1988 годзе сьвятыню вярнулі каталікам. 14 ліпеня 1990 году касьцёл асьвяціў біскуп Тадэвуш Кандрусевіч. У 1990-я гады вялося аднаўленьня касьцельнай вежы.

Архітэктура

Абмеры касьцёла, 1888 г.

Драўляны касьцёл

Помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры. Паводле акту візытацыі 1654 году, гэта быў аб’ём крыжовай формы з гранёнай званіцай над нартэксам. У будынку было 8 вялікіх аконных праёмаў, 8 круглых люкарнаў, два уваходы, пры апсыдзе была закрысьція. Інтэр’ер аздаблялі тры алтары. На цьвінтары стаяла драўляная скульптура «Ўкрыжаваньне».

Мураваны касьцёл

Помнік архітэктуры позьняга клясыцызму (ампіру). Гэта 3-нэфавая базыліка з масіўнай 5-яруснай (2 васьмерыкі на 3 чацьверыках) вежай у цэнтры галоўнага фасада, якая завяршаецца высокім гранёным шпілем і крыжом ажурнай формы. Ад пачатку ўваходны партал меў выгляд манумэнтальнага клясыцыстычнага портыка. У ніжнім ярусе вежы месьцяцца тры аркавыя ўваходы, аформленыя клясычнымі пілястравымі парталамі з трыкутнымі франтонамі. Бакавыя нэфы на фасадзе вылучаюцца магутнымі аркавымі аконнымі праёмамі і прастакутнымі парапэтамі ў завяршэньні. Аб’ём цэнтральнага нэфу больш высокі, накрыты 2-схільным дахам, які над прастакутнай апсыдай утварае трыкутны франтон, завершаны чацьверыковай сыгнатуркай. У цэнтральнай частцы сьценаў цэнтральнага нэфу разьмяшчаюцца паўкруглыя люкарны, бакавыя фасады рытмічна падзяляюцца аркавымі аконнымі праёмамі і буйнымі пілястрамі ў прасьценках, апярэзваюцца шырокім карнізам.

Унутраная прастора падзяляецца на нэфы магутнымі калёнамі, якія падтрымліваюць высокі антаблемэнт з трыгліфным фрызам. Цэнтральны нэф перакрываўся цыліндрычнымі скляпеньнямі на падпружных арках, бакавыя — крыжовымі. Над уваходам месьцяцца хоры, пад будынкам — крыпта. Галоўны алтар мае выгляд 4-калённага портыка з «разарваным» франтонам. У ім захоўваўся абраз Маці Божай зь дзіцем у срэбнай рызе. На сьценах бакавых нэфаў разьмяшчаліся тэракотавыя гарэльефныя пано-сюжэты на тэму Крыжовага шляху, створаныя ў 1899 годзе.

Галерэя

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  каля 1900 г.
• 
  1905 г.
• 
  1909 г.
• 
  1909 г.

• 
  С. Пракудзін-Горскі, 1911 г.
• 
  1914 г.
• 
  1914 г.
• 
  1914 г.

• 
  1914 г.
• 
  1918 г.
• 
  10 ліпеня 1941 г.
• 
  1941—1944 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Галоўны фасад
• 
  Вежа-званіца
• 
  Бакавы фасад
• 
  Інтэр’ер

Літаратура

• Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; фатограф А. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2008. — 488 с.: іл. ISBN 978-985-11-0395-5.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  613Г000002

• Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Барысаве, Radzima.org