Анатоль Вольны
Анато́ль Во́льны (сапр. — Анатоль Іўсты́навіч Ажгірэ́й; 2 сьнежня 1902, ст. Пухавічы, Ігуменскі павет, Менская губэрня — 29 кастрычніка 1937, Менск, турма НКВД) — беларускі паэт, празаік, журналіст, кінадраматург. Адзін з пачынальнікаў прыгодніцкага жанру ў беларускай прозе[1].
| Анатоль Вольны лац. Anatol Volny | |
._%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%90%D0%B6%D0%B3%D1%96%D1%80%D1%8D%D0%B9_(%D0%92%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B)_(1920-29).jpg) | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Псэўданімы | Акша; Алёша; В.Анатолий; Анатолий Вольный |
| Нарадзіўся | 2 сьнежня [ст. ст. 19 лістапада] 1902 ст. Пухавічы, Ігуменскі павет, Менская губэрня, цяпер — Пухавіцкі раён Менская вобласьць |
| Памёр | 29 кастрычніка 1937 Менск, турма НКВД |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | паэт, празаік, журналіст, кінадраматург |
| Гады творчасьці | 1920—1937 |
| Мова | беларуская |
| Узнагароды |  |
Заслужаны дзяяч мастацтваў БССР (1935).
Біяграфія
рэдагавацьНарадзіўся 2 сьнежня 1902 у сям’і службоўца Іўстына Ажгірэя. Па заканчэньні пачатковай школы, у 1911 паступіў у Ігуменскую гімназію. У 1920—1921 служыў добраахвотнікам у Чырвонай арміі, удзельнічаў у баёх зь белапольскімі войскамі. Пасьля дэмабілізацыі працаваў у ЦК ЛКСМБ, рэдагаваў газэту «Юный пахарь» (з 1924 — «Малады араты»). Вучыўся ў Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце.
У 1920—1930-х быў актыўным удзельнікам літаратурна-мастацкага руху ў Беларусі. У 1923 стаў адным з ініцыятараў стварэньня літаратурнага аб’яднаньня «Маладняк», першы рэдактар ейнага аднайменнага часопіса[2]. З 1928 — у «Полымі». З 1934 — сябар Саюзу пісьменьнікаў БССР.
Быў жанаты, гадаваў дзіця. Арыштаваны 4 лістапада 1936 у Менску па адрасе: вул. М. Горкага, д. 4, кв. 6. 3 чэрвеня 1937 году Галоўная ўправа ў справах літаратуры і выдавецтваў Беларускай ССР (Галоўліт БССР) выдала Загад № 33 «Сьпіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі зь бібліятэк грамадзкага карыстаньня, навучальных установаў і кнігагандлю». Паводле Загаду, «усе кнігі» Анатоля Вольнага прадугледжвалася «спальваць»[3]. Асуджаны пазасудовым органам НКВД 28 кастрычніка 1937 як «член контрарэвалюцыйнай арганізацыі» да вышэйшай меры пакараньня з канфіскацыяй маёмасьці. Расстраляны 29 кастрычніка 1937 у турме НКВД. Рэабілітаваны ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР 3 сьнежня 1957.
Творчасьць
рэдагавацьЛітаратурную дзейнасьць пачаў у 1920 г. Выдаў зборнікі паэзіі «Камсамольская нота» (1924, з А. Александровічам), «Чарнакудрая радасьць» (1926), «Табе» (1927).
У 1925 выйшаў раман «Ваўчаняты» (у сааўтарстве з А. Александровічам і А. Дударом). Аўтар аповесьцяў «Два» (1925), «Антон Савіцкі» (1927, газэта «Савецкая Беларусь»). «Зборнік фэльетонаў» (1927) і кніга гумарэсак і фэльетонаў «Суседзі» (1932) выйшлі пад псэўданімам «Алёша».
Напісаў п’есы, драматызаваныя агітжарты («Калі дзяк гаворыць праўду», «Міколка», «У агранома» — 1924), камэдыю «Ратуй, божа!» (з Р. Кобецам, 1932). Выступаў і як кінадраматург — паводле яго сцэнараў пастаўленыя фільмы «Хвоі гамоняць» (з К. Дзяржавіным, 1929), "Гатэль «Савой» (1930), «У агні народжаная» (1930), «Сонечны паход» (1931), «Новая радзіма» (1935) і інш. У 1935 г. выйшла кінааповесьць «Шасцідзясятая паралель».
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Маракоў, Л. Вольны Анатоль // Ахвяры і карнікі : [аб палітычных рэпрэсіях 1937―1938 гадоў] / Леанід Маракоў. — Мінск, 2007. — 439 с.
- ^ Смаль, В. «Сэрца ласкай вішнёваю плёскае...» Пуцявінамі Анатоля Вольнага // Роднае слова. — 2002. — № 11. — С. 13.
- ^ Алесь Лукашук. Мова гарыць (Загад № 33) // Спадчына : часопіс. — 1996. — № 3. — С. 76—91. — ISSN 0236-1019.
Літаратура
рэдагаваць- Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X.
- Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Васіль Дранько-Майсюк. (1 сьнежня 2023) Анатоль Вольны — арлекін беларускай літаратуры. (бел.) Літаратурныя ночы з Васілём. Радыё Ўнет.