Імпэрыя Гупта

Імпэрыя Гупта (санскрыт: गुप्त, gupta, гіндзі: गुप्त राजवंश) — дзяржава ў Індыі пад кіраўніцтвам дынастыі Гупта, якая існавала ў пэрыяд прыблізна з 320 па 550 гады.

Імпэрыя Гупта गुप्त साम्राज्य
320—550
Імпэрыя Гупта ў канцы V стагодзьдзя
Афіцыйная мова	санскрыт
Сталіца	Паталіпутра
Форма кіраваньня	манархія
Цяпер зьяўляецца часткай	Індыя, Пакістан, Банглядэш, Нэпал

Дынастыя Гупта аб’яднала пад сваім уладараньнем амаль такую жа вялікую частку Індыі, якой валодаў Чандрагупта. Пачатак дынастыі паклаў у 319 годзе Гупта ці Шры-Гупта, які паходзіў з варны вайш’я. Кіраваньне Гупта, якое знаходзілася ў кантакце з Сасанідамі, было пэрыядам росквіту літаратуры, навукі і брагаманізму, хоць і да будызму яны ня ставіліся варожа. Яно бессумнёўна насіла нацыянальны характар. Сярод пераемнікаў Шры-Гупты асабліва выдаецца Самудрагупта, ад якога засталася вельмі важны ў гістарычным дачыненьні надпіс, які пералічаў усе індыйскія краіны, якія належалі яму, і сьведчыў таксама, што ён быў паэтам і музыкай. Яму належалі лепшыя часткі даліны Ганга, частка Бэнгала, краіна Малава, а таксама некаторыя народы ў Пэнджабу і на Індзе плацілі яму даніну. Пазьней адзін зь яго пераемнікаў, Скандагупта (449—465), пашырыў яшчэ больш межы свайго царства і далучыў паўвостраў Гуджарат з прымежным мацерыком.

У канцы VI стагодзьдзя дзяржава Гупта спыніла сваё існаваньне.

Гісторыя

Выявы Кумарадэві і Чандрагупты I на старажытнай манэце

Пра заснавальніка дынастыі Гупта, Шры-Гупту, практычна нічога не вядома. Таму гэтае пытаньне выклікае спрэчкі. Верагодна, Шры-Гупта ня мог пахваліцца паходжаньнем з вышэйшых варнаў, бо пра ягоных продкаў не паведамляецца анічога. Няма зьвестак пра статус Гупты і памеры ягоных уладаньняў. Першым магараджам з гэтага роду лічыцца сын Гупты Ггатоткача. Аднак і ягонае панаваньне анічым асаблівым не адзначылася.

Сапраўдным заснавальнікам дзяржавы стаў сын Ггатоткача Чандрагупта I, каранацыя якога ў 319 годзе стала датай заснаваньня эры Гуптаў. Галоўнай жонкай Чандрагупты была прадстаўніца старадаўняга роду лічгавы — Кумарадэві, што надавала шлюбу важнасьці і давала магчымасьць Гупту гуляць пэўную ролю ў Індыі ў цэлым. Пазьней гэта знайшло адлюстраваньне ў тым, што іхны сын Самудрагупта ганарыўся радаводам па матчынай лініі і паказваў гэта ў царскіх надпісах.

Самудрагупта яшчэ больш ўмацаваў уладу дынастыі і пашырыў тэрыторыю дзяржавы, пра што распавядае знакаміты панэгірык, высечаны на Алабагадзкай калёне. Ягоныя войскі пасьпяхова прасунуліся да дзяржавы Ката, у вобласьці сучаснага Дэлі. Ваяўнічыя кланы Малаві і арджунаянаў, Мадрэ і абхіраў, а таксама кланы на тэрыторыі сучаснага Нэпалу гуптаўскі кіраўнік называў гэтых правадыроў сваімі слугамі, якія абавязваліся выконваць ягоную волю, прыносіць яму ўсялякую даніну. Пасьпяхова былі ўключаныя ўладаньні кушанаў у Індыі, якія на той час зазналі практычна поўны распад уласнай дзяржавы.

Да 380 году за часам свайго панаваньня ён уключыў у склад свайго каралеўства больш за дваццаці каралеўстваў. Гісторык Артур Вінсэнт Сьміт называў Самудрагупту «індыйскім Напалеонам». Падчас панаваньня Самудрагупты афіцыйнай рэлігіяй у ягонай дзяржаве заставаўся будызм.

Эканоміка

Жалезная калёна ў Дэлі

Сельская гаспадарка

У вільготных дастаткова багатых на ападкі раёнах галоўнай сельскагаспадарчай культурай быў рыс. У большасьці выпадкаў для вырошчваньня рысу ўмовы забясьпечваліся праз рэгуляваньне сьцёку вады з палёў падчас сэзону дажджоў, але ў некаторых месцах узводзілі ірыгацыйныя збудаваньні. У гэты час арашальныя сыстэмы былі пабудаваныя ў прыбярэжным вучастку ад вусьця Гадавары і Крышны да дэльты ракі Кавэры. У раёнах зь сярэдняй вільготнанасьцю асноўнай культурай была пшаніца, а таксама ячмень, проса і бабовыя.

Рамяство

Мескае рамяство ў гэты час дасягнула высокага ўзроўню, пра што сьведчыла велізарная бронзавая статуя Буды з Султанганджу, а таксама знакамітая жалезная калёна Чандрагупты II у Дэлі ды іншыя археалягічныя знаходкі.

Вонкавыя спасылкі

Імпэрыя Гупта — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Гупты (рас.)
• Манэты пэрыяду імпэрыі Гупта (анг.)