Ёзэф I Габсбург
Ёзэф I (па-нямецку: Joseph I; 26 ліпеня 1678, Вена — 17 красавіка 1711, Вена) — імпэратар Сьвятой Рымскай Імпэрыі (1705—1711). Старэйшы сын імпэратара Леапольда I ад ягонай трэцяй жонкі Элеаноры-Магдалены Нойбурскай. У 9-гадовым узросьце быў каранаваны на караля Вугоршчыны, у 11-гадовым — на караля рымлянаў. Па сьмерці бацькі ўспадкаваў імпэратарскі і багемскі сталец. Працягнуў распачатую бацькам вайну за гішпанскую спадчыну супраць Люі XIV, дзе не дабіўся мэты паставіць свайго малодшага брата Карла каралём Гішпаніі; аднак дзякуючы перамогам, атрыманым ягоным вайскаводам князем Яўгенам Савойскім, здолеў усталяваць аўстрыйскую гегемонію над Італіяй. Ёзэфу таксама давялося супрацьстаяць працягламу паўстаньню ў Вугоршчыне, падаграванаму Люі XIV. Ніводны з канфліктаў да ягонай сьмерці ня быў скончаны.
| Ёзэф I Joseph I | |
| Імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі | |
|---|---|
 | |
| Кароль у Нямеччыне (Кароль рымлянаў) | |
|
23 студзеня 1690 — 17 красавіка 1711 | |
| Каранацыя | 26 студзеня 1690, Аўгсбург |
| Папярэднік | Леапольд I |
| Наступнік | Карл VI |
| Кароль Вугоршчыны | |
|
9 сьнежня 1687 — 17 красавіка 1711 | |
| Каранацыя | 9 сьнежня 1687, Прэсбург |
| Папярэднік | Леапольд I |
| Наступнік | Карл VI |
| Кароль Багеміі | |
|
5 траўня 1705 — 17 красавіка 1711 | |
| Папярэднік | Леапольд I |
| Наступнік | Карл VI |
| Імпэратар Сьвятой Рымскай Імпэрыі; Эрцгерцаг Аўстрыі; Кароль Харватыі | |
|
5 траўня 1705 — 17 красавіка 1711 | |
| Папярэднік | Леапольд I |
| Наступнік | Карл VI |
| Асабістыя зьвесткі | |
| Нарадзіўся | 26 ліпеня 1678, Вена |
| Памёр | 17 красавіка 1711 (32 гады), Вена |
| Пахаваны | Імпэратарская крыпта, Вена |
| Нашчадкі |
Марыя Юзэфа, каралева польская Эрцгерцаг Леапольд Ёзэф Марыя Амалія, сьвятая рымская імпэратарка |
| Каралеўскі дом | Габсбургі |
| Жонка | Вільгельміна Амалія Бруншвіцка-Люнэбурская |
| Бацька | Леапольд I |
| Маці | Элеанора-Магдалена Нойбурская |
| Узнагароды |
 |
| Подпіс |
 |
Жыцьцяпіс
рэдагавацьНарадзіўся ў Вене, выхоўваўся князем Дытрыхам Ота фон Зальмам, вывучыў шмат моваў. Стаў сёмым дзіцём (трэцім сынам) бацькі ў ягоных трох шлюбах.
9 сьнежня 1687, у дзевяцігадовым узросьце, быў каранаваны на караля Вугоршчыны; 23 студзеня 1690, у 11-гадовым узросьце, стаў каралём рымлянаў. У 1702, пасьля выбуху вайны за гішпанскую спадчыну, пайшоў на вайсковую службу да імпэратарскага генэрала Людвіга Вільгельма і ўзяў удзел у аблозе Ляндаў.
Яшчэ да ўзыходу на пасаду імпэратара акружыў сябе маладымі прарэформавымі дараднікамі, скараціў колькасьць апарату і зрабіў спробу спрасьціць бюракратызм. Стаяў на пазыцыі ўзмацненьня вагі Аўстрыі ў Рымскай імпэрыі; наважыўся нават на ўзброены канфлікт з Папам за герцагства Мантуя, спрабуючы павялічыць уладаньні Габсбургаў у Італіі[4].
Ад бацькі Леапольда I атрымаў у Вугоршчыне нявырашаную праблему з паўстаньнем куруцаў. У адрозьненьне ад сваіх папярэднікаў, устрымаўся пры гэтым ад пакараньня сьмерці кіраўнікоў паўстаньня. Замест гэтага пагадзіўся на заключэньне мірнага пагадненьня, якое ў доўгатэрміновай пэрспэктыве паспрыяла інтэграцыі Вугоршчыны ў Габсбурскую імпэрыю[4].
У пэрыяд ягонага кіраваньня Аўстрыяй і імпэрыяй ягоны вайскавод князь Яўген Савойскі пасьпяхова дзейнічаў у Італіі, а разам з герцагам Марльбарскім і ў Нямеччыне і Фляндрыі, супраць войскаў Люі XIV Францускага. Каб вызваліць сабе рукі для барацьбы на Захадзе, у 1707 року Язэп заключыў дамову з каралём Карлам XII, які на шляху з Рэчы Паспалітай у Саксонію прайшоў праз Сылезію. На працягу ўсяго свайго кіраваньня таксама сутыкнуўся з супрацівам у Вугоршчыне, кіраўнік якога Фэрэнц Ракацы II у выніку зьбег у Асманскую імпэрыю.
Імпэратар Ёзэф I скасаваў мноства аўтарытарных законаў бацькі, такім чынам заспакоіўшы супернікаў. Па ўмовах Альтранштэцкага замірэньня дыў сылескім пратэстантам свабоду веравызнаньня і вярнуў ім большую частку адабраных езуітамі цэркваў. Спробы па вырашэньні пытаньня аўстрыйскае спадчыны прагматычнымі мерамі працягнуў ягоны брат Карл VI.
У 1711 року заразіўся і памёр падчас эпідэміі воспы, ад якой раней памерлі францускі дафін Людовік і тры родзічы будучага рымскага імпэратара Франца I. Пахаваны ў Імпэратарскай крыпце 20 красавіка 1711 року.
Сям’я
рэдагаваць24 лютага 1699 у Вене ажаніўся зь Вільгельмінай Амаліяй Бруншвіцка-Люнэбурскай, спадчыньніцай сьвятых рымскіх імпэратараў Фрыдрыха II і Люі IV, а таксама Вільгельма I, прынца Аранскага і Якуб VI Шатляндзкага і I Ангельскага. Мелі трох дзяцей; адзіны сын памёр ад гідрацэфаліі, не пражыўшы й року.
Ёзэф меў некалькі раманаў (дзяцей ад іх не было) і заразіўся на вэнэрычную хваробу, верагодна пранцы, перадаўшы гэтую хваробу й жонцы. Гэта паўплывала на ейную стэрыльнасьць, пасьля чаго яна не змагла мець дзяцей[4]. Бацька, які на той час яшчэ жыў, змусіў братоў Ёзэфа і Карла падпісаць узаемны пакт, які запэўніваў, што Ёзэфавы дочкі мецьмуць першынство над Карлавымі дочкамі незалежна ад часу іхняга нараджэньня, і што Марыя Юзэфа ўспадкуе стальцы Сьвятой Рымскай імпэрыі і Гішпанскага каралеўства.
Нашчадкі
рэдагаваць| Імя | Партрэт | Гады жыцьця | Заўвагі |
|---|---|---|---|
| Марыя Юзэфа Каралева польская |
|
8 сьнежня 1699 — 17 лістапада 1757 |
Эрцгерцагіня Аўстрыйская, выйшла за Аўгуста III, караля Рэчы Паспалітай і курфюрства Саксоніі. |
| Леапольд Ёзэф |
|
29 кастрычніка 1700 — 4 жніўня 1701 |
Эрцгерцаг Аўстрыйскі, памёр у дзяцінстве. |
| Марыя Амалія Сьвятая Рымская імпэратарка |
|
22 кастрычніка 1701 — 11 сьнежня 1756 |
Эрцгерцагіня Аўстрыйская, выйшла за Карла VII |
Поўны тытул
рэдагавацьЁзэф I, Божай ласкай абраны Сьвяты Рымскі імпэратар, назаўжды Аўгуст, кароль у Нямеччыне, Кароль Вугоршчыны, Багеміі, Далмацыі, Харватыі, Славеніі, Рамы, Сэрбіі, Галіцыі, Лядамэрыі, Куманіі і Баўгарыі, эрцгерцаг Аўстрыі, герцаг Бургундыі, Брабанту, Штырыі, Карынціі, Карніолы, маркграф Маравіі, герцаг Люксэмбургу, Верхняй і Ніжняй Сылезіі, Вюртэмбэргу і Тэку, князь Швабіі, граф Габсбургу, Тыролю, Кыбургу і Гарыцыі, маркіз Сьвятой Рымскай імпэрыі, Бурговіі, Верхняга і Ніжняга Люзаку, валадар Маркізату Славоніі, Порт-Наону і Салінасу, і да т. п., і да т. п.
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г Lundy D. R. Josef I von Österreich, Holy Roman Emperor // The Peerage (анг.)
- ^ а б в г Joseph I. (Joseph) // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
- ^ а б в г Wurzbach D. C. v. Habsburg, Joseph I. (ням.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Т. 6. — S. 292.
- ^ а б в Stephan Gruber. Reforming zeal in the Baroque: Joseph I (анг.) The World of the Habsburgs. english.habsburger.net. Праверана 5 траўня 2013 г.
Літаратура
рэдагаваць |
Гэты артыкул (разьдзел) утрымлівае тэкст, узяты (перакладзены) з адзінаццатага выданьня энцыкляпэдыі «Брытаніка», якое перайшло ў грамадзкі набытак. |
- F. Wagner, Historia Josephi Caesaris (1746)
- J. C. Herchenhahn, Geschichte der Regierung Kaiser Josephs I (1786—1789)
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць
Ёзэф I Габсбург — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
| Папярэднік Леапольд I |
Габсбургі 26 ліпеня 1678 — 17 красавіка 1711 |
Наступнік Карл VI |
| Папярэднік Леапольд I |
імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі Кароль Багеміі Эрцгерцаг Аўстрыйскі Герцаг Цешынскі 1705—1711 |
Наступнік Карл VI |
| Кароль у Нямеччыне 1690—1711 |
Кароль Вугоршчыны 1687—1711 |