Ясіня

	Ясіня
	укр. Ясіня
	; Від на вёску
Герб Ясіні
Першыя згадкі:	1555
Мястэчка з:	1947
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Закарпацкая
Раён:	Рахаўскі
Плошча:	1,46 км²
Вышыня:	650 м н. у. м.
Насельніцтва (2017)
колькасьць:	▲ 8619 чал.
шчыльнасьць:	5903,42 чал./км²
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	3132
Паштовы індэкс:	90630
КОАТУУ:	2123656200
Нумарны знак:	AO, КО / 07
Геаграфічныя каардынаты:	48°16′22″ пн. ш. 24°22′29″ у. д. / 48.27278° пн. ш. 24.37472° у. д.Каардынаты: 48°16′22″ пн. ш. 24°22′29″ у. д. / 48.27278° пн. ш. 24.37472° у. д.
	Ясіня на мапе Ўкраіны Ясіня
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Ясіня́ (па-ўкраінску: Ясіня, па-гуцульску: Ясінє, па-вугорску: Kőrösmező) — мястэчка ў Рахаўскім раёне Закарпацкай вобласьці Ўкраіны. Знаходзіцца за 30 км ад раённага цэнтру і за 274 км ад Ужгараду.

Геаграфія

Ясіня разьмяшчаецца ля ўзножжа горных масіваў Чарнагоры і Сьвідаўцу, над ракою Чорнаю Цісаю, у межах Ясінскай даліны(uk).

На паўднёва-заходняй ваколіцы паселішча ручай Сьвідавец упадае ў Чорную Цісу. У самім пасёлку рака Лапушанка ўпадае ў Лазяшчыну.

Паходжаньне назвы

Паводле легенды, галічанін Іван Струк пас на гэтым месцы авечкі, але раптоўны глыбокі сьнег перашкодзіў яму перагнаць чараду дадому. Тады ён зрабіў зь ясеню кашару для авечак, а сам падаўся да сваіх. Вярнуўшыся, ён застаў чараду цэлаю і здароваю, ды яшчэ і з прыплодам. На знак удзячнасьці Богу ён збудаваў драўляную цэркаўку, якую празвалі Струкаўскаю. А ясень адгэтуль стаў сымбалем паселішча і ягонаю назваю. Таму і на гербе Ясіні — авечнік Струк, зялёнае дрэва ды авечая чарада.

Мінуўшчына

Першая згадка ў пісьмовых крыніцах — 1555 р. (заснавальнікі — гуцулы з галіцкага боку Карпатаў). У гэтай згадцы вядзецца пра тое, што мястэчка належыць вугорскаму фэўдалу Драгфу, а ў 1583 р. перайшло ва ўласнасьць фэўдала Каролі.

У XVIII стагодзьдзі ў ваколіцях Ясяні дзейнічалі апрышкі. Ад іх тут засталася «каплічка Доўбуша», збудаваная коштам атамана ў 1750 року. Вядомыя таксама гісторыі пра тое, што ў Ясіні на пачатку XVIII стагодзьдзя загінуў іншы вядомы правадыр апрышак — Рыгор Пінця. Апрышкаўскі загон пад даводзтвам Міхайла Фішарука-Марышчука дзейнічаў у ваколіцях Ясіні нават у першыя рокі Першай сусьветнай вайны.

У XIX стагодзьдзі Ясіня — мястэчка Тысадалінянскага павету Марамароскага камітату. Карысталася ўласнаю пячаткаю з гербам: на срэбным тле — зялёнае ясеневае дрэва, пад якім селянін пасьвіць козы.

У 1914 року аўстра-вугорскія ўлады забілі 65 жыхароў за сымпатыі да расейскіх войскаў.

8—9 лістапада 1918 року ў Ясіні адбылася ўсеагульная Народная Рада, якая абвясьціла пра непадпарадкаваньне Аўстра-Вугорскай імпэрыі і стварэньне Гуцульскай Рэспублікі у складзе ЗУНР.

Вугоршчына вырашыла здушыць сэпаратыстаў, на пачатку студзеня 1919 р. у паселішча прыбыў каральны гарнізон колькасьцю 608 чалавек. Даведаўшыся пра гэта, 42 ясінчаніна пад выглядам царкоўнай каляды разам са сьвятаром пад гукі трамбітаў прыйшлі на чыгуначны вакзал, дзе знаходзіліся вугорцы, і раззброілі іх. Ясіню абвясьцілі сталіцаю Гуцульскай Рэспублікі, прэзыдэнтам абралі Сьцяпана Клачурака.

10 студзеня Гуцульская рада арганізавала з часткаю УГА паход на Сыгет, у часе якога былі вызваленыя вёска Квасы, места Рахаў, пасёлак Вялікы Бычкоў і места Сыгет. Падчас баёў у Сыгеце войскі Гуцульскай Рэспубліканскай арміі атрымалі паразу.

Польскі жаўнер на мосьце праз Чорную Цісу

У чэрвені 1919 р. румынскія войскі занялі Ясіню. Пазьней паводле ўмоваў Сэн-Жэрмэнскай мірнай канфэрэнцыі Ясіня, як і ўсё Закарпацьце, была далучаная да Чэхаславаччыны.

У 1938—1939 рр. была абвешчаная Карпацкая Ўкраіна. Ясінчане бралі актыўны ўдзел у вайне супраць хорціскай Вугоршчыны, але пад Хустам войскі карпацкіх украінцаў атрымалі паразу. 14 кастрычніка 1944 року пасьля 17-дзённага баю ў паселшіча ўвайшлі савецкія войскі. Цягам 1944—1953 р.р. вялікая колькасьць жыхароў паселішча ўвайшла ў шэрагі АУН—УПА і вяла барацьбу за незалежнасьць Украіны.

Насельніцтва

XX стагодзьдзе: 1921 год — 9370 жыхароў; 1986 год — 7900 жыхароў
XXI стагодзьдзе: 2001 год — 8043 жыхары; 2005 год — 9100 жыхароў

Эканоміка

Адною з асноўных галінаў эканомікі Ясіні ёсьць народная гаспадарка: жывёла-, найперш авечкагадоўля, пчалярства, паляўніцтва, дрэванарыхтоўка і перапрацоўка, народныя промыслы.

Дзякуючы зручнаму геаграфічнаму разьмяшчэньню ў Ясіні досыць хутка разьвіваецца індустрыя турызму і адпачынку — набліжанасьць да такіх гарналыжных курортаў, як Драгабрат і Букавель, спрыяе пашырэньню інфраструктуры. Турыстычнаю і лекавальнаю прываблівасьцю Ясіні стала купаньне ў гуцульскіх чанах.

Турыстычная інфармацыя

Вадаспад Труфанец

Царква Ўзьнясеньня Гасподняга

Прыродныя помнікі

вадаспад Труфанец
Парк культуры і адпачынку
Ясянёўскі ясень

Архітэктурныя помнікі

Драўляная Струкаўская царква (1824) і званіца (1813) — дасканалы прыклад гуцульскай школы драўлянага дойлідзтва, адзін з найпрыгажэйшых і найвядомейшых драўляных храмаў Украіны^[2], уключаны ў сьпіс Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО разам зь іншымі драўлянымі цэрквамі карпацкага рэгіёну^[3]^[4].
Царква Раства Багародзіцы (пач. XX ст.)
Царква Сьв. Міхаіла (XIX ст.)
Касьцёл сьвятых Пятра і Паўла (1814)
Пакроўская царква (1903)
Жыдоўскія могілкі (XIX ст.)
абаронныя элемэнты Лініі Арпада

Асобы

Нарадзіліся

Бэла Бакай — вугорскі паэт
Алекса Барканюк — кіраўнік камуністычнага руху ў Закарпацкай Украіне
Арэст Клымпуш — украінскі палітык, інжынэр, дыплямат
Дмітро Клымпуш — закарпацкі прадпрымальнік, адзін з кіраўнікоў Гуцульскай рэспублікі
Сьцяпан Клачурак — украінскі грамадзка-палітычны дзяяч, прэзыдэнт Гуцульскай рэспублікі

Пражывалі

Улас Самчук — украінскі пісьменьнік, дзяяч УНР

Крыніцы

Літаратура

Ю. И. Балега, С. И. Бобинец, С. К. Ваш и др.; сост. В. Л. Кандель, Л. Д. Годованный. Советское Закарпатье: Путеводитель-справочник. — Ужгород: Карпати, 1983.
В. Піпаш. Закарпатська Гуцульщина: історико-етнографічний нарис. — Ужгород: Вид-во О.Гаркуші, 2012

Вонкавыя спасылкі

[1] Статыстычны зборнік «Колькасьць наяўнага насельніцтва Ўкраіны» на 1 студзеня 2017 року

[2] ttp://derev.org.ua/zakarp/jasynia.htm

[3] Дерев'яні церкви Карпат внесли до Списку всесвітньої спадщини ЮНЕСКО

[4] Карпатські церкви стали спадщиною ЮНЕСКО // Українська правда / Історична правда. — Неділя, 23 червня 2013

[1]

[2]

[3]

[4]