Шупеня

Шупеня (па-летувіску: šiupinys, па-ўкраінску: шопень) — патраўка ці рагу на аснове груцы і скварак ці мяса, вядомая ў беларуска-літвінскай і ўкраінскай кухнях.

Шупеня
Нацыянальная страва	беларуская, летувіская, украінская
Асноўны складнік	фасоля/гарох, сала/сьвініна
Распаўсюджаныя складнікі	ячныя крупы, бульба, грыбы, цыбуля, мука

Лявон Патоцкі апісвае шупеню ў «Мэмуарах пана Камэртона» як улюбёную страву жамойтаў, якую гатавалі на вясельле ці хрэсьбіны. Паводле Данэлайціса, елі яе таксама на Масьленіцу(lt) ды Каляды. У Клайпедскім краі падавалася з кавай ці півам.

На Беларусі распаўсюджаная ў межах гістарычнай Літвы. Ва Ўкраіне захавалася толькі на Гуцульшчыне. Пад Кракавам вядомая падобная страва пад назваю «дзядоўская суполка»(pl).

Прыгатаваньне

Беларускі варыянт

• 1 —1,5 кг маладой бульбы
• 1 —2 шклянкі маладых бабоў
• 1 вялікая цыбуліна
• 3 —4 сталовыя лыжкі алею
• 0,5 шклянкі сьмятаны
• кроп
• соль
• мелены чорны перац

Бульбу абабраць, вымыць і адварыць да гатовасьці, так сама адварыць бабы і зьняць зь іх лупіньне. Цыбулю дробна парэзаць і спасіраваць да залацістага колеру. Да цыбулі дадаць сьмятану і прагрэць. Патаўчы бульбу, бабы й цыбулю ў таўканіцу, дадаць кроп і мелены перац. Падаваць можна зь сьвежай і салёнай гароднінай ды мясам.

Летувіскі варыянт

• 100 г тлустай сьвініны або кілбасы
• ½ цыбулі-рэпкі дробным кубікам
• 50 г груцы
• 50 г гароху
• 50 г фасолі
• 2 бульбіны (надраць і крыху адціснуць)
• булён мясны або гароднінны
• яйка

Сьвініну і цыбулю абсмажыць, дадаць крупы, гарох, фасолю (бабовыя папярэдне замачыць у халоднай вадзе на 6-8 гадзінаў), заліць булёнам і тушыць да гатовасьці мясапрадуктаў. Потым іх выняці і, памешваючы, увесьці таркаваную бульбу. Варыць, памешваючы, да гатовасьці (каб перастаў адчувацца крухмал). Падаваць з салёнымі гуркамі, хлебам, зяленівам, грыбамі, сьмятанаю і яйкам «у мяшэчак».

Украінскі варыянт

• 1—1,5 кг маладой бульбы
• 1-2 шклянкі фасолі
• 50 г кукурузных крупаў
• 1 цыбуля-рэпка
• 3—4 ст. лыжкі сала
• 0,5 шклянкі сьмятаны
• кроп
• соль
• мелены чорны перац

Бульбу абабраць, памыць і адварыць да гатовасьці, так сама адварыць фасолю і зьняць лупіньне. Зварыць кукурузныя крупы. Цыбулю дробна нарэзаць і спасіраваць да залацістага колеру. Да цыбулі дадаць сьмятану і прагрэць. Патаўчы гарачую бульбу, фасолю й цыбулю ў таўканіцу, зьмяшаць з кукурузнаю кашаю, дадаць кроп і мелены перац. Падаваць з маласольнымі гуркамі ды мясам.

Звычаі

У Беларусі густую шупеню падаюць сватам са сьвіным хвастом, які стаіць тырчма, калі дзяўчына дае згоду выйсьці замуж, і паземна на паверхні пры адмове.

Літаратура

• Tarybų Lietuvos enciklopedija. — Vilnius: Vyriausioji enciklopedijų redakcija, 1988. — Т. 4 (Simno — Žvorūnė). — С. 209.

Вонкавыя спасылкі

• Беларуская кухня для прафэсійных кухараў: Шупеня
• Беларуская кухня. Шупеня на YouTube