Шатрыёс Рагана

летувіская пісьменьніца, настаўніца

Шатрыёс Ра́гана (па-летувіску: Šatrijos Ragana — Вядзьмарка з гары Шатрыя[5]; 8 сакавіка 1877, маёнтак Мэдзінгена, каля места Рэтаў, Жамойць, Летува — 24 ліпеня 1930, мястэчка Жыдзіка, Жамойць, Летува) — псэўданім летувіскай пісьменьніцы, асьветніцы Марыі Пячкаўскайце.

Шатрыёс Рагана
Šatrijos Ragana
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Marija Pečkauskaitė
Псэўданімы Šatrijos Ragana
Нарадзілася 8 сакавіка 1877(1877-03-08)[1][2]
Памерла 24 ліпеня 1930(1930-07-24)[1][2][4] (53 гады)
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца, перакладніца
Гады творчасьці 1896-1930
Мова летувіская мова
Дэбют 1896
Значныя творы Viktutė (1903), Sename dvare (1922), Irkos tragedija (1924)

Жыцьцяпіс

рэдагаваць

Паходзіла з асьвечанай шляхты. Атрымала хатнюю адукацыю. У Варшаве навучалася на курсах пчалярства. У 1905—1907 гадах навучалася ў Швайцарыі: вывучала этыку і пэдагогіку ў Цюрыскім і Фрыбурскім унівэрсытэце. У 1927 годзе Марыя Пячкаўскайце — Шатрыёс Рагана была ўдастоеная званьня Ганаровай доктаркі Ўнівэрсытэту Вітаўта Вялікага за пэдагагічныя дасьледаваньні.

Псэўданім

рэдагаваць

Сябар пісьменьніцы Повілас Вішынскіс называў пісьменьніцу вядзьмаркай з-за чорных валасоў і чорных вялікіх вачэй. На думку іншых, мянушку прыдумалі жыхары Жыдзікі, бо толькі ведзьмарка магла размаўляць на чатырох мовах і лячыць людзей[6]. Пасьля адной паездкі на гару Шатрыя, у якой таксама ўдзельнічаў пісьменьнік Ё. Вайжгантас, эпітэт Вядзьмаркі з Шатрыі канчаткова прыжыўся за пісьменьніцай. Шатрыя — адна з найвышэйшых гораў Жамойці. Гэтая гара славутая тым, што на яе, паводле народных павер’яў, зьляталіся на Купальскую ноч ведзьмы з усёй Летувы. Так узьнікла мянушка Шатрыёс Рагана[7].

Творчасьць

рэдагаваць

Шатрыёс Рагана дэбютавала ў 1896 г. з апавяданьнем «Margi paveikslėliai», у якім высьвятлілася прыхільнасьць пісьменьніцы да народа. Героі ейных апавяданьняў і аповесьцяў клапоцяцца пра сіротаў, наведваюць хворых, стараюцца любіць людзей ня словам, а справамі. У цэнтры творчасьці пісьменьніцы месьцяцца ня вобразы сацыяльных злоўжываньняў, эксплюатацыі і цемры, а сьцьвярджэньне народнай мудрасьці, духоўнай сталасьці, навукі і сьвятла. Ідэал пісьменьніцы — высакародная, падкрэсьлена рэлігійная асоба, якая жыла ня толькі для сябе[8].Аповесьць «Віктуце» (Viktutė) напісаная ў форме дзёньніка і сталася пачаткам летувіскай лірычна-псыхалягічнай прозы[9]. Перакладала з польскай (Б. Прус, Г. Сянкевіч) і нямецкай моваў (Ф. Фёрстэр).

Бібліяграфія

рэдагаваць
  • «Margi paveikslėliai» (1896),
  • «Pirmas pabučiavimas» (1898),
  • «Dėl ko tavęs čia nėra?» (1898),
  • «Jau vakaruose užgeso saulėlydžiai» (1900),
  • «Rudens dieną» (1903),
  • «Viktutė» (1903),
  • «Iš daktaro pasakojimų» (1904),
  • «Atsiminimai apie broliuką Steponą» (1904; 1939),
  • «Sulaukė» (1906),
  • «Vincas Stonis» (1906),
  • «Pertraukta idilija» (1906),
  • «Nepasisekė Marytei» (1906),
  • «Dėl tėvynės» (1907),
  • «Adomienė» (1908),
  • «Pančiai» (1920),
  • «Sename dvare» (1922),
  • «Irkos tragedija» (1924),
  • «Mėlynoji mergelė» (1925),
  • «Motina — auklėtoja» (1926).
  1. ^ а б Šatrijos Ragana // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
  2. ^ а б Šatrijos Ragana // LIMIS (лет.)
  3. ^ а б Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
  4. ^ Identifiants et Référentiels (фр.)ABES, 2011.
  5. ^ Janina Žėkaitė. Šatrijos Ragana. Vilnius: Vaga, 1984.
  6. ^ Viktorija Daujotytė. Šatrijos Raganos pasaulyje: gyvenimo ir kūrinių skaitymai. Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 1997.
  7. ^ Atsiminimai apie Mariją Pečkauskaitę-Šatrijos Raganą Sudarytojos Viktorija Daujotytė, Brigita Speičytė. Vilniaus dailės akademijos leidykla, 1997.
  8. ^ Gediminas Mikelaitis. Kilti ir kelti: Šatrijos Raganos literatūros teologija: monografija. Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2012.
  9. ^ Janina Žėkaitė. Šatrijos Ragana. Vilnius, 1984.