Сацыялістычная Рэспубліка Босьнія і Герцагавіна
Сацыялісты́чная Рэспу́бліка Бо́сьнія і Герцаґаві́на (па-сэрбскахарвацку: Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina / Социјалистичка Република Босна и Херцеговина) — адна з 6 сацыялістычных рэспублік, што ўтваралі СФРЮ. Цяпер — Босьнія і Герцагавіна, заснаваная ў 1946 годзе як Народная Рэспубліка Босьнія і Герцаґавіна. Была пераназваная ў Сацыялістычную Рэспубліку Босьнію й Герцаґавіну, разам зь іншымі югаслаўскімі рэспублікамі па канстытуцыі 1963 року. Стала незалежнаю ў красавіку 1992 року, зьмяніўшы назву на Рэспубліку Босьнія й Герцаґавіна. Пасьля абвяшчэньня незалежнасьці на тэрыторыі СР Босьніі й Герцаґавіны была створаная Харвацкая рэспубліка Герцаг-Босна (18 лістапада 1991 року) і Сэрбская Рэспубліка Босьнія й Герцаґавіна (9 студзеня 1992 року). Нацыянальны сход Рэспублікі Сэрбскай Босьніі й Герцаґавіны ў красавіку 1992 року абвясьціў незалежнасьць ад Босьніі й Герцаґавіны і жаданьне застацца ў складзе Югаславіі. Пасьля вайны ў гэтым рэґіёне ўвайшлі ў сілу Дэйтонскія пагадненьні (канец року). У выніку гэтых пагадненьняў Босьнія й Герцаґавіна складаецца з трох утварэньняў: Фэдэрацыі Босьніі й Герцаґавіны, Рэспублікі Сэрбскае й акругі Брчко.
| Сацыялістычная Рэспубліка Босьнія і Герцаґавіна Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina / Социјалистичка Република Босна и Херцеговина | |||||
| |||||
| |||||
| Дзяржаўны гімн: «Jedna si jedina[a]» | |||||
| Афіцыйная мова | сэрбскахарвацкая | ||||
| Сталіца | Сараева | ||||
| Форма кіраваньня | сацыялістычная рэспубліка Воіслаў Кэцманавіч (першы; 1945—1953) Алія Ізэтбегавіч (апошні; 1990—1992) | ||||
| Гісторыя • Створаная • Абвяшчэньне незалежнасьці |
31 студзеня 1946 5 красавіка 1992 | ||||
| Плошча • агульная |
51 129 км² | ||||
| Насельніцтва • агульнае • шчыльнасьць |
4 377 053 85,6/км² | ||||
| Валюта | югаслаўскі дынар | ||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg)
СР Босьнія й Герцаґавіна была сярод сярэднеразьвітых рэспублік Югаславіі. Па эканамічных паказчыках разьвіцьця за ёй ішлі СР Чарнагорыя й СР Македонія. Гэта была трэцяя па плошчы рэспубліка Югаславіі пасьля СР Сэрбіі й СР Харватыі. Сталіца — места Сараева.
Дзяржаваўтвараючым народам былі басьнійцы-мусульмане (афіцыяльна з 1971 року, які быў узаконены канстытуцыяю СФРЮ ў 1974 годзе), сёньня існуе тры дзяржаваўтваральныя народы — басьнійцы, сэрбы й харваты.
Кіраўніцтва рэспублікі
рэдагаваць| Гісторыя Босьніі і Герцаґавіны | |
 | |
| Даславянскі пэрыяд | |
|---|---|
| Ілірык • Далмацыя | |
| Сярэднявечча | |
| Басьнійскі банат • Каралеўства Босьнія | |
| Асманская імпэрыя | |
| Пашалык Босьнія, Басьнійскі вілает | |
| Аўстра-Вугоршчына | |
| Кандамініюм Босьнія і Герцаґавіна | |
| Югаславія | |
| Врбаская банавіна • Дрынская банавіна • Зэцкая банавіна • Харвацкая банавіна | |
| Незалежная Дзяржава Харватыя | |
| СР Босьнія і Герцаґавіна | |
| Пэрыяд незалежнасьці | |
| Рэспубліка Босьнія і Герцаґавіна, Харвацкая рэспубліка Герцаґ-Босна, Рэспубліка Сэрбская, Рэспубліка Заходняя Босьнія | |
| Босьнія і Герцаґавіна |
Старшыня Дзяржаўнага Антыфашыстоўскага веча народнага вызваленьня Босьніі й Герцаґавіны
рэдагаваць- Воіслаў Кецмановіч (1943—1945)
Старшыні Прэзыдыюму Народнае скупшчыны
рэдагаваць- Воіслаў Кецмановіч (1945—1946)
- Джура Пуцар (1946—1948)
- Влада Шэгрт (1948—1953)
Старшыні Народнае скупшчыны
рэдагаваць- Джура Пуцар (1953—1963)
- Ратамір Дугоніч (1963—1967)
- Джэмал Біедыч (1967—1971)
- Хамдія Поздэрац (1971—1974)
Старшыні Прэзыдыюму
рэдагаваць- Ратамір Дугоніч (1974—1978)
- Раіф Дыздарэвіч (1978—1982)
- Бранка Мікуліч (1982—1984)
- Міланка Рэновіца (1984—1985)
- Мунір Мэсыховіч (1985—1987)
- Мато Андрыч (1987—1988)
- Нікола Філіпавіч (1988—1989)
- Обрад Піляк (1989—1990)
- Алія Ізэтбегавіч (1990—1992, прэзыдэнт Рэспублікі Босьнія й Герцаґавіна да 1996)
Сацыяльна-эканамічае разьвіцьцё
рэдагавацьБосьнія й Герцаґавіна афіцыйна лічылася ў СФРЮ недастаткова разьвітым рэґіёнам. Калі ў цэлым па СФРЮ ў 1979 годзе ўзровень беспрацоўя склаў 15,52 %, то ў Босьніі й Герцаґавіне гэты паказчык быў 16,60 %. Варта адзначыць, што разрыў паміж Босьніяй і сярэднімі паказчыкамі па СФРЮ амаль не мяняўся. Калі ў 1952 годзе СУП на душу насельніцтва ў адсталай Босьніі й Герцаґавіне склаў 391 дынар, а ў СФРЮ — 513 дынараў, то ў 1971 годзе гэтыя паказчыкі былі 4662 і 6969 дынараў адпаведна. Аднак былі і пазытыўныя наступствы знаходжаньня Босьніі ў СФРЮ. За пэрыюд кіраваньня Ёсіп Броз Ціта рэспубліка дамаглася значных посьпехаў у ахове здароўя: дзіцячая сьмяротнасьць ўпала ў 1952—1979 гадах больш, чым у 4 разы: з 143,9 чалавек на 1000 жыхароў да 30,0 чалавек на 1000 (у цэлым па СФРЮ ў 1979 годзе — 32,2 чалавека на 1000). У немалой ступені гэта было зьвязана са зьменаю структуры занятасьці. Калі ў 1953 годзе ў сельскай гаспадарцы было занята 62,2% насельніцтва, то ў 1979 годзе толькі 28,9% насельніцтва БіГ[1]. Як недастаткова разьвітая, Босьнія атрымлівала сродкі з адмысловага фэдэральнага фонду дапамогі недастаткова разьвітым рэґіёнам (Чарнагорыі, Косава, Македоніі й БіГ). У 1981—1985 роках на рэспубліку прыйшлося 28,3% сродкаў, пералічаных рэґіёнам СФРЮ з фонду, а ў 1986—1990 гадах — 26,3%, пры гэтым сама рэспубліка пералічвала ў дадзены фонд амаль удвая менш, чым атрымлівала адтуль. Унёскі Босьніі й Герцаґавіны склалі 13,3% сродкаў фонду ў 1981—1985 роках і 16,3% сродкаў фонду ў 1986—1990 роках[2].
Заўвагі
рэдагаваць- ^ Гімн выканаўся бяз словаў