Улас (паэма)
«Ула́с» (па-польску: Ułas) — гутарка Уладзіслава Сыракомлі, як адзначаюць некаторыя крытыкі, адна з найлепшых паэм творцы[1], а таксама першая ягоная паэма пасьля пераезду з Залучча ў Вільню[2].
| Улас | |
| па-польску: Ułas | |
.jpg) Першае выданьне | |
| Жанр: | Паэма Гутарка |
|---|---|
| Аўтар: | Уладзіслаў Сыракомля |
| Мова арыгіналу: | польская |
| Год напісаньня: | 1857 |
| Публікацыя: | 1858 |
| Асобнае выданьне: | 1858 |
| Выдавецтва: | Крысьціян Тэафіл Глюксбэрг |
| Колькасьць старонак: | 88 |
Творы быў задуманы й пачаты ў Залуччы[3] пад назвай «Чортава балота» (па-польску: Czartowy Bród)[2]. Сыракомля ў ім актуалізаваў тэму яднаньня шляхціча й мужыка[4]. Жанрава паэт вызначыў сваю паэму як «вайсковая ідылія»[5]. Упершыню паэма была апублікаваная ў 1858[5] (паводле Людвіка Станіслава Каратынскага, 1857)[6] г. у Вільні[7]. Твор быў прысьвечаны Яну Хянцінскаму.
Як адзначае Л. Ст. Каратынскі, у паэме відаць зачараваньне Сыракомлі багатай і сумнай прыродай Палесься[8].
Язэп Крашэўскі пра дадзены твор пісаў:[1]
’’Сэрца Кандратовіча цудоўна адклікнулася ва Ўласе, непараўнальна прыгожым абразку, поўным жыцьця, фарбы й нагадвае нам Пана Тадэвуша … Палескі пэйзаж у пачатку такі сапраўдны!.. Ніхто сардэчней не маляваў таямнічых палескіх глыбінь і гэтага шаноўнага, лагоднага люду, які іх насяляе…’’
Зьмест рэдагаваць
Дзеяньне адбываецца падчас вайны 1812 году. У дом лесьніка Ўласа прыходзіць шляхецкая дружына, і яе правадыр пан Балтазар Капота папрасіў Уласа правесьці іх праз балоты на Чортаў востраў, каб схавацца ад казакаў. Улас выканаў просьбу шляхты, а таксама добраахвотна стаўся для іх пасыльным: перадаваў лісты, харч, зброю. Часам замест сябе ён выпраўляў на Чортаў востраў сваю дачку Аксану, якая пакахала шляхціча Яна з Ачэртава. Улас шчыра клянецца ў вернасьці, яго прымаюць роўным сабе.
У канцы Аксана, чарговы раз ідучы да каханага, мімаволі паказала шлях на востраў казакам, у выніку чаго загінула, як і ейны каханы[9].
Пераклады рэдагаваць
У 1883 г. Ліядора Пальмін апублікаваў свой пераклад на расейскуб мову ў маскоўскім часопісе «Русская Мысль»[10]. У 1881 г. Ян Нечас зьдзейсьніў і выдаў пераклад на чэскай мове[11].
Крыніцы рэдагаваць
- ^ а б Syrokomla, Wł., Korotyńskі, L. St.. Ułas. — 1907. — С. X.
- ^ а б Syrokomla, Wł., Korotyńskі, L. St.. Ułas. — 1907. — С. VІ.
- ^ Цьвірка, К. Слова пра Сыракомлю. — 1970. — С. 30 (электронная вэрсыя).
- ^ Некрашэвіч-Кароткая, Ж. Шматмоўная літаратура Беларусі ў кантэксьце актуальных літаратуразнаўчых канцэпцый. — 2015. — С. 132.
- ^ а б Некрашэвіч-Кароткая, Ж. Шматмоўная літаратура Беларусі ў кантэксьце актуальных літаратуразнаўчых канцэпцый. — 2015. — С. 130.
- ^ Syrokomla, Wł., Korotyńskі, L. St.. Ułas. — 1907. — С. І.
- ^ Syrokomla, Wł. Ułas. — Wіlno: T. Glücksberg, 1858. — 88 с.
- ^ Syrokomla, Wł., Korotyńskі, L. St.. Ułas. — 1907. — С. VІІІ.
- ^ Некрашэвіч-Кароткая, Ж. Шматмоўная літаратура Беларусі ў кантэксьце актуальных літаратуразнаўчых канцэпцый. — 2015. — С. 130-132.
- ^ «Русская Мысль», № 9, 1883
- ^ Syrokomla, Vl., Nečas, J. Ulas. — Praha: І. L. Kober, 1881. — 42 с.
Літаратура рэдагаваць
- Некрашэвіч-Кароткая, Ж. Глава 7. Ліра-эпас Уладзіслава Сыракомлі: праграма духоўнага самазахавання нацыі // Шматмоўная літаратура Беларусі ў кантэксце актуальных літаратуразнаўчых канцэпцый. — Мінск: БДУ, 2015. — 207 с. — 100 ас. — ISBN 978-985-566-207-6
- Некрашэвіч-Кароткая, Ж. "Военная идилия из полесских болот" в ряде лиро-эпичеких произведений Владислава Сырокомли. — 2019.
- Цвірка, К. Слова пра Сыракомлю. — Мінск: Навука і тэхніка, 1970. — 200 с.
- Syrokomla, Wł., Korotyński, L. St.. Ułas. — Warszawa: Księgarnia Michała Arcta, 1907. — 88 с.