Вікіпэдыя

Торын Дубатарч

пэрсанаж Міжзем’я

То́рын Дубата́рч (па-ангельску: Thorin Oakenshield) — у легендарыюме Дж. Р. Р. Толкіна гном, адзін з галоўных пэрсанажаў аповесьці «Хобіт, або Туды і назад». Торын зьяўляецца спадчыньнікам Каралеўства пад Гарой, адкуль ягоны бацька і дзед былі выгнаны цмокам Смогам. З мэтай вярнуць скарбы сваіх продкаў ён арганізоўвае паход, у якім таксама ўзялі ўдзел дванаццаць гномаў і хобіт Більба Торбінс.

Торын Дубатарч
Пэрсанаж Міжзем’я
Арыгінальнае імяThorin Oakenshield
Варыянты імяКароль пад Гарой
РасаГном
МясьцінаЭрэбор, Дуналянд, Эрэд Люйн
Гады жыцьця2746—2941 Т.Э.
СтацьМужчынская
ЗброяМеч Оркрыст, сякера

У вобразе Торына адлюстраваныя ўласьцівасьці скандынаўскага героя і шэксьпіраўскага пэрсанажа. Ён станоўча апісваецца ў большыя часткі аповесьці, пакуль не паддаецца жаданьню авалодаць золатам дракона, пасьля чаго Торын прадстаўлены ў значна больш нэгатыўным сьвятле, схільным да прагнасьці (паўтаральная тэма ў творы Толкіна). Ягоны лёс нагадвае долю Бараміра ў рамане «Ўладар Пярсьцёнкаў».

Імя

рэдагаваць

Як і большасьць імёнаў гномаў у «Хобіце», Торын (стар.-сканд. Þorinn — «той, хто адважваецца, адважны», ад слова þora — «адважвацца») узята са сьпісу гномаў Dvergatal у эдычных песьнях «Прароцтва вёльвы» і «Бачаньне Гюльві». Ягоная мянушка паходзіць з той жа крыніцы — іншы гном з Dvergatal названы Эйкінск’яльдзі (стар.-сканд. Eikinskjaldi — «дубовая тарча»), што Толкін пераклаў на ангельскую мову як Oakenshield[1].

Характарыстыка

рэдагаваць

Як напісана ў «Хобіце», Торын быў апрануты ў нябесна-блакітны каптур зь сярэбраным кутасам і насіў залаты ланцужок. Ён іграе на арфе[2]. Торын вядзе бой сякерай[2][2], гондалінскім мячом Оркрыстам, знойдзеным у пячоры троляў і лукам, які ён выкарыстоўвае на паляваньні і падчас перамоў ля варот Эрэбора[2].

Яго маральнае аблічча амбівалентнае. З аднаго боку, Торын — сьмелы і рашучы лідэр, справядлівы і верны свайму слову[3]. Тым ня менш, яму таксама ўласьцівыя сквапнасць, якая зьяўляецца распаўсюджанай рысай сярод гномаў, і гонар — два недахопы, якія паскорылі яго падзеньне[4].

Літаратурная біяграфія

рэдагаваць

Торын нарадзіўся ў 2746 року Трэцяй эпохі. Прамы нашчадак Дурына, ён зьяўляецца сынам Траіна II і ўнукам Трора, караля пад Гарой. Ён носіць тое ж імя, што і ягоны продак Торын I. Брат Торына Фрэрын нарадзіўся ў 2751 року Т.Э., сястра Дыс — у 2760 годзе Т.Э.

У 2770 року Т.Э. цмок Смог, прыцягнуты чуткамі пра багацьце каралеўства гномаў, атакуе і захоплівае Адзінокую Гару. Торыну разам з бацькам і дзедам удалося выратавацца. Пасьля доўгіх туляньняў ён некаторы час жыў у Дунляндзе. У 2793 року Т.Э. забойства Трора оркам Азогам выклікае Вайну гномаў і оркаў у Імглістых горах. Падчас апошняй бітвы гэтай вайны, бітвы пры Азанулбізары (2799 Т.Э.), тарча Торына раскалолася, і ён сьсек дубовую галіну, выкарыстоўваючы яе для абароны і нанясеньня ўдараў, за што атрымаў мянушку «Дубатарч». У гэтым баі загінуў Фрэрын, малодшы брат Торына.

Пасьля вайны Траін II і ягоны народ пасяліліся ў Сініх горах на захадзе Эрыядору. Пасьля зьнікненьня бацькі ў 2841 року Т. Э. Торын быў абвешчаны каралём у выгнаньні. Падчас яго кіраваньня гномы сталі жыць у адносным дабрабыце, але Торын не забываў пра абавязак помсты Смогу і будаваў пляны вяртаньня свайго каралеўства.

25 сакавіка 2941 року Т. Э. Торын сустрэў у Бры чараўніка Гэндальфа Шэрага і распавёў яму пра свае пляны. Гэндальфа ў той час турбавала адраджэньне сілы Цёмнага Ўладара Саўрона, які мог выкарыстаць Смога ў вайне на поўначы Міжзем’я. Ён пераканаў Торына адмовіцца ад вайны з цмокам і зладзіць таемны паход з дванаццацьцю спадарожнікамі, у тым ліку зь ягонымі пляменьнікамі Філі і Кілі, і параіў хобіта Більба Торбінса ў якасьці ўзломшчыка[5][6].

Кампанія на чале з Торынам пакінула Хабітанію 27 красавіка[6]. Падчас пераходу празь Чарналесьсе Торына і ягоных спадарожнікаў узялі ў палон эльфы. Ён адмовіўся растлумачыць каралю Трандуілу мэту паходу і быў пасаджаны ў падземную камэру. Більба вызваліў гномаў, і яны прыбылі ў Азёрны горад.

Пасьля таго, як гномы дайшлі да Самотнай гары, Смог зьнішчыў Азёрны горад, але быў забіты лучнікам Бардам. Торын завалодаў скарбамі Эрэбору і абвясьціў аднаўленьне каралеўства. Ён адмовіўся выплаціць кампэнсацыю за разбуранае цмокам места, і арміі людзей і эльфаў узялі Гару ў аблогу. У надзеі вымусіць Торына весьці перамовы Більба перадаў Барду, правадыру войска Азёрнага гораду, і эльфійскаму каралю Трандуілу Аркенстон — легендарны камень, празваны Сэрцам Гары, які Торын больш за ўсё жадаў вярнуць са страчаных скарбаў. Торын выгнаў хобіта і паабяцаў Барду яго долю скарбаў наўзамен Аркенстону, але пасьля прыбыцьця арміі гномаў Жалезных Узгоркаў на чале з Даінам вырашыў захапіць камень сілай. Канфлікт быў спынены нападам гоблінаў і варгаў, і гномы аб’ядналіся супраць іх з войскамі эльфаў і людзей.

Падчас бітвы Торын і ягоныя паплечнікі выйшлі з варот Эрэбору і атакавалі гвардыю правадыра гоблінаў Болга, але з-за недахопу воінаў гномы вымушаны былі перайсьці да абароны. Торын быў сьмяротна паранены, а яго пляменьнікі загінулі, абараняючы яго. Нечаканае зьяўленьне Беарна прынесла саюзьнікам перамогу ў Бітве Пяці войскаў: ён забіў Болга, зьвярнуўшы ў бегства яго армію, і вынес гнома з бою. Перад сьмерцю Торынаў прымірыўся зь Більба:

Калі б наш брат пабольш цаніў смачную ежу, застольле і песьні і паменш золата, то ў сьвеце было б куды весялей. Але які гэты сьвет ні ёсьць — сумны ці вясёлы — а я яго пакідаю. Бывай!

— Толкін Дж. Р. Р. Глава 18. Зваротны шлях // Хобіт, або Туды і назад

Пасьля сьмерці цела Торына было пахавана ў глыбінях Эрэбору разам зь мечам Оркрыстам і Аркенстонам. Ягоны траюрадны брат Даін II Жалезнастоп стаў новым каралём пад Гарой.

Стварэньне і разьвіцьцё

рэдагаваць

Напышлівы лідэр гномаў зьяўляецца ў першым рукапісе «Хобіта», але тады ён носіць імя Гэндальф (стар.-сканд. Gandalf), у той час як чараўніка завуць Блядартын (сындарын: Bladorthin)[7]. Пэрсанажы атрымліваюць свае канчатковыя імёны толькі на даволі позьняй стадыі: Толкін адзначае неабходнасьць зьмяніць імёны ў запісе, зробленым пасьля напісаньня сёмага разьдзелу, Medwed («Небывалы прыстанак» у апублікаванай аповесьці), але гэта адбываецца толькі ў дзясятай главе, «Азёрны горад» («Ветлівы прыём»), напісанай пасьля перапынку ў некалькі месяцаў[7].

Першапачаткова гномы не павінны былі паддацца «цмокавай хваробе», а прагнасьць да багацьцяў праяўлялі эльфы і людзі, што стварала толькі зьнешнюю небясьпеку для Більба[8]. Ідэя, што Торын павінен памерці ў фінальнай бітве, меркавана зьявілася ў Толкіна позна, падчас «трэцяй фазы» напісаньня «Хобіта»: як падкрэсьлівае Джон Рэйтліф, «нішто не прадвяшчае сцэну сьмерці Торына ў арыгінальным рукапісе да таго, як Гэндальф уводзіць Більба ў палатку памірючага караля»[3]. Першапачаткова Бітвы Пяці Войскаў не існавала, і Торын стаў каралём пад Гарой пасьля мірнага вырашэньня сваркі зь людзьмі і эльфамі[8].

Толкін працягвае разьвіваць вобраз пэрсанажа пасьля публікацыі «Хобіта». Дадаткі да «Ўладара Пярсьцёнкаў», напісаныя ў 1955 року, уключаюць гісторыю народа Дурына, дзе Торын згадваецца некалькі разоў. Торын таксама прысутнічае ў некалькіх варыянтах тэксту, які ўяўляе пункт гледжаньня Гэндальфа пра падзеі, якія прывялі да пачатку паходу да Адзінокай Гары. Гэты тэкст быў апублікаваны ў «Няскончаных паданьнях» пад назвай «Паход да Эрэбору»[9].

Літаратурная крытыка

рэдагаваць

У вобразе Торына адлюстроўваецца ўплыў скандынаўскай міталёгіі на творчасьць Толкіна. Апроч паходжаньня яго імя, характар Торына нагадвае «нецярпімую… і незалежную манеру, якая так характэрна для старажытнаскандынаўскіх герояў», а перамовы, якія ён вядзе з Бардам, поўныя архаічнай лексікі і «запазычаны непасрэдны з ісьляндзкіх саг», у прыватнасьці з «Сагі пра Храфнкела»[10].

Ідэя праклятага скарбу, які выклікае прагнасьць і ў выніку губіць тых, хто спрабуе ім завалодаць, зьяўляецца ў «Сыльмарыліёне» і зьвязана з кара́лямі гномаў Наўгламірам[9]. Дуглас Андэрсан і Томас Шыпі праводзяць паралель зь вершам Толкіна «Iumonna Gold Galdre Bewunden», у якім пракляты скарб прыводзіць да дэградацыі ўсіх сваіх уладальнікаў (перапрацаваная вэрсія вершу была апублікаваная ў 1962 року пад назвай «Скарб» у зборніку «Прыгоды Тома Бамбадзіла»). Ідэя «цмокавай хваробы», якой акрамя Торына паддаецца таксама бургамістар Азёрнага гораду, паходзіць са старажытнаангельскай паэмы «Бэавульф»[11][10].

Джон Рэйтліф адзначае асаблівую сувязь паміж Торынам і яго траюрадным братам Даінам: апошні зьяўляецца ў аповесьці, «каб запоўніць ролю Торына, калі Торын сам больш не ў стане [яе выконваць], спачатку з-за драконавай хваробы, затым з прычыны сваёй сьмерці». Ён праводзіць паралель з братамі Барамірам і Фарамірам: старэйшы брат, які паддаўся спакусе, загладзіў яе і памёр, і малодшы, які праявіў мудрасьць і ўтрымаўся ад такой жа спакусы[8].

Для Тома Шыпі адной з асноўных тэм «Хобіта» зьяўляецца кантраст паміж старажытным сьветам, прадстаўленым гномамі, і сучаснасьцю ў асобе Більба. Гэта розьніца бачная галоўным чынам у сфэры мовы. Стыль маўленьня Торына зьяўляецца сымбалем старажытнага сьвету і засяроджаны на практычных рэчах, у адрозьненьне ад некаторых пазбаўленых сэнсу сучасных фраз («добрая раніца», «прашу прабачэньня»). Пра гэта сьведчыць падрабязны кантракт па выкананьні працы ўзломшчыка, які ён падае хобіту[10]. Тым ня менш, Толкін не выстаяў перад магчымасьцю дадаць рысу гумару, напаўняючы гэты кантракт сучаснай мовай: «прапанова прафэсійнай дапамогі», «аплата пры ўручэньні», «чатырнаццатая частка агульнага даходу»[12]. Пасьля ў аповесьці супрацьстаяць абодва гэтыя стылі, часам бярэ верх старажытны (прыход Торына ў Азёрны горад), часам сучасны (апошняя гутарка Більба і Торына перад бітвай). У канцы аповесьці гэтыя стылі прыміраюць апошнія словы Торына: яны адлюстроўваюць як старажытнасьць («Я сыходжу ў палаты чаканьня да маіх прабацькоў»), так і сучаснасьць («сын дружалюбнага Захаду»)[12].

Паводле меркаваньня Эн Пеці, Торын — шэксьпіраўскі пэрсанаж, разьвіцьцё якога ў аповесьці нагадвае Макбэта: той зьяўляецца паважаным лідэрам напачатку сваёй гісторыі, але няздольны выстаяць перад жаданьнем улады і становіцца падобным на Рычарда III тыранам. Падзеньне Торына становіцца прадказальным з-за яго паводзінаў, але ягоная трагічная сьмерць у баі зьяўляецца крыніцай катарсісу для чытача[13].

Сьмерць Торына зьяўляецца нечаканасьцю для чытача: гаворка ідзе пра другога па значнасьці пэрсанажа кнігі (толькі ў Більба больш дыялёгаў, чым у яго), і ў той час аўтар дзіцячых казак рэдка «забіваў» аднаго са сваіх галоўных герояў. Томас Шыпі лічыць, што сьмерць Торына спрыяе асаблівай эмацыйнай глыбіні аповесьці, якая тлумачыць устойлівую папулярнасьць твору[12]. Паводле меркаваньня Джона Рэйтліфа, сьмерць караля і ягоных пляменьнікаў робіць станоўчы зыход прыгоды больш рэалістычным і аспрэчвае ўсе магчымыя абвінавачваньні аповесьці ў эскапізме (у нэгатыўным сэнсе гэтага тэрміну)[8].

Вобраз Торына ў адаптацыях

рэдагаваць

Вобраз Торына стварылі мастакі Алан Лі, Джон Гоў[14], Тэд Нэсьміт[15] і Анке Эйсман[16]. Ва ўвэртуры «Хобіт» кампазытара Кэры Блайтана Торын прадстаўлены арфай — інструмэнтам, на якім ён іграе ў кнізе[17].

У мультфільме «Хобіт» 1977 року Торына агучыў Ганс Конрыд. У савецкім тэлеспэктаклі «Казачнае падарожжа містэра Більба Торбінса, Хобіта» ролю Торына сыграў Анатоль Равіковіч.

 
Рычард Армітэдж — актор, які сыграў ролю Торына ў кінатрылёгіі «Хобіт»

Пэрсанаж згадваецца ў пашыранай вэрсіі фільму «Уладар Пярсьцёнкаў: Зьвяз Пярсьцёнку», калі Гэндальф распавядае пра мітрылевую кальчугу, падораную Торынам Більба. У кінатрылёгіі «Хобіт» рэжысэра Пітэра Джэксана ролю Торына выканаў ангельскі актор Рычард Армітэдж. Паводле словаў актора, крыніцай натхненьня для вобраза пэрсанажа ў экранізацыі паслужылі п’есы Ўільяма Шэксьпіра «Генрых V», «Рычард III» і «Макбэт». Для працы над голасам ён выкарыстоўваў маналёгі з гэтых твораў[18] і слухаў расейскую царкоўную музыку[19]. У фільме Торын значна маладзейшы, чым у аповесьці, дзе ён быў найстарэйшым сярод гномаў[20]. Рычард Армітэдж растлумачыў мэту гэтай зьмены:

Вы павінны верыць, што ў ім дастаткова агню, каб ізноў быць Каралём. Торыну неабходна быць фізычна здольным дасягнуць гэтага і паказаць, што для гномаў яшчэ ёсьць будучыня. У маім вобразе ягоны ўзрост праяўляецца больш у ягоным досьведзе і аўтарытарнай асобе, чым у фактычных гадах.

Арыгінальны тэкст  (анг.)
You need to believe that he has enough fire in him to be King again. Thorin needs to be physically capable of achieving that and showing there is still a future for the Dwarves. In my portrayal, his age is more about his experience and his authoritarian personality than his actual years.

— Sibley, B. Richard Armitage — Thorin // The Hobbit: An Unexpected Journey Official Movie Guide

У экранізацыі выкарыстаныя матэрыялы з Дадаткаў да «Ўладара Пярсьцёнкаў»: паказаная, у тым ліку, бітва пры Азанулбізары, але, у адрозьненьне ад кнігі, з Азогам б’ецца ня Даін, а Торын. Азог ня гіне і перасьледуе аддзел Торына падчас паходу на ўсход, стаўшы такім чынам галоўным антаганістам фільму[21]. Таксама павялічаная роля Аркенстону, які мае палітычнае значэньне ў якасьці сымбалю аб’яднаньня сямі кланаў гномаў[22][23].

У рэцэнзіях на «Хобіт: Нечаканае падарожжа» кінакрытыкі параўноўвалі Торына з Арагорнам і Барамірам з кінатрылёгіі «Ўладар Пярсьцёнкаў»[21][24][25]. Рычард Корліс з часопісу Time, у прыватнасьці, назваў яго «больш злоснай і амбівалентнай вэрсіяй Арагорна Віга Мортэнсэна»[26]. Іншыя рэцэнзэнты станоўча адклікаліся пра ягоную акторскую ігру[27][28][29].

У якасьці негульнявога пэрсанажа Торын зьяўляецца ў гульні The Hobbit. У шматкарыстальніцкай ролевай гульні «Ўладар Пярсьцёнкаў Анляйн» яго можна ўбачыць у Сініх горах у пачатку гульні за гнома ці эльфа[30]. Торын уваходзіць у лік герояў стратэгіі ў рэальным часе Guardians of Middle-earth[31].

Статуэткі Торына выпусьцілі кампаніі Weta Workshop[32], The Noble Collection[33] і Vivid Imaginations[34]. Фігурка пэрсанажа ўключана ў набор LEGO The Hobbit[35]. Пасьля выхаду першага фільму трылёгіі ў Новай Зэляндыі былі выпушчаныя маркі і калекцыйныя манэты з выявай Торына[36][37][38][39].

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Tolkien, Rateliff 2007. С. 399—404.
  2. ^ а б в г {{{аўтар}}} 1992.
  3. ^ а б Tolkien, Rateliff 2007. С. 236.
  4. ^ {{{аўтар}}} 2001.
  5. ^ {{{аўтар}}} 1999.
  6. ^ а б Tolkien 1980.
  7. ^ а б {{{аўтар}}} 2007.
  8. ^ а б в г {{{аўтар}}} 2007.
  9. ^ а б {{{аўтар}}} 2006.
  10. ^ а б в {{{аўтар}}} 2003.
  11. ^ {{{аўтар}}} 2012.
  12. ^ а б в {{{аўтар}}} 2002.
  13. ^ {{{аўтар}}} 2007.
  14. ^ The King Under the Mountain (анг.) John Howe’s official website Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  15. ^ Gandalf and Thorin at Bree (анг.) Ted Nasmith’s official website Праверана 4 траўня 2013 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  16. ^ J. R. R. Tolkien: The Hobbit (анг.) Anke Eißmann’s official website Праверана 4 траўня 2013 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  17. ^ Bratman, D. Liquid Tolkien: Music, Tolkien, Middle-earth and More Music // Middle-earth Minstrel: Essays on Music in Tolkien / Ed. B. L. Eden. — Jefferson; London: McFarland & Company, 2010. — С. 156. — ISBN 9780786448142
  18. ^ Richard Armitage talks to TheOneRing.net (анг.) TheOneRing.net Праверана 2013-04-30 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  19. ^ Tynan, A. (30 красавіка 2013) Richard Armitage and The Hobbit: «It’s mind blowing the things we did» (анг.) The Vine Праверана 4 траўня 2013 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  20. ^ Sibley, B. Richard Armitage — Thorin // The Hobbit: An Unexpected Journey Official Movie Guide. — Boston: Houghton Mifflin, 2012. — 120 с. — ISBN 9780547899305
  21. ^ а б Jolin, D. The Hobbit: An Unexpected Journey (анг.) Empire Праверана 9 траўня 2013 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  22. ^ Даже если хуже некуда, будет еще хуже… Интервью с Ричардом Армитэйджем (рас.) Film.ru Праверана 2014-10-29 г.
  23. ^ Алешичева, Т. (2013-12-23) Геополитика гномов (рас.) Коммерсантъ Праверана 2014-10-29 г.
  24. ^ Debruge, P. (2012-12-03) Review: «The Hobbit: An Unexpected Journey» (анг.) Variety Праверана 2013-05-9 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  25. ^ Зинцов, О. (2012-12-21) «Хоббит: Нежданное путешествие»: Нескоро гномы будут дома (рас.) Ведомости Праверана 2013-05-9 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  26. ^ Corliss, R. (2012-12-05) The Hobbit: Why Go There and Back Again? (анг.) Time Праверана 2013-05-9 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  27. ^ Morgenstern , J. (2012-12-13) 'Hobbit': A Middling Middle-earth (анг.) The Wall Street Journal Праверана 2013-05-10 г. Архіўная копія ад 2013-05-13 г.
  28. ^ Howell , P. (2012-12-13) The Hobbit review: An unexpected epic, with footnotes (анг.) Toronto Star Праверана 2013-05-10 г. Архіўная копія ад 2013-05-13 г.
  29. ^ Lumenick, L. (2012-12-11) 'The Hobbit' is worth the three-hour journey (анг.) New York Post Праверана 2013-05-10 г. Архіўная копія ад 2013-05-13 г.
  30. ^ Thorin Oakenshield (анг.) LOTRO Lorebook Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  31. ^ Thorin Oakenshield: Warrior (анг.) Guardians of Middle-earth Праверана 2013-05-5 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  32. ^ The Hobbit: An Unexpected Journey: Thorin Oakenshield (анг.) Weta Workshop Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  33. ^ Thorin Oakenshield Bronze Sculpt (анг.) The Noble Collection Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  34. ^ Blind Bags (анг.) Vivid Imaginations Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  35. ^ Thorin Oakenshield (анг.) LEGO Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  36. ^ Silver Coin Set (анг.) New Zealand Post Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  37. ^ Premium Gold Coin Set (анг.) New Zealand Post Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  38. ^ Brilliant Uncirculated Coin Set (анг.) New Zealand Post Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.
  39. ^ Set of Stamps (анг.) New Zealand Post Праверана 2013-05-4 г. Архіўная копія ад 2013-05-10 г.

Літаратура

рэдагаваць

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць
Папярэднік
Траін II 		Кароль гномаў народу Дурына
2850—2941 Т.Э. 		Наступнік
Даін II Жалезнастоп
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Торын_Дубатарч&oldid=2228596»