Сьцяг Францыі

Сьцяг Францыі (па-француску: drapeau tricolore або drapeau bleu-blanc-rouge, drapeau français, радзей le tricolore, на ваенным жаргоне — les couleurs) — зьяўляецца нацыянальнай эмблемай Францыі ў адпаведнасьці з 2-м артыкулам францускай канстытуцыі 1958 году. Ён складаецца з трох вэртыкальных палос — сіняй, белай і чырвонай — і мае прапорцыі 2 да 3. Уведзены ва ўжываньне 20 траўня 1794 году.

Паходжаньне колераў

Сіні сьцяг выкарыстоўвалася яшчэ з часоў Хлёдвіга I, першага франскага караля, і быў зьвязаны з колерам убору сьвятога Марціна Турскага, заступніка Францыі. Па легендзе сьвятой падзяліўся сваім плашчом (сіняга колеру) з жабраком у Ам’ене, а Хлодвіг пасьля прыняцьця хрысьціянства каля 498 году зьмяніў у гонар яго белы сьцяг на сіні.
Белы колер у пэрыяд з 1638 па 1790 гг. зьяўляўся колерам каралеўскага сьцягу і некаторых марскіх сьцягоў. З 1814 па 1830 гг., ён таксама быў колерам сьцягоў каралеўскага войску. Белы колер сымбалізуе Францыю і ўсё тое, што зьвязана з чароўным парадкам, з Богам (адгэтуль і выбар гэтага колеру ў якасьці асноўнай эмблемы каралеўства — па афіцыйнай дактрыне ўлада караля мела чароўнае паходжаньне).
У часы кіраваньня Гуга Капэта і яго нашчадкаў каралі Францыі мелі чырвоную арыфламу ў гонар сьвятога Дзіянісія, бо ён быў легендарным заснавальнікам абацтва, якое з часоў Дагабэрта I было асабліва ўшанавана.

З пачатку кіраваньня Генрыха IV (1589—1610) каралеўскія адзеньні сталі белымі з чырвоным і сінім гафтам на іх. Француская Гвардыя пераняла гэтыя тры колеры і стала выкарыстоўваць іх у сваёй уніформе і ў якасьці эмблемы палка. Яны захавалі іх і пасьля рэвалюцыі, стаўшы ўжо Нацыянальнай Гвардыяй. Гэнрых IV нават парэкамэндаваў гэтыя тры колеры (сіні, белы, чырвоны) амбасадарам з Рэспублікі злучаных правінцыяў, сталай незадоўга да гэтага незалежнай, і тыя рушылі ўсьлед радзе францускага караля і зрабілі сабе трохкаляровы сьцяг.

Гісторыя

Рэвалюцыйныя кукарды

У нядзелю 12 ліпеня 1789 году ў садах Каралеўскага Палаца (па-француску: Palais-Royal) Каміл Дэмулен прымацаваў да свайго капялюша зялёны лісток. Ён пераконваў натоўп зрабіць тое ж самае — гэты жэст азначаў усеагульную мабілізацыю. Даволі хутка было заўважана, што зялёны колер зьяўляецца колерам надзвычай непапулярнага ў народзе графа Артуа (будучага Карла X) і таму пасьпяшаліся замяніць зялёную кукарду на кукарды іншых колераў, асабліва сінія і чырвоныя. Пасьля ўзяцьця Бастыліі чырвоныя і сінія кукарды сталі самымі распаўсюджанымі, бо гэтыя колеры былі колерамі муніцыпальнай гвардыі. Распавядаюць таксама, што два францускіх гвардзейца былі трыюмфальна пранесены праз увесь Парыж, бо менавіта яны першымі змаглі пракрасьціся ў Бастылію (а іх уніформа была трохкаляровай).

Такім чынам, падчас Францускай рэвалюцыі парыскія байцы насілі сінія і чырвоныя кукарды. Празь некалькі дзён пасьля ўзяцьця Бастыліі ў Лафаета зьявілася ідэя ўлучыць у кукарды белы колер (а ў той час гэта быў колер манархіі), яго новаўвядзеньне было з запалам прынята. Суцэль магчыма, што Лафайет, якому здаралася дзерціся на боку амэрыканскіх паўстанцаў, убачыў у гэтых трох колерах напамінак аб амэрыканскіх кукардах. Ва ўсякім разе, відавочна, што злучэньне чырвонага, сіняга й белага азначалі ў пятніцу 17 ліпеня 1789 году прызнаньне парыскай муніцыпальнай гвардыі як афіцыйную адзінку ўзброеных сіл Францыі.

Трохкаляровая кукарда, такім чынам, была створаная Лафаетам у ліпені 1789 году. Сіні, белы й чырвоны колеры доўгі час выкарыстоўваліся разам або паасобна як сымбаль Францыі.

К. Манэ Вуліца Сэн-Дэні ў дзень нацыянальнага сьвята (1878)

Цікава, што ў тэкстах таго часу белы колер не ўспрымаўся як каралеўскі, але як колер усёй Францыі або каралеўства як такога. Легенда аб тым, што гэта было злучэньне колераў Парыжу і белага каралеўскага колеру, зьявілася ўжо значна пазьней. Сьведчаньнем зваротнага можа паслужыць хоць бы той факт, што ў 1792 годзе Рэспубліка і не думала касаваць белы колер.

Першыя сьцягі

Першай нацыянальнай трохкаляровай эмблемай стаў сьцяг, прыняты 24 кастрычніка 1790 году. Першы раз у гісторыі ўсё будынкі краіны былі ўпрыгожаныя аднолькавым нацыянальным сьцягам. Ён быў белага колеру, колеру Францыі; на ім быў намаляваны прастакутнік, які складаўся з трох вэртыкальных палос — чырвонай, белай і сіняй, «колераў волі» па тэрміналёгіі таго часу. Прастакутнік быў акружаны белай аблямоўкай, белая аблямоўка быў акружаная ў сваю чаргу яшчэ адной аблямоўкай: бліжэй да тронка сіняй, а зь іншага боку — чырвонай. Гэтая другая аблямоўка падзяляла дзьве белыя часткі сьцягу.

Другі нацыянальны трохкаляровы сьцяг быў прыняты 15 лютага 1794 году — менавіта да яго ставіцца распараджэньне «сіні ў тронка, белы ў цэнтры і чырвоны ў канцы». Гэта была ідэя мастака Люі Давыда. Перайначваньне сьцягу, які стаў сапраўдным з 20 траўня 1794 году, было выканана па просьбе маракоў. Яны нават пагражалі падняць паўстаньне, бо нацыянальнай сьцяг вельмі добра ўзгадняўся з адзежай афіцэраў (іх формы былі белага колеру) і даволі дрэнна зь іх адзежай (яны насілі сінія формы з чырвонымі паясамі).

Напалеонаўская ўніфікацыя

Сьцяг сухапутнага войска пачынальна з 1791 году, таксама як і сьцягі нацыянальнай гвардыі з 1789 году, складаліся з трох колераў, але па звычаі таго часу ўсё мелі розныя выгляды. Так, у бітве на Аркольскім масту ў Напалеона быў белы сьцяг з выявай пазалочаных fasces (пучкоў разог зь сякерамі ў сярэдзіне) ліктораў у цэнтры з чатырма сінімі і чырвонымі ромбамі па кутах. Гэтая разнастайнасьць было тады ўласьціва сьцягам, напрыклад, на кукардах колеры былі разьмешчаныя ў адвольным парадку і не падпарадкоўваліся ніякай уніфікацыі.

Першапачаткова на сьцягах войскаў часта адлюстроўваўся белы крыж, упрыгожаны чырвоным, сінім і зялёным. Малюнкі вар’яваліся ад аднаго палка да другога.

Першая ўніфікацыя ваенных сьцягоў адбылася ў 1804 годзе: белы квадрат у цэнтры і сінія і чырвоныя трыкутнікі па кутах (якія чаргаваліся), пазалочаныя надпісы разьмяшчаліся таксама ў цэнтры. Яны насілі назву «арлоў» па прыкладзе сьцягоў Рымскай імпэрыі (арлы вянчалі тронак сьцягу).

Малюнкі на вэртыкальных палосах сьцягоў сухапутных войскаў захоўваліся да 1812 году.

Памер і колеры

На працягу доўгага часу трохкаляровы сьцяг меў няроўныя палосы, часам чырвоная паласа знаходзілася ў тронка, часам сіняя. Па рашэньні Напалеона Банапарта сьцяг прыняў сучасны выгляд: тры палосы павінны мець роўную шырыню, а ў тронка заўсёды павінна разьмяшчацца сіняя паласа.

Колеры сьцягу былі вызначаныя і прынятыя пры Жыскар д’Эстэне.

Схема	Сіні	Чырвоны	Белы
Каляровая мадэль Пантон	Reflex Blue	Red 032	Safe
CMYK	100.70.0.50	0.90.86.0	0.0.0.0

На сёньняшні дзень сьцяг павінен мець даўжыню, якая перавышае на 50 % яго шырыню (суадносіны 2:3), а палосы павінны быць роўныя. Цырыманіяльныя сьцягі маюць квадратную форму, але і на іх паласы маюць аднолькавую шырыню. Марскія сьцягі таксама маюць суадносіны 2:3, але тут каляровыя палосы ня роўныя — яны маюць суадносіны 30:33:37.