Помнік Тарасу Шаўчэнку (Харкаў)

Славутасьць
Помнік Тарасу Шаўчэнку Пам’ятник Тарасові Шевченку
Краіна	Украіна
Месцазнаходжаньне	Харкаў
Каардынаты	50°0′4″ пн. ш. 36°14′3″ у. д.
Архітэктурны стыль	сацрэалізм, сталінскае барока
Аўтар праекту	Мацьвей Манізэр
Будаўнік	Ёсіф Лянгбард
Дата заснаваньня	24 сакавіка 1935
Будаваньне	9 сакавіка 1934—24 сакавіка 1935
Статус	славутасьць нацыянальнага значэньня
Помнік Тарасу Шаўчэнку на мапе Ўкраіны Помнік Тарасу Шаўчэнку
Помнік Тарасу Шаўчэнку на Вікісховішчы

Помнік Тарасу Шаўчэнку — помнік украінскаму паэту, пісьменьніку, мастаку і мысьляру Тарасу Шаўчэнку ў месьце Харкаве, адзін з сымбаляў места. Мясцовая манумэнтальная памятка.

Апісаньне

Мастацкі стыль помніку можна вызначыць як сацрэалізм і сталінскае барока. Вышыня ўсяго манумэнту — больш за 16 мэтраў, статуі Тараса Шаўчэнкі — 5,5 мэтраў. Па коле яе атачаюць 16 дынамічных статуяў — высокамастацкіх узораў савецкай прапаганды, якія на задуму аўтара праекту мелі сымбалізаваць людзей працы ды іхнюю барацьбу за свае правы супраць прыгнятальнікаў.

Схема разьмяшчэньня скульптураў помніка Тарасу Шаўчэнку ў Харкаве

Мінуўшчына

З 1919 року Харкаў зьяўляўся сталіца савецкай Украіны. Рашэньне пра ўсталяваньне помніка Тарасу Шаўчэнку было прынятае мескім саветам у 1929 року. Цягам 1930—1933 рокаў былі зладжаныя тры мастацкія конкурсы, у якіх урэшце перамог скульптар Мацьвей Манізэр (на той час ужо зрэлы творца нізкі значных манумэнтаў, прыхільнік рэалістычнага мастацтва).

Хаду работ і выкананьне тэрмінаў асабіста кантраляваў сакратар ЦК УКП(б), першы сакратар Ленінградзкага абкаму партыі Сяргей Кіраў. Фігуры манумэнта адлівалі ў Ленінградзе. Архітэктурную прывязку манумэнта выканаў архітэктар Ёсіф Лянгбард (аўтар праектаў некалькіх грамадзкіх будынкаў у Беларускай ССР). Пад ягоным кіраўніцтвам у Харкаве на месцы закладкі помніка будаўнікі апрацоўвалі лябрадарыт. Працы пачаліся 9 сакавіка 1934, у дзень 120-годзьдзя нараджэньня Тараса Шаўчэнкі.

Агулам на выраб помніка пайшло 30 тон бронзы і 400 тон лябрадарыту.

Манумэнт урачыста адкрыты 24 сакавіка 1935 року (праз 9 месяцаў пасьля таго, як Харкаў перастаў быць сталіцай УССР). Разьмешчаны ў Садзе імя Тараса Шаўчэнкі пры ўваходзе на цэнтральную алею з боку вуліцы Сумской.

Нягледзячы на памеры й ідэалягічны складнік, манумэнт ня быў пашкоджаны ў часе Другой сусьветнай вайны. А 30 жніўня 1943 року ля яго адбыўся першы афіцыйны мітынг з удзелам савецкіх дзеячоў Івана Конева ды Мікіты Хрушчова.

У паваенны час помнік стаў месцам правядзеньня разнастайных мерапрыемстваў. З канца 1980-х рокаў плошча ля манумэнту стала месцам гуртаваньня нацыянальных дэмакратычных сілаў.

Літаратура

• Чернова М. В. Пам’ятник Т. Г. Шевченку в Харкові., Харків: «Прапор», 1984
• Пам’ятник Т. Г. Шевченкові в Харкові // Шевченківський словник, Том Другий, К., 1977, стор. 78
• Памятник Т. Г. Шевченко в Харькове., М., 1961  (рас.)
• Памятник Т. Г. Шевченко в Харькове., Л., 1964  (рас.)

Вонкавыя спасылкі

• www.kharkov.vbelous.net/ukrain/openshev.htm — вебсторінка, повністю присвячена Пам’ятнику Т. Г. Шевченку в Харкові
• «Революция» памятника Архівавана 20 березня 2014. (рас.)
• О. Побєдаленко. Свято української радянської культури. Екстрений випуск на YouTube — Всеукраїнський союз кінохроніки, 1935
• Варениця І. «Революція» пам’ятника