Крыптавалюта
Крыптавалю́та — лічбавая валюта з выкарыстаньнем шыфраваньня ў транзакцыях, пераказах і стварэньні дадатковых плацёжных адзінак. Крыптавалюты маюць характар альтэрнатыўнай ды віртуальнай валюты і ня маюць банкнотаў ці манэтаў.
Першай дэцэнтралізаванай крыптавалютай стаў біткойн у 2009 року[1]. З таго часу зьявілася больш за тысячу іншых падобных валютаў.
Апісаньне
рэдагавацьУ цэнтралізаванай банкаўскай і эканамічнай сыстэмах памер грашовай масы кантралюецца ўрадам альбо фінансавай установай[2]. Дэцэнтралізаваная крыптавалюта атрымліваецца ў калектыўнай сыстэме крыптавалютаў у памеры, вызначаным пры стварэньні гэтай сыстэмы і публічна вядомым. Тэхнічная сыстэма, на якой заснаваныя дэцэнтралізаваныя крыптавалюты, створаная невядомым чалавекам (ці групай асобаў), вядомым як Сатосі Накамота[3].
Бясьпека, цэласнасьці і балянс грасбуху(en) ў крыптавалютных сыстэмах падтрымліваюцца ўзаемна недаверлівымі супольнасьцямі асобаў, вядомых як «здабытчыкі» — карыстальнікі, якія прадастаўляюць уласныя кампутары на спраўджваньне і адзнаку транзакцыяў. Здабытчыкі фінансава зацікаўленыя ў падтрымцы бясьпекі крыптавалютнага грасбуху.
Большасьць крыптавалютаў арыентаваная на паступовае зьмяншэньне грашовай вытворчасьці, то бок існуе пэўная канчатковая колькасьць крыптавалюты, падобна як са здабычай каштоўных мэталаў[4].
Мінуўшчына
рэдагавацьУ 1998 Вэй Дай апублікаваў апісаньне «б-грошай» — ананімнай разьмеркаванай электроннай грашовай сыстэмы[5]. Неўзабаве Нік Саба стварыў «бітзолата»[6]. Падобна да будучых крыптавалютаў, бітзолата было электроннай валютнай сыстэмай, якая патрабавала ад карыстальнікаў запуску функцыі доказу выкананай работы з шыфраваньнем і публікацыяй атрыманых вынікаў.
У 2009 року распрацоўнік пад псэўданімам Сатосі Накамота стварыў першую дэцэнтралізаваную крыптавалюту — біткойн — якая выкарыстоўвала ў якасьці пацьверджаньня выкананай работы крыптаграфічную хэш-функцыю SHA-256[7]. У красавіку 2011 у спробе стварэньня дэцэнтралізаванае сыстэмы дамэнных імёнаў зьявілася валюта Namecoin, што ўскладніла б інтэрнэт-цэнзуру. У верасьні 2012 году ў ЗША выпусьцілі крыптавалюту рыпл, якая з 2018 году стала складаць канкурэнцыю для «Таварыства сусьветнай міжбанкаўскай фінансавай сувязі» (ТСМФС; анг. SWIFT, Бэльгія)[8].
Беларусь
рэдагаваць| «Талер» | |
| Распрацоўка | Дзяніс Лаўнікевіч, Сяргей Лаўрычэнка |
|---|---|
| Апошняя вэрсія | [+/−] |
| АС | Лінукс, Windows |
| Тып | крыптавалюта |
| Афіцыйная старонка | talercoin.by |
У ліпені 2017 г. журналіст беларускамоўнай газэты «Новы час» Дзяніс Лаўнікевіч зьвярнуўся да ІТ-мэнэджара Сяргея Лаўрычэнкі для стварэньня крыптавалюты. За працу ўзяўся шэраг праграмістаў і вэб-дызайнэраў. 13 верасьня 2017 г. прайшла першая транзакцыя між электроннымі гаманцамі стваральнікаў крыпта-талера. Наступную пару тыдняў праходзіла выпрабаваньне апраграмаваньня і выпраўленьне памылак. 6 кастрычніка 2017 г. запусьцілі вэб-сайт пра крыпта-талер. Агульную колькасьць талераў, якую можна выпусьціць, абмежавалі 23,333 млн пры дапамозе матэматычнай формулы. Да пачатку 2018 г. цана талера вырасла зь некалькіх цэнтаў да даляра. Вартасьць усіх выпушчаных талераў склала $1 млн[9]. «Талер» стварылі ў якасьці разьмеркаванай крыптавалюты на тэхналёгіі блёкчэйн і альгарытме SHA-256[10]. Да канца лістапада 2017 г. пралічылі 9,5 тыс. блёкаў «Талера»[11]. Да канца 2017 г. здабылі 3 млн талераў[12].
| «Талер» | |
 | |
| Краіна | Беларусь |
|---|---|
| Скарачэньне | TLR |
| Абменны курс: (9 студзеня 2018) | 1400 сатошы |
 Галерэя выяваў у Вікісховішчы | |
21 сьнежня 2017 г. А. Лукашэнка падпісаў Дэкрэт № 8 «Аб разьвіцьці лічбавай эканомікі», паводле якога вызваліў гандаль крыптавалютамі ад падаткаабкладаньня да 1 студзеня 2023 году (на 5 гадоў)[13].
Люты 2018, каманда талера перадала прэмайн 700 000 TLR праекту віртуальнай краіны Вейшнорыя[14].
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Bitcoin 101 white paper. Thomson Reuters. Праверана 11 ліпеня 2016 г. Архіўная копія ад 13 Aug 2016 г.
- ^ Что такое криптовалюта? Портал Dzengi
- ^ Economist Staff Blockchains: The great chain of being sure about things // The Economist.
- ^ How Cryptocurrencies Could Upend Banks' Monetary Role, American Banker, 26 May 2013
- ^ Wei Dai. (1998) B-Money
- ^ Bitcoin: The Cryptoanarchists’ Answer to Cash. IEEE Spectrum.
- ^ Bitcoin developer chats about regulation, open source, and the elusive Satoshi Nakamoto, PCWorld, 26-05-2013
- ^ Аляксандар Папко. «Крыптавалюты выжывуць, але ня ўсе» // Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё, 23 студзеня 2018 г. Праверана 7 чэрвеня 2018 г.
- ^ Уладзіслаў Лукашэвіч. Капейка талер беражэ // Зьвязда : газэта. — 4 студзеня 2018. — № 2 (28618). — С. 1, 4. — ISSN 1990-763x.
- ^ Павал Сьвярдлоў. Стваральнікі крыптавалюты «Талер»: Мы ня будзем хавацца // Эўрарадыё, 6 кастрычніка 2017 г. Архіўная копія ад 6 кастрычніка 2017 г. Праверана 9 студзеня 2018 г.
- ^ Курс талера будзе залежаць ад яго выкарыстаньня ў жыцьці // «Хартыя’97», 22 лістапада 2017 г. Праверана 9 студзеня 2018 г.
- ^ БелаПАН. Беларускі крыпта-талер зьявіцца на біржах у 2018 // Радыё «Рацыя», 29 сьнежня 2017 г. Архіўная копія ад 29 сьнежня 2017 г. Праверана 9 студзеня 2018 г.
- ^ Беларусь афіцыйна дазволіла крыптавалюты // Радыё «Спадарожнік», 22 сьнежня 2017 г. Праверана 9 студзеня 2018 г.
- ^ https://web.archive.org/web/20180612144753/https://talercoin.by/prinyato-reshenie-peredat-ostavshuyusya-chast-premajna-proektu-vejshnoriya/
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Крыптавалюта // Тэлеканал «Белсат», 3 студзеня 2018 г. Архіўная копія ад 29 сьнежня 2017 г. Праверана 9 студзеня 2018 г.
- Што такое крыптавалюты і як яны мяняюць сьвет // Інтэрнэт-часопіс «34», 30 лістапада 2017 г. Архіўная копія ад 1 сьнежня 2017 г. Праверана 9 студзеня 2018 г.
- Крыптавалюта «Талер»: азіральнік, біржа, блёг, здабываньне, лапатуха (рас.)