Гара Міндоўга (Наваградак)

Помнік гісторыі і археалёгіі
Гара Міндоўга
Гара Міндоўга
Краіна	Беларусь
Места	Наваградак
Каардынаты	53°36′01″ пн. ш. 25°50′07″ у. д.
Статус	Ахоўная зона
Гара Міндоўга на мапе Беларусі Гара Міндоўга
Гара Міндоўга на Вікісховішчы

Гара Міндоўга — помнік гісторыі XIII стагодзьдзя ў Наваградку. Знаходзіцца ва ўсходняй частцы места, на тэрыторыі паміж гістарычнымі Кавальскай і Траецкай вуліцамі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Паводле мясцовага паданьня, тут у XIII ст. спачыў заснавальнік Вялікага Княства Літоўскага кароль Міндоўг.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Сьмерць Міндоўга. Р. Штэйн і Г. Зэйфэр, каля 1900 г.

Мясцовае паданьне гаворыць, што пад гарой пахавалі караля Міндоўга: па сьмерці гаспадара яго падданыя насыпалі вялікі курган з чыстага нёманскага пяску. Пра паданьне ўпамінаецца ў першай манаграфіі пра Наваградак, выдадзенай на лацінскай мове ў Львове ў 1795 годзе. Такая назва таксама магла ўзьнікнуць ад таго, што на гэтай гары і вакол яе, магчыма, праходзіла ў 1253 годзе каранацыя Міндоўга, бо паводле летапісу, каранацыя праходзіла не ў замку, а каля яго.

Каранацыя Міндоўга, 1824 г.

Яшчэ адно паданьне расказвае, што пазьней на вяршыні гары была мармуровая надмагільная пліта на якой узвышалася выява дзяўчыны з тварам анёла. Тут спачыла прыгажуня Крыся, якая стала правобразам для многіх скульптур і насьценных росьпісаў у касьцёлах Вільні. Аўтарам віленскіх скульптураў, як і надмагільнага помніка на гары Міндоўга быў закаханы ў Крысю італьянскі скульптар Джаваньні Перэцьці.

Прыкладна з канца XVII ст. на гары Міндоўга разьмяшчаліся хрысьціянскія могілкі Наваградку.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Асаблівую папуляр­насьць памянёныя паданьні набылі дзя­куючы народжанаму ў Наваградку паэту Адаму Міцкевічу, які неаднаразова згадваў у сваіх творах гару Міндоўга (польск. góra Mendoga). Гару Міндоўга таксама апеў паэт Ян Чачот (1796—1847) у «Сьпевах пра даўніх ліцьвінаў да 1434 году», у балядзе «Магіла Міндоўга. 1263 год»:

	У Наваградку дагэтуль Ёсьць гара Міндоўга. Там ляжыць ён, яго помніць Люд наш будзе доўга. Быў ён свой кароль, ліцьвінскі, Меў калісьці сілу.

Найстарэйшы надмагільны помнік на гары, які захаваўся, датуецца 1820 годам. Значная колькасьць помнікаў з каменю і мэталу, а таксама драўляных крыжоў знайшлі сваё адлюстраваньне на малюнках і здымках другой паловы XIX — пачатку ХХ стагодзьдзяў.

Найноўшы час

У міжваенны пэрыяд з пачатку 1920-х гадоў могілкі на гары перасталі выкарыстоўвацца дзеля пахаваньняў.

У ліпені 1993 годе на мескім сьвяце з нагоды 740-годзьдзя каранацыі Міндоўга ля падножжа гары паставілі камень з памятнай дошкай работы скульптара У. Летуна. У 2014 годзе ля гары паставілі мэталічную скульптуру Міндоўга вышынёй каля 2,5 м.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  М. Ружанскі, 1883 г.
• 
  Ф. Бжазоўскі, 1888 г.
• 
  1898 г.
• 
  П. Стахевіч, 1899 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  Т. Барэці, 1900 г.
• 
  М. Астанковіч, 1905 г.
• 
  Я. Булгак, 1909 г.
• 
  Я. Булгак, 1910 г.

• 
  1913 г.
• 
  да 1915 г.
• 
  Я. Булгак, 1920—1930 гг.
• 
  М. Шымяновіч, 1931 г.

• 
  да 1939 г.
• 
  Я. Булгак, да 1939 г.
• 
  М. Шымяновіч, да 1939 г.
• 
  да 1939 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  На гары
• 
  Надмагільле
• 
  Памятны камень

Літаратура

• Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь / склад. В. Абламскі, І. Чарняўскі, Ю. Барысюк. — Менск: БелТА, 2009. — 684 с. — ISBN 978-985-6828-35-8

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  412В000387

• Гара Міндоўга ў Наваградку, Radzima.org