Барацьба за Македонію
Змаганьне за Македонію (па-грэцку: Μακεδονικός αγώνας — «македонскае змаганьне») — узброены канфлікт 1904—1908 гадоў паміж новымі незалежнымі балканскімі дзяржавамі: Баўгарыяй супраць Грэцыі і Сэрбіі — за буйную, этнічна пярэстую гістарычную вобласьць Македонію, якая яшчэ заставалася пад уладай аслабелай Асманскай імпэрыі. Кожная з вышэйпералічаных дзяржаваў мела ў стратэгічназначнай Македоніі свае інтарэсы. За кожнай зь іх стаялі прадстаўнікі «вялікіх» дзяржаваў.
Перадумовы
рэдагавацьУ Грэцыі існавала Вялікая ідэя энозісу ўсіх тэрыторыяў, у мінулым і сучаснасьці населеных грэкамі. Хоць за 5 стагодзьдзяў турэцкай улады большая частка шматнацыянальнага насельніцтва перайшла ў іслам, усё ж гістарычная памяць згуляла тут вельмі важную ролю ва ўзросьце грэцкага нацыяналізму і ўзмацненьня атрадаў грэцкіх баевікоў у рэгіёне, бо Салёнікі — сталіца Македоніі — зьяўлялася другім пасьля Канстантынопалю горадам Бізантыйскай імпэрыі — сярэднявечнай грэцкай імпэрыі. Важны сьлед пакінуў генацыд грэцкага насельніцтва Эгейскай Македоніі, у красавіку 1822 году, на загад Эміна-Пашы Салёнік. У тым ліку забойства ўсіх грэкаў гораду і графства Naoussa. На месца забітых туркамі грэкаў скіравалі славянскіх асаднікаў[1][2]. Апроч таго, прайграўшы грэка-турэцкую вайну 1897 году, грэцкае грамадзтва прагнула рэваншу.
Сэрбы і баўгары імкнуліся атрымаць выйсьце да Эгейскага мора, туркі і асабліва младатуркі хацелі захаваць і пашырыць мусульманскую дзяржаву на Балканах. Баўгары жа пад кіраўніцтвам УМАРА змагаліся за аўтаномію Македоніі, за шыраньне баўгарскай мовы і культуры ў межах ужо дасягнутай імі царкоўнай аўтаноміі: Баўгарскага экзархату.
Як адзначалі расейскія вандроўнікі, злосьць грэкаў і баўгар адзін да аднаго ўзмацнілася ўжо ў другой палове ХIХ стагодзьдзя[3]. На спрэчнай тэрыторыі ад Македоніі да Канстантынопалю асобна і непрыязна існавалі баўгарская і грэцкая праваслаўныя нацыянальныя цэрквы. Кожная зь іх у асобнасьці была адказная перад Султанам за збор падаткаў[1]. Пад эгідай турэцкіх улад, у невялікіх мясцовасьцях хрысьціянаў змушалі прыналежаць да той царквы, якая ў дадзенай мясьцовасьці складала 2/3 вернікаў[1], сьвятары нават прымушалі вернікаў зьмяняць імёны і прозьвішчы з грэцкіх на славянскія ці са славянскіх на грэцкія[1].
Баявыя дзеяньні
рэдагавацьЗ пачатку 1902 году ў гэты канфлікт уключылася УМАРА[4] і інструктары, адмыслова дасланыя з Баўгарыі[1], а ў 1904 годзе зьявіліся афіцэры і добраахвотнікі, дасланыя з Грэцыі[1][5].
Міжэтнічныя сутыкненьні насілі вельмі бязьлітасны характар, прымаючы часам формы на грані генацыду. Так, па інфармацыі баўгарскіх крыніц, у вёсцы Загарычані, акруга Касторыя 25 сакавіка 1905 году грэкі забілі 78 баўгар, сярод якіх былі кабеты і дзяці[6]. Па інфармацыі грэцкіх крыніц, грэцкія байцы дасылаліся з 1904 году з-за патрэбы арганізацыі грэцкай самаабароны ад шматразовых нападаў баўгарскіх атрадаў на мясцовасьці, населеныя грэкамі[1]. Македонія апынулася ўцягнутай у бязьлітасную міжэтнічную вайну (1905—1908) гг усіх супраць усіх (у змаганьні за Македонію бралі ўдзел сэрбы, баўгары, грэкі, туркі, альбанцы, улахі)[7].
Гвалт у рэгіёне спыніўся толькі ў выніку актыўнага ўмяшаньня турэцкага ўраду, але аднавіўся зноў з 1910 году, а таксама ў пэрыяд 1-ай і 2-ой Балканскіх войнаў, якія завяршыліся падзелам гістарычнай Македоніі паміж трыма дзяржавамі: Грэцыяй, Баўгарыяй і Сэрбіяй. Шэраг мясцовых этнічных груп (аромуны, мегленарумыны) сваіх тэрытарыяльных утварэньняў стварыць не змаглі.
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г д е ё Коллективная работа преподавателей трех университетов и военнои академии: Εμείς οι Έλληνες, Πολεμική Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας. Από τον πόλεμο του 1897 στη Μικρασιατική Εκστρατεία T. 1 . Афины: Skai Biblio, 2008, ISBN 978-960-6845-15-4
- ^ Απόστολος Βακαλόπουλος, Η Μακεδονία κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 στο: συλλογικό ΄΄Μακεδονία: 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού΄΄, Εκδοτική Αθηνών, Афины 1992, стр. 438—442
- ^ Константин Леонтьев. Панславизм и греки
- ^ Лабаури Д. О. Болгарское национальное движение в Македонии и Фракии в 1894—1908 гг.: Идеология, программа, практика политической борьбы. София, 2008, с. 166—167.
- ^ Βαγιακάκος Δικαίος, Μανιάτες αγωνισταί στα Καστανοχώρια, периодическое издание «Μακεδονική Ζωή», тетрадь № 86 (1973), стр. 16, 17.
- ^ Силянов Христо. Освободителните борби на Македония, том IІ, София, 1943, с. 208—209.
- ^ Лабаури Д. О. Болгарское национальное движение в Македонии и Фракии в 1894—1908 гг.: Идеология, программа, практика политической борьбы, София, 2008, с. 168.