Агнастычны атэізм

адсутнасьць веры ў існаваньне якога-небудзь бажаства і ў тое, што бажаство альбо непазнавальнае, альбо невядомае

Агнасты́чны атэі́зм, таксама атэісты́чны агнастыцы́зм — філязофская пазыцыя, якая ахоплівае як атэізм, так і агнастыцызм. Атэісты агностыкі зьяўляюцца атэістамм, таму што яны не вераць у існаваньне якога-небудзь бажаства, і зьяўляюцца агностыкамі, таму што яны сьцьвярджаюць, што існаваньне боскае сутнасьці альбо непазнавальна ў прынцыпе, альбо ў цяперашні час невядома.

Доля атэістаў і агностыкаў ў розных краінах. Значэньня для Кітая, Кубы, Паўночнае Карэі й Віетнама могуць быць менш дакладныя, паколькі аб гэтых краінах маецца параўнальна мала інфармацыі

Агнастычныя атэісты могуць быць супрацьпастаўленыя агнастычным тэістам, якія вераць, што адно бажаство (ці некалькі бажаств) існуе, але не сьцьвярджаюць, што ведаюць гэта[1][2][3].

Людзі, якія лічаць сябе агнастычнымі атэістамі, могуць абгрунтоўваць сваю пазыцыю, спасылаючыся на эпістэмалёгію або брытву Акама.

Гісторыя

рэдагаваць
 
Нерэлігійнае насельніцтва паводле краін, 2010[4]

Адно з самых раньніх азначэньняў агностычнага атэізму належыць тэолягу й філёзафу Робэрту Флінту ў яго кроўлаўскай лекцыі 1887—1888 гадоў (апублікавана ў 1903 годзе пад назвай «Агнастыцызм»)[5].

«Атэіст, аднак, можа быць, і нярэдка зьяўляецца агностыкам. Існуе агнастычны атэізм або атэістычны агнастыцызм, і спалучэньне атэізму з агнастыцызмам, якое можа быць названа так, не зьяўляецца рэдкасьцю…» «…Калі чалавек ня змог знайсьці ніводнай важкай прычыны для веры ў тое, што Бог ёсьць, то цалкам натуральна й рацыянальна, што ён не павінен верыць у тое, што Бог ёсьць; і калі гэта так, то ён атэіст… калі ён пойдзе далей, і пасьля дасьледаваньня прыроды й сфэры ахопу Бога чалавечым веданьнем, якое сканчаецца высновай аб тым, што існаваньне Бога немагчыма даказаць, перастае верыць у Бога на той падставе, што ён ня можа ведаць, што Бог існуе, ён агностык, а таксама атэіст — агностык-атэіст — атэіст, таму што агностык… такім чынам, хоць памылкова атаясамліваць агнастыцызм і атэізм, гэтак жа памылкова падзяляць іх так, як калі б адно выключала іншае…»

У 1885 годзе Робэрт Дж. Інґерсол, вядомы ў народзе як «вялікі агностык», патлумачыў свой параўнальны погляд на агнастыцызм і атэізм наступным чынам[6]:

«Агностык — гэта атэіст. Атэіст — гэта агностык. Агностык кажа: „Я ня ведаю, але я не веру, што Бог існуе“. Атэіст кажа тое ж самае.»

Эпістэмалягічныя аргумэнты

рэдагаваць

Эпістэмалягічны, або агнастычны, атэізм сьцьвярджае, што людзі ня могуць спазнаць Бога або вызначыць ягонае існаваньне. Асновай эпістэмалягічнага атэізму зьяўляецца агнастыцызм, які прымае розныя формы. У філязофіі іманентнасьці боскасьць неаддзельная ад самога сьвету, уключаючы розум чалавека, і сьвядомасьць кожнага чалавека замкнёна на прадмеце. Згодна з гэтай формай агнастыцызму, гэта абмежаваньне ў пэрспэктыве перашкаджае любой абʼектыўнай выснове: ад веры ў бога да сьцьвярджэньняў аб яго існаваньні.

Рацыяналістычны агнастыцызм Канта й эпохі Асьветніцтва прымае толькі веды, атрыманыя з дапамогай чалавечай рацыянальнасьці; гэтая форма атэізму сьцьвярджае, што багі ў прынцыпе неадметныя й, такім чынам, пра іх існаваньне ня можа быць вядома. Скептыцызм, заснаваны на ідэях Юма, сьцьвярджае, што пэўнасьць у чым-небудзь немагчымая, таму аніхто ніколі ня можа ведаць напэўна, існуе бог ці не. Юм, аднак, лічыў, што такія неназіраемыя мэтафізычныя канцэпцыі варта адкідваць як «сафістыку й ілюзію». Аднясеньне агнастыцызму да атэізму аспрэчваецца; яго таксама можна разглядаць як незалежны, базавы сьветапогляд.

Іншыя аргумэнты на карысьць атэізму, якія можна клясыфікаваць як эпістэмалягічныя або анталягічныя, уключаючы лягічны пазытывізм і ігнастыцызм, сьцьвярджаюць бессэнсоўнасьць або незразумеласьць асноўных тэрмінаў, такіх як «Бог», і такіх сьцьвярджэньняў, як «Бог Усемагутны». Тэалягічны некагнітывізм сьцьвярджае, што сьцьвярджэньне «Бог існуе» не выказвае прапазыцыю, а зьяўляецца бессэнсоўным альбо кагнітыўна бессэнсоўным. Выказваліся дваякія меркаваньні адносна таго, ці можна аднесьці такіх людзей да той ці іншай форме атэізму або агнастыцызму. Філёзафы А. Дж. Аер і Тэадор М. Дрэндж адхіляюць абедзьве катэгорыі, заяўляючы, што абодва лагеры прымаюць сьцьвярджэньне «Бог існуе» як прапазыцыю; замест гэтага яны адносяць некагнітывізм да ўласнае катэгорыі[7][8].

Прыклады

рэдагаваць

Бэртран Расэл выкарыстоўвае ў якасьці прыкладу нябесны імбрычак. Ён сьцьвярджаў, што, хоць нельга ведаць, што імбрычак не існуе, большасьць людзей у яго не верыць.

Вядомы біёляг-атэіст Рычард Докінз аналягічна сьцьвярджаў[9]:

Я агностык у той жа меры, у якой я агностык у пытаньні існаваньня вей у закутку саду.

  1. ^  Harrison, Alexander James The Ascent of Faith: or, the Grounds of Certainty in Science and Religion. — London: Hodder and Stroughton, 1894. — P. 21. (анг.)
  2. ^  Smith, George H Atheism: The Case Against God. — 1979. — P. 10–11. — ISBN 9780879751241 (анг.)
  3. ^  Barker, Dan Godless: How an Evangelical Preacher Became One of America's Leading Atheists. — New York: Ulysses Press, 2008. — P. 96. — ISBN 9781569756775 (анг.)
  4. ^ Religious Composition by Country, 2010-2050 (анг.)
  5. ^  Flint, Robert Agnosticism: The Croall Lecture for 1887–88. — William Blackwood and Sons, 1903. — P. 49–51. (анг.)
  6. ^  Jacoby, Susan The Great Agnostic. — Yale University Press. — P. 17. — ISBN 978-0-300-13725-5 (анг.)
  7. ^ Drange, Theodore M. (1998). «Atheism, Agnosticism, Noncognitivism». Internet Infidels, Secular Web Library. Retrieved 2007-APR-07. (анг.)
  8. ^ Ayer, A. J. (1946). Language, Truth and Logic. Dover. pp. 115—116. In a footnote, Ayer attributes this view to «Professor H. H. Price». (анг.)
  9. ^ The God Delusion «…I am an agnostic only to the extent that I am agnostic about fairies at the bottom of the garden.» — Рычард Докінз (анг.)

Літаратура

рэдагаваць