Ёван Дучыч
Ёван Дучыч (па-сэрбску: Јован Дучић; 18 лютага 1871, Трэбіне — 8 красавіка 1943) — сэрбскі басьнійскі празаік, паэт і дыплямат. Заснавальнік сэрбскай нацыяналістычнай групы «Народная абарона».
| Ёван Дучыч | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 17 лютага 1871[1] |
| Памёр | 7 красавіка 1943[2] (72 гады) |
| Пахаваны | |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | дыплямат, паэт, пісьменьнік, журналіст, настаўнік |
| Мова | сэрбская[4] |
Жыцьцяпіс
рэдагавацьНарадзіўся ў горадзе Трэбіне, які ў гэты час увайшоў у склад Боскага вілаету Асманскай імпэрыі. Скончыў мясцовую агульнаадукацыйную школу, старшаклясьнікам праходзіў навучаньне ў Мостары і пазьней вывучыўся на пэдагога ў Сомбары. На працягу некаторага часу працаваў настаўнікам у некалькіх гарадах, пасьля чаго вярнуўся ў Мостар і пачаў выпускаць уласны літаратурны часопіс «Зора» ( «Заря»; 1896-1901), у суаўтарстве з пісьменьнікам Сьвятазарам Чоравічам і паэтам Аляксеем Шантычам.
Непрыкрыты сэрбская патрыятызм Дучыча прывёў да некаторых праблем з дзеючай уладай - на той момант Босьнія і Герцагавіна дэ факта знаходзілася пад кантролем Аўстра-Вугоршчыны - ён вырашыў зьехаць за мяжу працягнуць навучаньне, пераважна ў Жэнэве і Парыжы. Атрымаў вышэйшую юрыдычную адукацыю ў Жэнэўскім унівэрсытэце і па вяртаньні на радзіму ў 1907 годзе ўладкаваўся ў сэрбскую дыпляматычную службу. Нягледзячы на тое што раней ён выказваўся супраць стварэньня Югаславіі, у 1937 годзе стаў паслом новаўтворанай дзяржавы ў Румыніі. Зрабіў даволі пасьпяховую кар'еру ў дыпляматыі, у розны час служыў у Стамбуле, Сафіі, Рыме, Атэнах, Каіры, Мадрыдзе і Лісабоне. Свабодна гаварыў на некалькіх замежных мовах, заслужыўшы рэпутацыю бездакорнага дыплямату. Пасьмяротна быў апублікаваны зборнік яго дыпляматычных лістоў, спачатку ў 1952 годзе ў ЗША, затым у 1991 годзе на тэрыторыі былой Югаславіі.
Тым не менш, найбольшую вядомасьць Дучыч атрымаў менавіта як паэт. Свой першы паэтычны зборнік ён апублікаваў яшчэ ў Мостары ў 1901 годзе, а другі ў Бялградзе ў 1912-м. У яго працах відавочна прасочваецца ўплыў Ваіслава Іліча, вядучага сэрбскага паэта канца 19-га стагодзьдзя. Множныя падарожжа па розных кутках Эўропы дазволілі яму выпрацаваць уласны унікальны стыль, аснову якога складае працяг сымбалізму. Яго паэзія закранае тэмы, нетыповыя для сэрбскіх аўтараў папярэдні пакаленьняў. Імкнучыся надаць сваім работам найбольшую сымбалічнае значэнбне, ён пісаў вершы на францускі манэр толькі ў двух стылях: дванаццаціскладанам і адзінаццаціскладаным. Быць паэтам для яго значыла - быць «офісным работнікам і ўмелым рамесьнікам, старанна працоўным у сфэры рыфмаў і рытмаў». Акрамя паэзіі пісаў таксама і ў прозе, аўтар некалькіх эсэ і навуковых прац па літаратуры. Высока цэняцца яго паэтычныя лісты, напісаныя з Швэйцарыі, Грэцыі, Іспаніі і іншых краін.
Падчас ўварваньня ў Югаславію фашысцкай Нямеччыны ў 1941 годзе Дучыч зьбег у ЗША, дзе пасяліўся ў аднаго са сваіх далёкіх сваякоў у горадзе Гэры, штат Індыяна. Тут на працягу двух гадоў да самай сьмерці ўзначальваў чыкаскую арганізацыю Сэрбскай народнай абароны (заснаваную ў 1914 г. Міхаілам Пупіным), якая ўяўляла сэрбскую дыяспару ў Злучаных Штатах. У гэты час Дучыч быў вельмі прадуктыўны, напісаў мноства паэм, гістарычных кніг і газэтных артыкулаў, якія закранаюць тэмы сэрбскіх нацыянальных інтарэсаў і пратэст супраць масавага забойства сэрбаў пранацысцкім харвацкім рэжымам Усташы.
Памёр 7 красавіка 1943 году ў Лібэртывіле, штат Іліной. Пахаваны там жа на могілках сэрбскага праваслаўнага манастыру Сьвятога Савы. Сам Дучыч у тэстамэнце прасіў пахаваць яго ў родным Трэбіне, таму 22 кастрычніка 2000 году адбылося перапахаваньне - яго парэшткі перавезьлі ў адмыслова пабудаваны для гэтага Манастыр Хэрцэговачка-Грачаніца.
Працы
рэдагаваць- Pjesme, knjiga prva, izdanje uredništva Zore u Mostaru, 1901.
- Pesme, Srpska književna zadruga, Kolo XVII, knj. 113. Beograd, 1908.
- Pesme u prozi, Plave legende, pisano u Ženevi 1905. Beograd, 1908.
- Pesme (štampa «Davidović»), Beograd, 1908.
- Pesme, izdanje S. B. Cvijanovića, Beograd, 1911.
- Sabrana dela, Knj. I—V. Biblioteka savremenih jugoslovenskih pisaca, Beograd, Izdavačko preduzeće «Narodna prosveta» (1929—1930). Knj. I Pesme sunca (1929)
- Knj. II Pesme ljubavi i smrti (1929)
- Knj. III Carski soneti (1930)
- Knj. IV Plave legende (1930)
- Knj. V Gradovi i himere (1930)
- Knj. VI Blago cara Radovana: knjiga o sudbini, Beograd, izdanje piščevo, 1932.
- Gradovi i himere, (Putnička pisma), Srpska književna zadruga, Kolo XLII, Knj. 294. Beograd, 1940.
- Federalizam ili centralizam: Istina o «spornom pitanju» u bivšoj Jugoslaviji, Centralni odbor Srpske narodne odbrane u Americi, Čikago, 1942.
- Jugoslovenska ideologija: istina o «jugoslavizmu», Centralni odbor Srpske narodne odbrane u Americi, Čikago, 1942.
- Lirika, izdanje piščevo, Pitsburg, 1943.
- Sabrana dela, Knj. X Jedan Srbin diplomat na dvoru Petra Velikog i Katarine I — Grof Sava Vladislavić — Raguzinski, Pitsburg, 1943.
- Sabrana dela, Knj. VII—IX (Odabrane strane). Rukopise odabrali J. Đonović i P. Bubreško. Izdanje Srpske narodne odbrane u Americi, Čikago, 1951.
- Sabrana dela, (uredili Meša Selimović i Živorad Stojković), Svjetlost, Sarajevo, 1969.
- Sabrana dela, (uredili Meša Selimović i Živorad Stojković. Pregledao i dopunio Živorad Stojković), BIGZ, Svjetlost, Prosveta, Beograd-Sarajevo, 1989.
- ^ Jovan Dučić // Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (харв.) — 2009.
- ^ Jovan Dučić // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
- ^ http://srpskaenciklopedija.org/doku.php?
- ^ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.