Чужаніца (раман)
«Чужаніца» (па-француску: L'Étranger) — раман[2] францускага пісьменьніка Альбэра Камю, напісаны ў 1940 ў Парыжы і апублікаваны ў 1942 годзе. Напісаны ў своеасаблівым стылі — кароткія фразы ў мінулым часе. Размоўная непасрэднасьць і аголеная шчырасьць зь першага погляду няхітрага нізаньня простых фраз Жан-Поль Сартр абазначыў як «нулявы градус пісьма»[3]. Твор аказаў вялікі ўплыў на большасьць францускіх і эўрапейскіх аўтараў другой паловы XX стагодзьдзя. На беларускую мову перакладзены ў 1986 годзе Зьмітром Коласам.
| Чужаніца | |
| L'Étranger | |
 | |
| Жанр: | раман |
|---|---|
| Аўтар: | Альбэр Камю |
| Мова арыгіналу: | француская мова[1] |
| Год напісаньня: | 1940 |
| Публікацыя: | 1942 |
| Перакладчык: | Зьміцер Колас |
| Папярэдні твор: | The Myth of Sisyphus[d] |
| Наступны твор: | The Misunderstanding[d] |
| Электронная вэрсія | |
У рамане раскрываецца гісторыя нейкага Мёрсо — француза, які пражывае ў Альжыры і зьдзяйсьняе забойства, затым не раскаяўшыся, адмаўляецца абараняцца ў судзе, прысуджаецца да сьмяротнага пакараньня і ідзе на сьмерць без шкадаваньня. Знакамітая першая фраза кнігі — «Сёньня памерла мама. Ці, можа, учора, ня ведаю».
У студзені 1955 года Камю напісаў гэта:
Я даўно рэзюмаваў «Незнаёмца» заўвагай, якая, прызнаюся, была вельмі парадаксальнай: «У нашым грамадстве любы чалавек, які не плача на пахаванні сваёй маці, рызыкуе быць асуджаным на смерць». Я меў на ўвазе толькі тое, што героя маёй кнігі асуджаюць за тое, што ён не гуляе ў гульню.
Першы наклад «Незнаёмца» склаў усяго 4400 экзэмпляраў, што было настолькі мала, што нельга было лічыць бэстсэлерам. Паколькі аповесць была апублікаваная падчас нацысцкай акупацыі Францыі, існавала верагоднасць, што Propaganda-Staffel падвергне яе цэнзуры, але прадстаўнік акупацыйных улад палічыў, што ў ёй няма нічога шкоднага для іх справы, таму яна была апублікавана без пропускаў. Тым не менш, раман быў добра прыняты ў антынацысцкіх колах у дадатак да артыкула Жан-Поля Сартра «Explication de L'Étranger» .
Чатыры разы перакладзены на англійскую, а таксама на мноства іншых моў, раман доўгі час лічыўся класікай літаратуры 20-га стагоддзя. Le Monde ставіць яе на першае месца ў сваім спісе 100 кніг стагоддзя.
Раман быў двойчы экранізаваны: Lo Straniero (1967) (італьянская) Лукіна Вісконці і Yazgı (2001, Fate) Зэкі Дэміркубуза (турэцкая).
Сюжэт
рэдагавацьМёрсо, які жыў у французскім Алжыры ў 1940-я гады, малады, адасоблены, але звычайны чалавек. Раман пачынаецца з таго, што Мёрсо атрымлівае тэлеграму, якая паведамляе яму пра смерць маці. Ён прысутнічае на пахаванні, але здзіўляе іншых прысутных сваім незвычайным спакоем і (у чарговы раз) разняволенасцю.
На працягу наступных двух тыдняў Мёрсо жыве так, быццам нічога трагічнага не адбылося. Ён гарэзуе з новай дзяўчынай, сябруе з сутэнёрам і адпраўляецца на пляжны адпачынак з абедзвюма. Падобна на тое, што гэты хлопец дзіўна адлучаны ці нешта падобнае.
Аднак падчас пляжнага адпачынку Мёрсо і сябры сутыкаюцца з двума арабамі. Узнікае гвалт, і Мёрсо ў рэшце рэшт забівае аднаго з арабаў. Быў спякотны дзень, і, акрамя надвор'я, не існуе ніякіх тлумачэнняў злачынства Мёрсо.
На судовым працэсе па справе аб яго забойстве суд, здавалася, быў значна больш зацікаўлены ў адсутнасці смутку Мёрсо з-за смерці маці, чым у меркаванай агіднасці яго злачынства. Прысяжныя прызналі Мёрсо халодным, непакорлівым і, вядома ж, аддаленым мізантропам (чалавеканенавіснікам).
Чакаючы пакарання смерцю ў турме, Мёрсо з усіх сіл спрабуе змірыцца з надыходзячай смерцю. Аднойчы, раз'юшыўшыся на надакучлівага капелана-прапаведніка, Мёрсо асуджае хрысціянства і катэгарычна адмаўляецца звяртацца да рэлігіі як да спосабу суцяшэння. Мёрсо далучаецца да лагера абсурдыстаў, калі заяўляе, што 1) свет бессэнсоўны, беззаконны і без рацыянальнага парадку, і 2) гэта цалкам апраўданае сцвярджэнне.
Некаторыя скажуць, што ў турме ён «прасьвятляецца». Іншыя б не пагадзіліся. У любым выпадку, Мёрсо з нецярпеннем чакае свайго пакарання смерцю як пацвярджэнне сваёй мантры «жыццё смешнае». Як мінімум, ён можа пакінуць грамадства і ўсё, што з ім звязана.
Героі
рэдагаваць- Мёрсо - (вымаўляецца [møʁ.so]) — французскі пасяленец у Алжыры, які даведаўся пра смерць маці па тэлеграме. Абыякавасць Мёрсо да смерці маці дэманструе некаторую эмацыйную адарванасць ад навакольнага асяроддзя. Паказаны іншыя асобнікі. Мёрсо таксама праўдзівы чалавек, які выказвае тое, што думае, не зважаючы на іншых. Сваёй абыякавасцю ён аддалены ад грамадства.
- Маці Мёрсо - была адпраўлена ў дом састарэлых за тры гады да смерці, як адзначаецца ў першых радках рамана. Калі Мерсо набліжаецца да пакарання смерцю, ён адчувае сваяцтва са сваёй маці, думаючы, што яна таксама ахоплівае бессэнсоўны сусвет.
- Томас Перэс - быў жаніхом маці Мёрсо, пакуль яна была дома. Ён вядзе заднюю частку пахавальнай працэсіі па маці Мёрсо, і Мёрсо з вялікай колькасцю дэталяў апісвае барацьбу старога, каб не адставаць. Яго выклікаюць для дачы паказанняў на судзе над Мёрсо.
- Селест - з'яўляецца ўладальніцай кафэ, якое часта наведвае Мёрсо. Ён дае паказанні на судзе над Мёрсо.
- Мары Кардона - працавала машыністкай на тым жа месцы, што і Мёрсо. Праз дзень пасля таго, як ён прысутнічае на пахаванні сваёй маці, яна сустракае яго ў грамадскім басейне, і яны пачынаюць адносіны. Мары, як і Мёрсо, любіць сэкс. Аднойчы яна пытаецца ў Мёрсо, ці любіць ён яе, а другім, ці хоча ён ажаніцца на ёй. На першае ён адказвае адмоўна, на другое здаецца абыякавым да гэтай ідэі. Мары наведвае яго адзін раз у турме, але больш не дазваляецца, бо яна не яго жонка. Яна дае паказанні на судзе над Мёрсо.
- Саламана - стары чалавек, які звычайна выгульвае сабаку. Ён злоўжывае гэтым, але ўсё яшчэ прывязаны да гэтага. Калі ён губляе сабаку, ён засмучаны і пытаецца парады ў Мёрсо. Ён дае паказанні на судзе над Мёрсо.
- Раймон Сінтэс - сусед Мёрсо, які збівае сваю арабскую каханку. Яе брат і сябры спрабуюць адпомсціць. Ён уцягвае ў канфлікт Мёрсо, і той забівае брата. Рэйманд і Мёрсо, здаецца, збліжаюцца, і ён дае паказанні на Мёрсо падчас суда.
- Масан - уладальнік дома на пляжы, куды Рэйманд вязе Мары і Мёрсо. Масан - бестурботны чалавек, які любіць жыць сваім жыццём і быць шчаслівым. Ён дае паказанні на судзе над Мёрсо.
- Арабы ўключаюць каханку Райманда, яе брата і яго меркаваных сяброў. Ні адзін з арабаў у «Чужынцы» не названы, што адлюстроўвае адлегласць паміж французскімі каланістамі і карэнным насельніцтвам.
- Араб (брат палюбоўніцы Раймона) - чалавек, застрэлены Мёрсо на пляжы ў Алжыры.
Філасоўскія ўзгляды
рэдагаваць«Чужаніца» адлюстроўвае філасофскую пазіцыю Камю як абсурдыста. Ці ёсць у жыцці лагічны сэнс? Ці ёсць нейкі вышэйшы парадак або закон, які рэгулюе гэта? Нейкае рацыянальнае тлумачэнне хаосу і глупства? Ці можам мы ўвогуле асэнсаваць жыццё? Адказ у «Чужаніца» на гэтыя пытаньні — катэгарычнае «Не». У жыцці няма ні праўды, ні ўпэўненасці, ні якіх-небудзь непахісных, неадносных законаў - і няма сэнсу гнацца за такімі немагчымасцямі.
Мёрсо разглядае сваё забойства араба як тое, што толькі што «адбылося» на залітым сонцам пляжы: ірацыянальна і без папярэдняга намеру. Калі вы верыце ў канцэпцыю адказнасці, гэта дзеянне цалкам неапраўдальнае. Але калі вы абсурдыст, тлумачэнне Мёрсо магчыма.
Крытыкі заявілі, што абсурдызм па сутнасці бессэнсоўны, таму што яго прыняцце цягне за сабой жыццё без сэнсу. Гэта няправільна; у рамках прынцыпаў абсурдызму, жыццё можа мець сэнс, нягледзячы на адсутнасць рацыянальнага парадку.
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
- ^ Камю, А. Выбраныя творы. Пер. з фр. мовы З. Коласа; прадм. İ. Сая. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2005. — С. 11 — 431 с — (Скарбы сусветнай літаратуры). ISBN 985-02-0749-3
- ^ История зарубежной литературы XX века / Под ред. Л. Г. Михайловой и Я. Н. Засурского. — М.: ТК Велби, 2003. — С. 124. — 544 с.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць |
Гэта — накід артыкула па літаратуры. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |