Чалавек, які нарадзіўся 4 ліпеня (фільм)

«Чалавек, які нарадзіўся 4 ліпеня» (па-ангельску: Born on the Fourth of July) — амэрыканскі біяграфічны антываенны драматычны фільм 1989 году, заснаваны на аднайменнай аўтабіяграфіі Рона Ковіка 1976 году. Рэжысэрам фільму выступіў Олівэр Стоўн. Сцэнар распрацавалі сумесна Стоўн і Ковік. У галоўных ролях зьявіліся Том Круз, Кіра Сэджўік, Рэйманд Джон Бэры, Джэры Левайн, Фрэнк Ўэйлі і Ўілем Дэфо. Фільм адлюстроўвае жыцьцё Ковіка на працягу 20-гадовага пэрыяду, падрабязна расказваючы пра ягонае дзяцінства, ягоную вайсковую службу і параліч падчас вайны ў Віетнаме, а таксама ягоны пераход да антываеннай дзейнасьці. Гэта другая сэрыя ў трылёгіі Стоўна пра вайну ў Віетнаме пасьля фільму «Ўзвод» (1986) і перад фільмам «Неба і Зямля» (1993). Прадусар Мартын Брэгман набыў правы на экранізацыю кнігі яшчэ ў 1976 годзе і наняў Стоўна, таксама вэтэрана вайны ў Віетнаме, дзеля напісаньня сцэнара разам з Ковікам. Меркавалася, што галоўную ролю выканае Аль Пачына. Тым ня менш, напісаньне сцэнару захрасла, а пасьля сыходу з праекту Брэгмана і Аль Пачына, праца над фільмам была адкладзеная. Работа была зноўку запушчаная ў распрацоўку пасьля выхаду фільму «Ўзвод» у 1986 годзе. Вытворчы бюджэт фільму перавысіў першапачатковы бюджэт у 14 мільёнаў даляраў, а пасьля пераздымкаў кошт сягнуў 17,8 мільёнаў даляраў. Фільм зьведаў посьпех у пракаце, паколькі сабраў больш за 161 мільён даляраў ва ўсім сьвеце, стаўшы дзясятым паводле прыбытку фільмам 1989 году. Дзякуючы фільму Стоўн атрымаў прэмію Оскар за найлепшую рэжысуру, а таксама прэмію Залаты Глёбус у той жа катэгорыі. Апошнюю прэмію атрымаў і Том Круз, а таксама сам фільм і фільмавы сцэнар.

Чалавек, які нарадзіўся 4 ліпеня
па-ангельску: Born on the Fourth of July
Жанр	ваенны фільм[d], драматычны фільм, біяграфічны фільм і экранізацыя літаратурнага твору[d]
Рэжысэр	Олівэр Стоўн[…]
Сцэнарыст	Олівэр Стоўн Рон Ковік[d]
Заснаваны на	Born on the Fourth of July[d]
Прадусар	Олівэр Стоўн
У ролях	Том Круз[…] Кіра Сэджўік[d] Рэйманд Джон Бэры[d] Джэры Левайн[d] Фрэнк Ўэйлі[d] Ўілем Дэфо Том Бэрэнгер[d] Голі Мары Комбс[d] Стывэн Болдўін[d] Ўільям Болдўін[d] Джон Гец[d] Том Сайзмар[d] Майкл Ўінкат[d] Дэніел Болдўін[d] Джон Макгінлі[d] Боб Гантан[d] Ігл-Ай Чэры[d] Джэймз Легрос[d] Олівэр Стоўн Шон Стоўн[d] Майк Стар[d] Р. Д. Кол[d] Алан Той[d] Дэйл Дай[d] Браян Тарантына[d] Рычард По[d] Дэйвід Ўаршофскі[d] Эд Лотэр[d] Дэлія Шэпард[d] Эдзі Брыкел[d] Эбі Гофман[d] Рон Ковік[d] Каралайн Кава[d] Beau Starr[d] Edith Diaz[d] Richard Grusin[d] Jason Gedrick[d] Anne Bobby[d] Рэг Кэйці[d] Josh Evans[d] Lili Taylor[d] Дэйвід Гэрман[d] Andrew Lauer[d] Bryan Larkin[d] Jessica Prunell[d] Mark Moses[d]
Кампазытар	Джон Ўільямз[d]
Апэратар	Робэрт Рычардсан[d]
Мантаж	Джо Гатшынг[d] і Дэйвід Брэнэр[d]
Мастак	Bruno Rubeo[d]
Вытворчасьць	Universal Pictures
Распаўсюд	Universal Pictures і Netflix
Дата выхаду	1989 і 1 сакавіка 1990
Працягласьць	138 хвіліна
Краіна	ЗША
Мова	ангельская мова
Бюджэт	17 800 000 $
Прыбытак	161 000 000 $
Старонка на IMDb

Сюжэт

Фільм пачынаецца ў 1956 годзе ў горадзе Масапікве, штат Нью-Ёрк, дзе 10-гадовы Рон Ковік (Браян Ларкін як хлопчык і Том Круз у сталасьці) гуляе са сваімі сябрамі ў лесе. У свой дзень нараджэньня чацьвёртага ліпеня ён разам са сваёй сям’ёй і найлепшай сяброўкай Доннай (Джэсыка Пранэл як дзяўчынка і Кіра Сэджўік у сталасьці) наведвае парад у Дзень незалежнасьці. У 1961 годзе інаўгурацыйная прамова прэзыдэнта Джона Кенэдзі натхніла падлетка Рона далучыцца да корпусу марской пяхоты войска Злучаных Штатаў. Пасьля наведваньня лекцыі, якую правялі два запрошаныя наймальнікі з марской пяхоты, хлопец паступіў на вайсковую службу. Ягонае рашэньне атрымлівае падтрымку з боку маці (Каралайн Кава), але засмучае бацьку (Рэйманд Джон Бэры), вэтэрана Другой сусьветнай вайны. Рон ідзе на выпускны вечар і танчыць з Доннай перад ягоным ад’ездам на базавую падрыхтоўку.

Рон Ковік, які ёсьць прататыпам галоўнага герою фільму.

На кастрычнік 1967 году Рон зьяўляецца сяржантам марской пяхоты ў выведвальнай місіі ў Віетнаме, падчас свайго другога службовага тэрміну. Ён і ягонае падразьдзяленьне забіваюць шэраг віетнамскіх вяскоўцаў, прыняўшы іх за варожых жаўнераў. Сутыкнуўшыся з варожым агнём, яны ўцякаюць зь вёскі і пакідаюць ейнага адзінага выжылага дзіцяці, які натужна плача. Падчас адступленьня Рон выпадкова забівае Ўілсана (Майкл Капматара), маладога шарагоўца свайго ўзводу. Пра гэта ён паведамляе свайму начальніку, які ігнаруе прэтэнзіі і раіць яму больш нічога не казаць. У студзені 1968 году Рон быў цяжка паранены падчас страляніны, але яго выратаваў марскі пяхотнік. Паралізаваны ад сярэдзіны грудзей да ніжніх канцавінаў, ён праводзіць некалькі месяцаў на аднаўленьні ў шпіталі вэтэранаў у Бронксе ў Нью-Ёрку. Умовы ў больніцы ёсьць дрэннымі, бо лекары і мэдычныя сёстры ігнаруюць пацыентаў, злоўжываюць наркотыкамі і працуюць з выкарыстаньнем старога абсталяваньня. Насуперак просьбе лекараў, Рон адчайна спрабуе зноў навучыцца хадзіць, выкарыстоўваючы клямкі і мыліцы, але траўмуе сябе і назаўсёды прывязваецца да інваліднага вазку.

У 1969 годзе Рон вяртаецца дадому і прызвычайваецца да алькаголю, адчуваючы сябе ўсё больш занядбаным і расчараваным. Падчас парада на Дзень незалежнасьці Рона просяць выступіць з прамовай, але ён ня можа яе скончыць, пачуўшы плач дзіцяці ў натоўпе і ўспамінаючы Віетнам. Рон наведвае Донну ў Сырак’юс, штат Нью-Ёрк, дзе яны бавяць час разам. Падчас акцыі ў гонар ахвяраў расстрэлаў у штаце Кент яны выпадкова разлучаюцца, калі Донну і іншых дэманстрантаў забірае ў пастарунак паліцыя з-за дэманстрацыі супраць вайны ў Віетнаме. У Масапікве п’яны Рон горача спрачаецца са сваёй маці, і бацька вырашае выправіць яго ў Вільля-Дульсэ, то бок мэксыканскі прытулак дзеля зьнявечаных вэтэранаў Віетнаму. Тамака хлопец зьведвае першы сэксуальны досьвед з прастытуткай, якую пачынае кахаць, але потым ён бачыць яе зь іншым кліентам. Рон распачынае сяброўства з Чарлі (Вілем Дэфо), іншым інвалідам, і яны вырашаюць паехаць у іншую вёску пасьля таго, як іх выгналі з бару. Пасварыўшыся з кіроўцам таксі, яны абодвух застаюцца на абочыне ў пустэльні, дзе спрачаюцца ўжо адзін з адным. Іх забірае кіроўца цяжкавіка, які адвозіць іх назад у Вільля-Дульсэ.

Рон едзе ў Армстранг, штат Тэхас, дзе знаходзіць надмагільле Ўілсана. Затым ён наведвае сям’ю загінулага жаўнера ў штаце Джорджыя, каб прызнацца ім аб сапраўдных абставінах сьмерці. Удава Ўілсана Джэймі (Лілі Тэйлар) кажа герою, што ня зможа дараваць Рону ягоную віну, але ейныя бацькі больш спагадлівыя да яго. У 1972 годзе Рон далучаецца да арганізацыі «Вэтэраны Віетнаму супраць вайны» і едзе на Нацыянальны зьезд рэспубліканцаў у Маямі, штат Флорыда. У той час, як Рычард Ніксан выступае з прамовай аб выстаўленьні сваёй кандыдатуры ў прэзыдэнты, Рон выказвае рэпартэру сваю нянавісьць да вайны і ўраду за тое, што ён адмовіўся ад амэрыканскага народу. Ягоныя камэнтары разьюшылі прыхільнікаў Ніксана, і ягонае інтэрвію абрываецца, калі паліцыя спрабуе выдаліць яго і ягоных паплечнікаў з залі і арыштаваць. Рону ды іншым вэтэранам атрымоўваецца вырвацца з-пад ціску афіцэраў, перагрупавацца і зноўку атакаваць залю, але гэтым разам беспасьпяхова. У 1976 годзе Рон выступае з публічным зваротам на Нацыянальнай канвэнцыі Дэмакратычнай партыі ў Нью-Ёрку пасьля публікацыі ягонай аўтабіяграфіі.

Крытыка

На падставе 48 рэцэнзіяў фільм у цяперашні час мае 85% ухваленьня на агрэгатары аглядаў Rotten Tomatoes зь сярэднім балам 7,44/10. На думку кінакрытыкаў парталу, рэжысэр Олівэр Стоўн поруч зь незабыўным выступам Тома Круза з амбіцыйным энтузіязмам выкрываюць тэму, якая прымушае задумацца. Metacritic, іншы агрэгатар аглядаў, прысвоіў фільму ўзважаную адзнаку ў сярэдніх 75 балаў з 100 магчымых, грунтуючыся на 16 рэцэнзіях крытыкаў, што выяўляе ў цэлым пазытыўныя водгукі. Аўдыторыя, апытаная CinemaScore, паставіла фільму сярэднюю адзнаку А- паводле шкалы ад A+ да F.

Вонкавыя спасылкі

• Чалавек, які нарадзіўся 4 ліпеня (анг.) на сайце IMDb
• Чалавек, які нарадзіўся 4 ліпеня на сайце «Rotten Tomatoes»  (анг.)
• Чалавек, які нарадзіўся 4 ліпеня на Metacritic