Хакасы
Хака́сы (саманазва тадар, мн. л. тадарлар; састарэлае — мінусінскія татары, абака́нскія (енісе́йскія) татары, а́чынскія татары) — цюркскі народ Расеі, што жыве ў Хакасіі і сумежных абласьцях Расеі — Тува, Краснаярскі край, Кемераўская вобласьць і Алтайскі край. Вера маецца свая «мясцовая» і праваслаўныя расейцы спрабуюць распаўсюдзіць праваслаўе.[1].
| Хакасы | |
| Агульная колькасьць | каля 75 000 |
|---|---|
| Рэгіёны пражываньня | Расея (Хакасія – 63 643, Краснаярскі край – 4 102, Тува – 877) |
| Мовы | хакаская мова |
| Рэлігія | Праваслаўе, Шаманства. |
| Блізкія этнасы | кіргізы, шорцы, алтайцы, телеуты |
Падзел хакасаў
рэдагавацьХакасы дзеляцца на некалькі частак паводле гаворкі::
- качынцы (хааш, хаас) — першыя згадкі ў 1608 годзе.
- койбалы (хойбал) — нейснуючая зараз частка хакасаў[2];
- кызыльцы (хызыл) — частка хакасаў, што жыве ля ракі Чорны юс;
- сагайцы (сағай) — нейснуючая частка хакасаў. Узгадваюцца ў 1620 годзе, як людзі, што ня плацяць даніны расейскаму цару[3].
Лічэбнасьць хакасаў у Хакасіі ў 1926—2010 гадах
рэдагавацьКолькасьць хакасаў паводле перпісу 2010 году складае 72 959 чалавек[4].
| 1926 перапіс | 1939 перапіс | 1959 перапіс | 1970 перапіс | 1979 перапіс | 1989 перапіс | 2002 перапіс | 2010 перапіс | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Лічэбнасьць хакасаў у Хакасіі | 44,219 (49.8%) | 45,799 (16.8%) | 48,512 (11.8%) | 54,750 (12.3%) | 57,281 (11.5%) | 62,859 (11.1%) | 65,431 (12.0%) | 63,643 (12,1%) |
Можна чытаць
рэдагаваць- Бахрушин С. В. Енисейские киргизы в XVII в. // Научные труды III. Избранные работы по истории Сибири XVI—XVII вв. Ч. 2. История народов Сибири в XVI—XVII вв. М.: Издательство Академии Наук СССР, 1955.
- Козьмин, Николай Николаевич|Козьмин Н. Н. Хакасы: историко-этнографический и хозяйственный очерк Минусинского края. — Іркутск: Изд. Иркут.секции науч. работников Рабпроса, 1925. — Х, 185 с — (Краеведческая сер. № 4 / под ред. М. А. Азадовского; вып. V). — Библиогр. в примеч. в конце каждой гл.
- Баскаков Н. А. Тюркские языки, М., 1960, 2006
- Текин Т. Проблема классификации тюркских языков // Проблемы современной тюркологии: материалы II Всесоюзной тюркологической конференции. — Алма-Ата: Наука, 1980 — С. 387—390
- Языки мира. Тюркские языки, Бишкек, 1997
Глядзіце таксама
рэдагаваць- Хакасы
- Д. М. Карачаков, С. А. Угдыжекаў. Хакасы
- Вербицкий В. И. Словарь алтайского и аладагского наречий тюркского языка, Казань, 1884
- Агляд народаў Томскае вобласьці, 2004
- Документальный фильм «Дети белой волчицы»
- ^ Филатов С. Б., Юззелл Л. Хакасия. Сгусток религиозных проблем Сибири
- ^ Хелимский Е. А. Очерк истории самодийских народов // Финно-угорский мир. Ред. Д. Нановски. Будапешт, 1996, 101—115. [1], с. 34-35; Он же. Древнейшие угорско-самодийские языковые связи (Анализ некоторых аспектов генетических и ареальных взаимоотношений между уральскими языками). Автореферат канд. дисс. Тарту, 1979, 20 стр. С. 7 [2]
- ^ http://www.nbdrx.ru/pdf/staty/ax0000014.pdf
- ^ Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года