Стараўкраінская мова
Стараўкраінская мова (па-ўкраінску: староукраїнська мова) — украінскі варыянт гістарычнай рускай мовы[1]. Да стараўкраінскай мовы звычайна адносяць частку літаратурных помнікаў часоў Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай, складзеных на ўкраінскай этнічнай тэрыторыі з адпаведнымі моўнымі асаблівасьцямі[2].
| Стараукраінская мова | |
| Руска мова | |
| Дата стварэньня | X ст. |
|---|---|
| Ужываецца ў | |
| Рэгіён | Русь (Украіна) |
| Народ(-ы) | Украінцы (русіны) |
| Клясыфікацыя | Індаеўрапейская |
| Афіцыйны статус | |
| Афіцыйная мова ў | Каралеўства Русь, Гетманшчына, Запароская Сеч, ВКР |
| Дапаможная мова ў | ВКЛ |
| Вымерла: | XVII ст. (ператварылася ва украінскую мову) |
| Пісьмо | кірыліца, лацінка |
| Коды мовы | |
Некаторыя дасьледнікі і публіцысты спрабуюць пашырыць найменьне «стараўкраінская» на ўсю дзяржаўную мову Вялікага Княства Літоўскага, аднак беларускія навукоўцы зьвяртаюць увагу на тое, што асаблівасьці мовы афіцыйных тэкстаў ВКЛ поўнасьцю ўласьцівыя для сучаснай (новай) літаратурнай беларускай мовы, і толькі часткова — для ўкраінскай[3].
Прыклад
рэдагавацьТэкст з Львоўскага летапісу:
|
1597: Налывайка загублено. 1598: По дахах на домах щось пысало, и падало на землю що и люды чулы як о землю чим вдарыв. 1599: Мор був велыкый во Львови, що мовылы иж птах як летив през масто то спал и здех. 1607: А Сцьебора и Сума четвертовано. Такую нагороду дано! 1619: Канцлира Жолковского в Волосех забыто и Корецкого взято, бо без Козакив вийну точив, мовыв так: не хочу я с Грыцями войоваты; нехай идуть до роли альбо свыни пасти. В тот час тут трвога наступыла. Татаров велыкое множество розсалося було: не було того чоловика, що бы ся не трвожи быв той час Сагайдачны з посередыни Туркив биручи по йодному, водыв до свойого обозу. Там його пострылено и умер, а в Кыеви лежить тило його | 
|
Сучасная украінская мова:
|
|
1597: Наливайка загублено. 1958: По дахах будинків щось скреготало і падало, що й люди чули як об землю щось вдарилося. 1599: Голод був великий у Львові, що мовили, як птах летів через місто, впав і помер. 1607: А Стебора і Сума четвертували. Таку нагороду дано! 1619: Канцлера Жовковського в волостях забили і Корецького взяли, бо без козаків війну точив, мовив так: не хочу я з Грицями воювати; нехай ідуть до ... або свині пасти. У той час тут тривога наступила. Татарів велика кількість розпустилося було: не було жодного чоловіка, якого б не тривожив той час, коли Сагайдачний турків, беручи по одному, водив до свого обозу. Там його підстрелили і помер він, а в Києві лежить тіло його. |
|
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Клімчук Ф. Вялікае Княства Літоўскае і сучаснасць (моўная сітуацыя) // Мовы Вялікага княства Літоўскага. Матэрыялы IV Міжнароднай навуковай канферэнцыі (Брэст, 18—19 мая 2004 г.). — Брэст: Академия, 2005. С. 21—23.
- ^ Свяжынскі У. Праблема афіцыйнай мовы ВКЛ у літоўскай і украінскай гістарыяграфіях // «Мова — Літаратура — Культура»: матэрыялы V Міжнароднай навуковай канферэнцыі (да 80-годдзя прафесара Льва Міхайлавіча Шакуна), Мінск, 16-17 лістапада 2006 года / Беларускі дзярж. ун-т; у аўтарскай рэдакцыі. — Менск: Права і эканоміка, 2007. С. 137.
- ^ Плотнікаў Б., Антанюк Л. Беларуская мова. Лінгвістычны кампендыум. — Менск: Інтэрпрэссэрвіс, Кніжны Дом, 2003.