Культура лейкападобных кубкаў
Культу́ра лейкападо́бных ку́бкаў — археалягічная культура нэалітычных і энэалітычных плямён, якія ў IV — III-м тысячагодзьдзях да н. э. жылі на тэрыторыі Паўночнай і Цэнтральнай Эўропы, сучаснай Польшчы, паўночна-заходняй часткі Ўкраіны і (на позьнім этапе) паўднёва-заходняй часткі Беларусі. Назва па наяўнасьці ў кераміцы кубкаў зь лейкападобнай (канічнай) шыйкай. Насельніцтва займалася аселым земляробствам (зямлю апрацоўвала, магчыма, з дапамогай запрэжаных быкоў), жывёлагадоўляй (разводзіла быдла, сьвіней і інш.), паляваньнем. Знаходзілася на стадыі патрыярхату. Паселішчы найчасьцей разьмяшчаліся на мысах высокіх берагоў рэчак ці азёраў, некаторыя былі абаронены равамі і валамі. Жытло — невялікія прамавугольныя ў пляне зямлянкі, паўзямлянкі і наземныя пабудовы слупавой канструкцыі сярэднім памерам 5х4 м. Будавалі таксама вялікія жытлы даўжынёй да 80 м зь некалькімі памяшканьнямі даўжынёй да 3 м кожнае. Унутры жытлаў разьмяшчаліся глінабітныя агнішчы, побач — гаспадарчыя ямы з абмазанымі глінай сьценкамі дыямэтрам 1,2 м. Пахавальны абрад — трупапалажэньне ў бескурганных могільніках, сустракаюцца мэгалітычныя збудаваньні памерам да 130 х15х3 м зь некалькімі пахаваньнямі пад кожным.
Насельніцтва вырабляла касьцяныя і рагавыя сякеры, матыкі, праколкі, верацёнападобныя наканечнікі дзідаў, кінжалы, лашчылы. Сярод крамянёвых прыладаў працы скошаныя нажы, разцы, праколкі, сьвердлы, клінападобныя чатырохгранныя і сьвідраваныя з грыбападобным абухом сякеры, пласьцінападобныя сярпы, трохвугольныя наканечнікі стрэл і інш. Зрэдку трапляюцца медныя вырабы. Посуд прадстаўлены глінянымі біканічнымі гаршкамі з высокім канічным горлам і вушкамі, невялікімі гаршкамі з налепамі або борцікам пад венцам, амфарамі з вузкім горлам, друшлякамі. Посуд упрыгожвалі зыгзагам пад венцам, косымі насечкамі, пальцавымі ўцісканьнямі, адбіткамі зубчатага штампа ці шнура, простымі геамэтрычнымі ўзорамі. З гліны выраблялі таксама прасьліцы, грузікі, рытуальныя сякеркі. Ва ўсходняй частцы арэала (Валынь і Берасьцейшчыны) помнікі культуры лейкападобных кубкаў зьявіліся ў сярэднім нэаліце (3,5 — 2,5 тыс. гадоў да н. э.). Іх уплыў на мясцовыя нэалітычныя культуры Палесься прасочваецца да вусьця Прыпяці (Цытыльле Маларыцкага, Пішча Любомльскага, Мнёва Чарнігаўскага раёнаў і інш.). Вядома каля 50 паселішчаў, якія дасьледавалі А. Н. Цынкалоўскі, Ю. М. Захарук, Н. А. Пелешчышын. На думку некаторых навукоўцаў, плямёны культуры лейкападобных кубкаў маюць дачыненьне да этнагенэзу старажытных германцаў.
Літаратура
рэдагаваць- Becker C.J. The introduction of farming into Northern Europe // Cahiers d’histoire mondiale. — 1955. — Vol. 2. — № 4. — P.
- Jażdżewski K. Kultura pucharów lejkowatych w Polsce zachodniej i środkowej. — Poznań, 1936. — (Biblioteka Prehistoryczna, Tom 2).
- Археология Украинской ССР. Том 1. — Киев, 1985.
- Захарук Ю. Н. До питання про співвідношення і зв’язки між культурою лійчастого посуду та трипільською культурою // Матеріали і дослідження з археології Прикарпаття і Волині. Випуск 2. — Київ, 1959.
- Захарук Ю. Н. Новые исследования культуры воронковидных сосудов в Польше // Вестник древней истории. — 1956. — № 1. — С.
- Захарук Ю. Н. Поселение культуры воронковидных сосудов на Волыни // Краткие сообщения о докладах и полевых исследованиях Института истории материальной культуры (КСИИМК). — 1957. — Выпуск 67. — С.
- Стародавне населення Прикарпаття і Волині (доба первіснообщиного ладу). — Київ, 1974.