Дорыс Лесінг
Дорыс Мэй Лесінг (па-ангельску: Doris May Lessing; 22 кастрычніка 1919 — 17 лістапада 2013) — брытанская пісьменьніца. Ляўрэатка Нобэлеўскае прэміі па літаратуры[8].
Біяграфія
рэдагавацьМаці й бацька Дорыс былі брытанцамі: бацька, скалечаны ў гады Першай сусьветнай вайны, быў клеркам ў Імпэрскім банке Пэрсіі, яе маці была мэдсястрой. У 1925 годзе, на хвалі ўзбагачэньня праз кукурузнае земляробства, сям’я пераехала ў брытанскую калёнію ў Паўднёвай Радэзіі (цяпер Зымбабвэ). Маці Дорыс, не адаптаваная да грубага жыцьця ў пасёлку сярод дзікуноў, энэргічна спрабавала перайграць уклад жыцьця на цывілізаваны манер. Але справы земляробства ў бацька пайшлі дрэнна й тысячы зь лішнім акраў бушу, якія ён купіў, не далі пажаданага багацьця.
Лесінг пісала аб сваім дзяцінстве, як аб нераўнамерным спалучэньні задавальненьня й болю[9]. Прыроднае навакольле, да якога яна была вывучана з братам Гары, было адзінаю адлігаю ад бездапаможнага хатняга існаваньня. Яе маці, апантаная павышэньнем належнасьці дачкі, усталёўвала гвалтоўную жорсткую сыстэму правілаў і гігіены ў сям’і. Адносіны з сувораю маткаю асацыяваліся ў будучай пісьменьніцы з момантамі навучэньня пры каталіцкім манастыры. У памяць назаўсёды ўрэзалася аблічча манашак, якія страшылі яе пеклам. Пазьней Дорыс была адпраўленая для навучаньня ў сярэднюю школу для дзяўчынак ў сталіцу Солсбэры (цяпер Харарэ), якую яна неўзабаве кінула. Ёй было трынаццаць і гэта быў канец яе фармальнай адукацыі.
Ад ня вельмі шчасьлівага дзяцінства дзяўчынка ўцякала ў чытаньне — зь Лёндану прыходзілі пасылкі з кнігамі: Дыкенс, Скот, Стывэнсан і Кіплінг. У 15 гадоў яна пакінула сям’ю, пайшла ў наймы пакаёўкай. Гаспадар даваў ёй чытаць кнігі на тэмы палітыкі й сацыялёгіі, а гаспадароў швагер наведваў яе ў ложку. Тады яна пачала пісаць, дасылала тэксты ў газэты. У 1937 годзе Лесінг пераехала ў Солсбэры, працавала тамака тэлефаністкаю. У 19 гадоў яна пабралася шлюбам з Фрэнкам Вісдамам. Ад яго яна народзіць дваіх дзяцей.
Сёньня Дорыс Лесінг жыве ў прадмесьці Лёндану Гемпстэд і мае сваю старонку ў інтэрнэт-зоне MySpace[10]. Апошнім часам яна трохі недачувае, дактары тлумачаць гэта наступствамі дзеяньня антымалярыйных таблетак, якія яна прымала яшчэ маленькай. Яе брат аглух у 20 гадоў.
Творчасьць
рэдагавацьДорыс Лесінг лічыцца аўтаркай-фэміністкай[10]. Другая вялікая тэма яе творчасьці, апроч жаночай, — гэта жыцьцё Паўднёвай Афрыкі, дзе прайшло маленства пісьменьніцы, гэта расізм і сацыяльная няроўнасьць. Але Лесінг піша яшчэ й навуковую фантастыку.
Цікавасьць да камунізму (1944—1956)
рэдагавацьПсыхалягічныя матывы з фэміністычнаю афарбоўкаю (1956—1969)
рэдагавацьЦэтлік фэміністычнай пісьменьніцы прыклеіўся да Лесінг пасьля выхаду «The Golden Notebook» («Залаты нататнік») (1962), хаця сама пісьменьніца ня любіць калі яе называюць фэміністкай[10]. У гэтым руху яе адштурхоўвае палітызацыя. Тая кніга была наратыўным экспэрымэнтам. Яе гераіня, пісьменьніца Ганна Вульф, якая сама выхоўвае дачку, запісвае нататкі з уласнага жыцьця ў чатырох нататніках: у чорным — аб сваім афрыканскім досьведзе, у чырвоным — пра палітыку, у жоўтым — прыдумкі на тэмы самой сябе, а блакітны — успаміны. Пяты — той самы залаты, вынесены ў загаловак, — павінен стаць экзыстэнцыйным сынтэзам.
Захапленьне суфізмам (1979—1983)
рэдагавацьТворы
рэдагавацьРаманы
рэдагаваць- 1950 «Трава сьпявае» (The Grass is Singing)
- 1956 «Адступленьне да нявіннасьці» (Retreat to Innocence)
- 1962 «Залаты нататнік» (The Golden Notebook)
- 1971 "Указаньне на спасылку ў пекла " (Briefing for a Descent into Hell)
- 1973 «Лета перад цемраю» (The Summer Before the Dark)
- 1974 «Успаміны ратаваньня» (Memoirs of a Survivor)
- 1983 «Дзёньнік добрасуседзтва» (The Diary of a Good Neighbour) — пад псэўданімам Джэйн Сомэрс
- 1984 «Калі б старасьць магла…» (If the Old Could…) — пад псэўданімам Джэйн Сомэрс
- 1985 «Добры тэрарыст» (The Good Terrorist)
- 1988 «Пятае дзіця» (The Fifth Child)
- 1996 «Ізноў каханьне» (Love, Again)
- 1999 «Мара й Дэн» (Mara and Dann)
- 2000 «Падарожжа Бэна» (Ben, in the World) — sequel to The Fifth Child
- 2001 «Ласкавыя мары» (The Sweetest Dream)
- 2005 «Гісторыя генэрала Дэна й дачкі Мары, Грыёт і сьнегавая сабака» (The Story of General Dann and Mara’s Daughter, Griot and the Snow Dog) — сыквэл пра Мару й Дэна
- 2007 «Вілка» (The Cleft)
- 2008 «Альфрэд і Эмілі» (Alfred and Emily)
Складанкі кароткіх аповедаў
рэдагаваць- 1953 «Пяць кароткіх навэл» (Five Short Novels)
- 1957 «Звычка кахаць» (The Habit of Loving)
- 1963 «Мужчына й дзьве жанчыны» (A Man and Two Women)
- 1964 «Афрыканскія гісторыі» (African Stories)
- 1966 «Зіма ў ліпені» (Winter in July)
- 1966 «Чорная Мадонна» (The Black Madonna)
- 1972 «Гісторыя нежанатага мужчыны» (The Story of a Non-Marrying Man)
- 1973 «Гэта была краіна старога правадыра» (This Was the Old Chief’s Country) — складанка афрыканскіх гісторыяў, ч.1
- 1973 «Сонца паміж ног» (The Sun Between Their Feet) — складанка афрыканскіх гісторыяў, ч.2
- 1978 «У дзевяты нумар» (To Room Nineteen) — складанка гісторыяў, ч.1
- 1978 «Спакуса Джэка Оркні» (The Temptation of Jack Orkney) — складанка гісторыяў, ч.2
- 1990 «Праз тунэль» (Through the Tunnel)
- 1992 «Аглядаючы Лёндан» (London Observed) — гісторыі й замалёўкі
- 1992 «Сапраўдная справа» (The Real Thing)
- 1995 «Шпіёны, якіх я ведаю» (Spies I Have Known)
- 1996 «Яма» (The Pit)
- 2003 «Бабулі» (The Grandmothers) — чатыры кароткіх навэлы
П’есы
рэдагаваць- 1958 «Містэр Долінджэр» (Mr. Dolinger)
- 1959 «Кожнаму — свая асабістая пустэльня» (Each His Own Wilderness)
- 1961 «Праўда аб Біле Ньюнане» (The Truth About Billy Newton)
- 1962 «Гульня з тыграм» (Play with a Tiger)
Сэрыя «Дзеці гвалту»
рэдагаваць- 1952 «Марта Квэст» (Martha Quest)
- 1954 «Правільны шлюб» (A Proper Marriage)
- 1958 «Рабізна ад шторму» (A Ripple from the Storm)
- 1965 «Анклаў» (Landlocked)
- 1969 «Места чатырох шляхоў» (The Four-Gated City)
Прэміі, узнагароды
рэдагаваць- 1981 Аўстрыйская дзяржаўная прэмія па эўрапейскай літаратуры
- 2001 Прэмія Прынца Астурыйскага
- 2007 Нобэлеўская прэмія па літаратуры (Фармулёўка: «За поўнае скепсісу, страсьці й празорчай сілы разуменьне жаночага досьведу»)
У свой час пісьменьніца адмовілася прыняць тытул Дамы Брытанскай Імпэрыі, бо, на яе думку, Брытанскай Імпэрыі не існуе.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Николюкин А. Н. Лессинг Д. М. // Краткая литературная энциклопедия (рас.) — Москва: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 4. — С. 167.
- ^ а б Doris Lessing // Encyclopædia Britannica (анг.)
- ^ Doris Lessing // Інтэрнэт-база зьвестак фантастыкі (анг.) — 1995.
- ^ Doris Lessing dies aged 94
- ^ Doris Lessing // Nationalencyklopedin (шв.) — 1999.
- ^ нямецкая Вікіпэдыя (ням.) — 2001.
- ^ Lessing, Doris, 1919-2013 // CONOR.SI
- ^ Нобэлеўскі ляўрэат-2007 — Дорыс Лэсінг, «Радыё Свабода» 11 кастрычніка 2007
- ^ Biography, From the pamphlet: A Reader’s Guide to The Golden Notebook & Under My Skin, HarperPerennial, 1995 (анг.)
- ^ а б в Нобэлеўская прэмія за старую добрую літаратуру(недаступная спасылка), «Наша Ніва» №38 18 кастрычніка 2007
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Запаветная мара (The Sweetest Dream)(недаступная спасылка), урывак. Пераклад Натальлі Харытанюк.