Вісарыён Бялінскі

	Вісарыён Бялінскі
	Бялінскі ў 1843 годзе, мастак К. Гарбуноў
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	рас. Виссарион Григорьевич Белынский
Нарадзіўся	30 траўня (11 чэрвеня) 1811[…] або 11 чэрвеня 1811; крэпасьць Свэаборг, Фінляндыя, Расейская імпэрыя
Памёр	26 траўня (7 чэрвеня) 1848[…] (36 гадоў) або 7 чэрвеня 1848; Санкт-Пецярбург, Расейская імпэрыя
Пахаваны	Літаратарскія масткі[d];
Сужэнец	Maria Orlov[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	крытык, пісьменьнік, публіцыст, філёзаф
Гады творчасьці	1830—1848
Кірунак	літаратурная крытыка, публіцыстыка
Мова	расейская мова[…]
Дэбют	«Дзьмітры Калінін» (рас. «Дмитрий Калинин»; 1830)
Значныя творы	«Літаратурныя летуценьні» (рас. «Литературные мечтания»; 1834)
Подпіс
	Творы ў Вікікрыніцах
	Вісарыён Бялінскі ў Вікісховішчы

Вісарыён Рыго́равіч Бялі́нскі (11 чэрвеня [ст. ст. 30 траўня] 1811, крэпасьць Свэаборг, Хельсынкі, Фінляндыя — 7 чэрвеня [ст. ст. 26 траўня] 1848, Санкт-Пецярбург) — расейскі пісьменьнік, літаратурны крытык, публіцыст, філёзаф-заходнік.

Біяграфія

Дзед будучага крытыка — сьвятар у сяле Бялыні Ніжняломаўскага павету Пензенскай губэрні. Вісарыён нарадзіўся 11 чэрвеня 1811 году, у сям’і флёцкага лекара Рыгора Нікіфаравіча Бялынскага (1784—1835) у Свэаборгу (Суамэнліна, цьвержа цяпер у межах Хэльсынкі, Фінляндыя), дзе ў той час служыў ягоны бацька.^[8]. Раньняе дзяцінства Вісарыёна супала зь першымі гадамі Вялікага княства Фінляндзкага. У далейшым (1816) бацька перасяліўся на службу ў родны край і атрымаў месца павятовага лекара ў горадзе Чамбары.

Навучыўшыся чытаць і пісаць у настаўніцы, Вісарыён быў аддадзены ў нядаўна адчыненую ў Чамбары павятовую вучэльню, адкуль у 1825 годзе перайшоў у губэрнскую гімназію, дзе правучыўся тры з паловаю гады, але курсу (на той час чатырохгадовага) ня скончыў, бо гімназія яго не задавальняла, і задумаў паступіць у Маскоўскі унівэрсытэт. Выкананьне задумы было вельмі нялёгкім, бо бацька, праз абмежаванасьць сродкаў, ня мог забясьпечваць Вісарыёна ў Маскве; але юнак вырашыў бедаваць, каб толькі быць студэнтам. У жніўні 1829 году ён быў залічаны ў студэнты па славесным факультэце, напрыканцы таго ж году прыняты на казённы рахунак. Паступаючы, будучы крытык «ашляхеціў» прозьвішча, зьмякчыўшы яго як «Бялінскі».

Унівэрсытэцкі пэрыяд

Бялінскі ў маладосьці

З 1829 да 1832 году вучыўся на славесным аддзяленьні філязофскага факультэту Маскоўскага ўнівэрсытэту. Паступленьне ва ўнівэрсытэт, апроч іспытаў, было зьвязана з цэлым шэрагам фармальнасьцяў. У прыватнасьці, патрабавалася парука «аб непрыналежнасьці да таемных таварыстваў», якую забясьпечыў генэрал Дурасаў — знаёмы родзічаў Бялінскага. У Маскоўскім унівэрсытэце тады ўжо зьявіліся маладыя прафэсары — прадвесьнікі бліскучага ўнівэрсытэцкага жыцьця 40-х гадоў. Лекцыі Мікалая Надзеждзіна і Міхаіла Паўлава ўводзілі слухачоў у кола ідэяў германскай філязофіі (Шэлінга і Окена). Гэтае захапленьне злучала студэнтаў у гурткі, зь якіх у далейшым выйшлі дужа ўплывовыя дзеячы расейскай літаратуры і грамадзкага жыцьця. У гэтых гуртках Бялінскі й знайшоў сваіх сяброў і аднадумцаў (Герцэна, Агарова, Станкевіча…) Пад уплывам тагачаснай філязофіі і рамантычнай літаратуры Бялінскі стварыў трагедыю «Дзьмітрый Калінін», якая вылучалася рэзкімі антыпрыгоньніцкімі настроямі. Трапіўшы ў цэнзуру(якая складалася тады з унівэрсытэцкіх прафэсараў), трагедыя ня толькі не была дапушчаная да друку, але й падштурхнула Вісарыёна да адлічэньня з унівэрсытэту «празь няздатнасьць»^[9]. Застаўшыся без усякіх сродкаў, Вісарыён зарабляў урокамі і перакладамі францускіх раманаў. Бліжэй пазнаёміўшыся з прафэсарам Надзеждзіным, ён пачынае перакладаць артыкулы для заснаванага ў 1831 часопісу «Тэлескоп» і ў верасьні 1834 стварае свой першы сур’ёзны крытычны артыкул.

Літаратурная дзейнасьць

Гэты крытычны артыкул «Літаратурныя летуценьні. Элегія ў прозе» (Литературные мечтания. Элегия в прозе), ёсьць бліскучым аглядам гісторыі расейскай літаратуры і вылучаецца высноваю Бялінскага, што ў сучасных яму расейцаў «няма літаратуры» ў ягоным разуменьні, а ёсьць невялікая колькасьць пісьменьнікаў. Але «прыйдзе час, — асьвета разальецца ў Расеі шырокаю плыняй, разумовае аблічча народу высьветліцца… Але цяпер нам трэба вучэньне!…»

Другі літаратурны агляд Бялінскага (1836) прасякнуты тым жа духам адмаўленьня: дастаткова назвы — «Нішто аб нічым, альбо справаздача сп. выдаўцу „Тэлескопу“ за апошняе паўгодзьдзе расейскай літаратуры». Але зьяўленьне аповесьцяў Гогаля і вершаў Кальцова ўжо дае крытыку надзею на лепшую будучыню.

У тыя гады Бялінскі знаходзіўся пад уплывам гуртка Станкевіча, дзе ў той час ў бясконцых камэнтарах і спрэчках вывучалася філязофская сыстэма Гегеля і дзе галоўным аратарам быў Міхаіл Бакунін.

Напрыканцы 1839 году Бялінскі пераяжджае ў Пецярбург, згадзіўшыся ўзяць на сябе крытычны аддзел у «Айчынных Запісках». З таго часу рэчаіснасьць, на якую раней Бялінскі глядзеў праз ідэалістычную прызму, прымушае яго зьмяніць характар крытыкі — яна становіцца больш грамадзкай. «Свабода творчасьці лёгка ўзгадняецца з служэньнем сучаснасьці; для гэтага ня трэба сябе прымушаць пісаць на тэмы… трэба толькі быць грамадзянінам, сынам свайго грамадзтва і сваёй эпохі…»

Апроч штогадовых аглядаў расейскай літаратуры, Бялінскі публікаваў артыкулы пра Дзяржавіна, Лермантава, Майкова, шэраг артыкулаў пра Пушкіна. Здароўе ж ягонае пагаршалася — разьвіваліся сухоты. Увосень 1845 году ён вытрымаў моцную хваробу, што пагражала жыцьцю, а напачатку 1846 году пакінуў «Айчынныя запіскі». Пасьля ён стаў супрацоўнікам новага часопісу «Сучасьнік» («Современник»). У 1845 годзе ім быў адасланы знакаміты ліст да Гогаля^[10], дзе Бялінскі абураецца адыходам раней ухваленага ім Гогаля ад ранейшых пазыцыяў.

Паездка за мяжу ў 1847 не дала ніякага выніку, і Бялінскі, ціха згасаючы, памёр 26 траўня (7 чэрвеня) 1848 году ў Санкт-Пецярбургу. Пахаваны на Літаратарскіх мастках Воўкаўскіх могілак.

Значэньне

Стаўшы, паводле Вароўскага, «першым разначынцам»^[11], Бялінскі, як прадвесьнік новага этапу ў расейскім рэвалюцыйна-вызваленчым руху, рыхтаваў для будучыні гэтага руху глебу і надалей быў неаднаразова названы «бацькам расейскай інтэлігенцыі».

Крыніцы

^ ^а ^б Белинский, Виссарион Григорьевич (рас.) // Русский биографический словарь — СПб: 1908. — Т. 3. — С. 591—648.
^ Морозов П. О. Белинский, Виссарион Григорьевич (рас.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский, К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1891. — Т. V. — С. 191—194.
^ ^а ^б Лаврецкий А., Гусев В. Белинский В. Г. // Краткая литературная энциклопедия (рас.) — Москва: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 1.
^ ^а ^б Педагоги и психологи мира (рас.) — 2012.
^ Белинский Виссарион Григорьевич // ПроДетЛит (рас.) — 2019.
^ Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ ^а ^б Belinskij, Vissarion Grigorʹevič // CONOR.SI
^ «Неистовый Виссарион» из Суоменлинны
^ ФЭБ: Мордовченко, Бурсов. Белинский. — 1955 (текст)(недаступная спасылка)
^ В. Г. Белинский Письмо Н. В. Гоголю
^ В. В. Воровский Памяти «Неистового Виссариона»

Вонкавыя спасылкі

Вісарыён Бялінскі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[_f87c03b883ade8a2-1] а ^б Белинский, Виссарион Григорьевич (рас.) // Русский биографический словарь — СПб: 1908. — Т. 3. — С. 591—648.

[_23f9feb30b82c3b7-2] Морозов П. О. Белинский, Виссарион Григорьевич (рас.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский, К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1891. — Т. V. — С. 191—194.

[_7b8584305bce7f30-3] а ^б Лаврецкий А., Гусев В. Белинский В. Г. // Краткая литературная энциклопедия (рас.) — Москва: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 1.

[_7c70d6bb9f9f94e1-4] а ^б Педагоги и психологи мира (рас.) — 2012.

[_b34eb9e5c7dbbccf-5] Белинский Виссарион Григорьевич // ПроДетЛит (рас.) — 2019.

[_e89449474649ccb5-6] Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[_96fe970e0b7eeb9b-7] а ^б Belinskij, Vissarion Grigorʹevič // CONOR.SI

[8] «Неистовый Виссарион» из Суоменлинны

[autogenerated1-9] ФЭБ: Мордовченко, Бурсов. Белинский. — 1955 (текст)(недаступная спасылка)

[10] В. Г. Белинский Письмо Н. В. Гоголю

[11] В. В. Воровский Памяти «Неистового Виссариона»

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]