Вальтэр Штэнэс

Ва́льтэр Франц Мары́я Штэ́нэс (па-нямецку: Walter Franz Maria Stennes; 12 красавіка 1895, Фюрстэнбэрг, Вэстфалія — 18 траўня 1989, Фюрстэнбэрг) — нямецкі палітык, SA-лідэр.

Вальтэр Штэнэс
Капітан бэрлінскай Паліцыі бясьпекі
1 жніўня 1919 — 28 лютага 1922
Рэгіянальны камандзір SA ва Ўсходняй Нямеччыне
30 верасьня 1927 — 31 сакавіка 1931
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	12 красавіка 1895(1895-04-12) Fürstenberg[d], Бад-Вюненберг[d], Paderborn[d], Дэтмальд[d], Паўночны Райн — Вэстфалія, Нямеччына
Памёр:	18 траўня 1989(1989-05-18) (94 гады) Людэншайд[d], Арнсбэрг[d], Паўночны Райн — Вэстфалія, Заходняя Нямеччына
Партыя:	NSDAP
Вальтэр Штэнэс у Вікісховішчы

Жыцьцё

Маладосьць і Першая сусьветная вайна

Вальтэр Штэнэс нарадзіўся ў 1895 годзе, сын прыстава і афіцэра. Зь дзесяці да пятнаццаці год вучыўся ў Кадэцкім корпусе Бэнсбэрг і выхоўваўся пад Кёльнам. У 1910 годзе ён пераехаў у Галоўную вайсковую акадэмію Ліхтэрфэльдэ. Тут Штэнэс пазнаёміўся, між іншым з Германам Герынгам. У жніўні 1914 году, у пачатку Першай сусьветнай вайны ён атрымаў афіцэрскі дыплём, і быў накіраваны лейтэнантам у Трэці Вэстфальскі пяхотны полк № 16 побач з Бэльгіяй, і з 1 на 23 жніўня атрымаў раненьне. У Фляндрыі ён перажыў так званае Каляднае перамір'е ў 1914 годзе, у якой нямецкія і брытанскія салдаты браталіся адзін з адным, каб адзначыць Божае Нараджэньне. У траўні 1915 году ён быў узнагароджаны Жалезным крыжом І клясы, а ў чэрвені 1917 году — рыцарскім крыжом Гагенцалернаў з адрозьненьнем. У 1918 годзе атрымаў у Ліпе крыж «За ваенныя заслугі», Ганзейскі крыж і нагрудны знак «За раненьне».

Фрайкор, паліцыя бясьпекі і Чорны райхсвэр (1919—1928)

У сьнежні 1918 году Вальтэр Штэнэс быў звольнены з войска. Ён прадставіў «Добраахвотніцкую кампанію Штэнэса», добраахвотніцкі корпус, чальцы якога практыкаваліся ў замку Варлар каля поля Кёс. Гэта прывяло прыкладна 500 добраахвотнікаў папаўненьня да фрайкору Хакетаў. Пры гэтым ён працягваў сачыць за страйкамі шахцёраў у Бахольце, Мюнстэры і Дзюсэльдорфе. У Хамме ён нават пасьпеў задушыць страйк працоўных. 1 жніўня 1919 году Вальтэр Штэнэс атрымаў званьне капітана паліцыі, камандзіра эскадрона адмысловага прызначэньня ў Бэрлінскай Паліцыі бясьпекі, павінна быць, з асобай адказнасьцю ў вобласьці аховы ўрадавага квартала і аховы ўраду падчас грамадзянскай вайны і беспарадкаў. Капоўскі путч сакавіку 1920 году паказаў, аднак, што адной зь першых асобаў ад’ютант эскадрону Вальтэр Штэнэс перайшоў на бок паўстанцаў. Разам з салдатамі Марской брыгады Эрхардта 100 чальцоў службы бясьпекі дзейнічалі ў Шарлотэнбургу, узяўшы знак правых «Фэдэральных патрыятычных салдатаў» Бора. Будучы ў чыне капітана Штэнэс быў адхілены ад пасады ў паліцыі 28 лютага 1922 году. Пазьней хадзілі шматлікія чуткі вакол Штэнэса і яго працы ў паліцыі бясьпекі. Кажуць, што ён стварыў адмысловае падразьдзяленьне ў 100 чалавек з плянамі дзяржаўнага перавароту супраць Рэспублікі. Увосені 1922 году Штэнэс уступіў у «Чорны райхсвэр». Як камандзір форта Хагнбэрг ён вёў незаконную ваенную падрыхтоўку маладых людзей з розных нацыяналістычных груповак.

У кастрычніку 1923 году Штэнэс удзельнічаў у перавароце «Чорнага райхсвэра». Ён толькі ўскладніў задачу паліцыі і воінскім часткам, якія былі выгадаваныя на школе Штэнэса, пяройдучы да форта Хагнбэрг, дзе ён забарыкадаваўся з узброенымі паўстанцамі. Гэта была змова супраць Рэспублікі, ускладнёная палітычнымі забойствамі і незаконным абарачэньнем зброі і замахамі — па слыху, асабліва ў дачыненьні сацыялістычных палітыкаў, тым ня менш, ніводнае з гэтых сьцьверджаньняў ня можа быць даказана. Ператрус у Штэнэса і яго пасьлядоўнікаў з 1925 па 1928 гады працягваўся заўсёды беспасьпяхова. У яго супярэчліва падвойнай ролі афіцэра паліцыі бясьпекі, з аднаго боку, і супраціўніка Ваймарскай рэспублікі зь іншай, Штэнэса зьвязалі ў першай палове 1920-х гадоў, шматлікія кантакты, што робяць яго ў хуткім часам з аднаго боку найболей эфэктыўным палітычным дзеячам. З аднаго боку, ён працаваў зь міністрам замежных справаў Ваймарскай рэспублікі, Густавам Штрэзэманам у шчыльным супрацоўніцтве, адначасова ён быў у сталым кантакце з супраціўнікамі, такімі як рэспубліканец Вальдэмар Пабст, зь якім ён сябраваў у 1920-я гады. Вялікая частка палітычных стасункаў Штэнэса забаўлялі, але для дужаньня зь лідэрамі фэдэральнага ўраду, а таксама такімі людзьмі як Ханс Райнхольз ці Гербэрт фон Базэ. Таксама Адольф Гітлер сустрэў Штэнэса ў 1920 годзе. Гітлер прапанаваў кіраўніцтва аддзелам «Storm» (меркавана, SA), баявы парадак нацысцкага руху, але ён пагадзіўся толькі ў 1922 году. Замест яго, капітан Герман Герынг стаў першым кіраўніком SA.

SA-лідэр (1928—1931)

У траўні 1927 году ўступіў у нацыянал-сацыялісты. Ён узяў на сябе кіраўніцтва SA у раёне Бэрліна. 30 верасьня 1927 году ён быў прызначаны рэгіянальным камандзірам SA ва Ўсходняй Нямеччыне, яму было даручана пашырыць сфэру дзейнасьці SA. У гэтай якасьці, ён узначаліў адзінкі SA ў Бэрліне, Брандэнбургу, Усходняй Прусіі і Памэраніі, Яны складалі трэцюю частку ад агульнага SA. Акрамя таго, з гэтага часу Штэнэсу прызначылі Франца Пфэфэра фон Саламона начальнікам штаба SA, як і ўсёй арганізацыі. Падчас генэральных выбараў 1930 году Штэнэс патрабаваў у Гітлера ў большай ступені ўлічваць лідэраў SA у папаўненьні партыйных сьпісаў, так каб SA было бы здольнае атрымаць месца ў Райхстагу. У гэтым пытаньні аднак ён ня змог атрымаць верх. Наступнае пагаршэньне адносінаў Штэнэса з Гітлерам і нацысцкай партыяй нетутэйша пасьля таго, як зьявіліся зьвесткі аб праблемах, якія пераважалі ў большасьці SA, і ўсё больш відавочнымі сталі асноўныя тактычныя рознагалосьсі: Штэнэс заклікаў Гітлера да гвалтоўнага перавароту SA супраць ураду, а Гітлер казаў аб няздольнасьці перавароту ў 1923 годзе, а прыйсьці да ўлады можна толькі на законных падставах, выкарыстаючы парлямэнцкія мэтады для прыходу да ўлады. Штэнэс паставіў шэраг патрабаваньняў на імя Гітлера (павялічыць колькасьць штурмавікоў у сьпісе кандыдатаў ад НСДАП у Райхстаг, аплачваць штурмавікам ахоўныя паслугі і гэтак далей). Патрабаваньні не былі задаволеныя. Штэнэс у адказ на гэта 30 жніўня 1930 году ў Бэрліне зьдзейсьніў напад на штаб-кватэру НСДАП, а яго людзі з SA занялі рэдакцыю газэты «Berliner Zeitung» (так званы першы бунт Штэнэса). Ахова была зьбітая, а гаўляйтэр Ёзэф Гебэльс зьбег у Мюнхэн. Толькі з пэўнымі цяжкасьцямі Гітлер змог перайсьці да часавага перамір’я са Штэнэсам. Нягледзячы на ўяўнае замірэньне па абодва бакі ад канфлікту, падзеі падапхнулі Гітлера да таго, каб зрынуць начальніка штаба SA Пфэфэра фон Саламона, які паказаў сябе няздольным трымаць Штэнэса ў аброці, а яго сябра Эрнста Рэма прызначыць новым начальнікам штаба. Акрамя таго, больш цьвёрда сталі ажыцьцяўляць праверкі і сачэньне з-за Штэнэсам, таму Гітлер прызначыў нязьменнага доктара Леанарда Конці з Бэрліна ў якасьці штатнага лекара SA. Штэнэсаўскі канфлікт 1931 году з кіраўніцтвам партыі дайшоў да так званага «Штэнэс-путчу», гэта значыць да канчатковай эскаляцыі. Гітлер 20 лютага 1931 году запатрабаваў, каб Бэрлінскія SA з прычыны папярэдняга ўказу аб надзвычайным становішчы ўраду Брунінга не павінны прымаць удзел у вулічных бойках. Тады Штэнэс мог пачаць дзейнічаць — адчынена выступіць супраць Гітлера, з-за яго закліку да законнасьці, з-за боязі вялікай рызыкі магчымасьці новай забароны партыі. Па стане на 31 сакавіка 1931 году ён прызначыў Рэма і, такім чынам, Штэнэса зьнялі з пасады OSAF Усходу і для таго, каб працаваць у штаб-кватэры партыі ў Мюнхэне (гэта фактычна азначала паніжэньне). Штэнэс вырашыў сілай выступіць супраць яго высыланьня: офіс партыі і рэдакцыі займаюць яго прыхільнікі, у надзеі падзяліць нацысцкі рух і прыцягнуць большасьць SA на свой бок. Вызваленьне памяшканьняў магло быць дасягнута толькі з дапамогай паліцыі Бэрліна. У наступныя тыдні Штэнэс зьвярнуўся да грамадзкасьці, прапагандаваў ад свайго імя свае погляды: ён апраўдваў свае дзеяньні марнатраўнасьцю партыйных лідэраў, і здрадай сацыялістычных прынцыпаў Партыі ў праграме НСДАП асуджаў гэта. Хоць ён выступіў з лозунгамі тыпу «Што важней: падэшвы ботаў для SA або палац для партыйных босаў?» Але моцныя прамовы Штэнэса прывабілі толькі каля трэці руху бэрлінскіх SA у адкрытае паўстаньне супраць Гітлера. Гітлер неадкладна скасаваў паўнамоцтвы Штэнэса ў якасьці разьдзела SA Бэрліна. Практычна, упаўнаважаным Бэрлінскіх SA стаў Падлогу Шульц. У наступныя гады прыхільнікі Штэнэса былі выключаныя з НСДАП. Штэнэс заснаваў Баявы нацысцкі рух Нямеччыны (NSKD).

Палітычны супернік НСДАП (1931—1933)

Палітычна Штэнэс ваяваў у наступны пэрыяд да 1933 году супраць нацысцкай партыі. Ён стаў удзельнічаць у выбарчай кампаніі 1932 году супраць партыі і прапанаваў яшчэ ў канцы 1932 году тагачаснаму канцлеру Курту фон Шляйхеру месца ў яго арганізацыі ў новай кампаніі для рашэньня наяўных праблемаў нацысцкай партыі. Акрамя таго, Штэнэс будзе мець шчыльныя кантакты, нягледзячы на значныя адрозьненьні з Отта Штрасэрам і іншымі рэнэгатамі-нацыстамі, якія зьвярнуліся пасьля канчатка нацысцкага руху супраць іх. Штэнэс пазьней растлумачыў сваю цікавасьць толькі SA і ніколі не лічыў эфэктыўнай партыю Гітлера, каб атрымаць законнасьць, мэтай якога зьяўляецца ўлада ў краіне пры дапамозе адной з бакоў у рамках існай палітычнай сыстэмы, ад гэтага ён адмовіўся. Замест гэтага, ён патрабаваў зьмены на аснове народнага руху людзей і бяз партыі, якую ён лічыў часткай існай сыстэмы.

Выгнаньне (1933—1949)

Пасьля прыходу нацыстаў да ўлады ўвесну 1933 Штэнэс адправіўся разам з жонкай і дачкой у выгнаньне. Інфармацыя аб акалічнасьцях яго ўцёкаў / выезду адрозьніваецца. У то час як Ганс Граф фон Лендорф, кансэрватыўны лекар з Усходняй Прусіі, у сваіх мемуарах «Людзі, коні, Вялікая краіна» паведаміў, што яго настаўнік, антынацыст Карл Джордан, нібы дапамог Штэнэсу ў кампаніі «Ноч і смуга» зьбегчы за мяжу, можна знайсьці інфармацыб пра Штэнэса ў працах Інстытуту сучаснай гісторыі і літаратуры, якія мяркуюць, што пасьля часовага затрыманьня Штэнэса, паводле некаторых крыніцаў, ён правёў чатыры месяца ў адзіночнай камэры, дзякуючы заступніцтву кардынала Шультэ (дзядзька жонкі), папскага нунцыя і пры пратэжаваньні Герынга ён быў вызвалены. Герынг прыняў ад яго абяцаньне неадкладна пакінуць краіну, і пасяліцца ў Швайцарыі. Штэнэс затым эміграваў у Нідэрлянды, пасьля ў Кітай, куды ён прыбыў у верасьні 1933 году. У Кітаі Штэнэс быў да 1949 году вайсковым дарадчыкам Чан Кай-шы ў Гоміньдан-Руху. Яго высілкі былі накіраваныя на рэарганізацыю сілаў і войска паліцыянтаў кітайскіх нацыяналістаў, падобна да прыкладу прускіх войскаў. Ён таксама загадаў узмацніць ахову Чан Кай-шы да 2000 чалавек. Нямецкія дыпляматы і спэцслужбы не чапалі Штэнэса падчас яго знаходжаньня ў Кітаі. Прадстаўнік гестапа ў Японіі, Ёзэф Мэйсынгер меў зь ім ледзьве не сяброўскія адносіны. Тым ня менш, Штэнэс ніколі не пераставаў асьцерагацца замаху нацыстаў на яго жыцьцё. Некалькі прапановаў аб вяртаньні ў Нямеччыну, якія прыходзілі да яго пасьля пачатку Другой сусьветнай вайны, ён адмовіўся выконваць адпаведна. Джэй Тэйлар нават меркаваў, што Штэнэс меў адносіны з савецкім шпіёнам у нямецкім пасольстве ў Токіё, Рыхардам Зоргэ, паведаміўшы яму ў 1941 аб характару наступленьня на Савецкі Саюз. Штэнэс сказаў, што мінула паведамленьне Чан, якія не пратачыліся Ёсіфу Сталіну. Пасьля акупацыі значнай часткі Кітая, у Японіі Штэнэс ледзьве пазьбег арышту. Пасьля вайны, наадварот, амэрыканцы запатрабавалі яго экстрадыцыі ў кароткі час пасьля таго, як ён адмовіўся асудзіць былых нацыянал-сацыялістаў у Шанхаі, якія супрацоўнічалі зь японскімі войскамі. Чан Кай-шы, утрымлівае яго ад гэтага і ён прызначаны чальцом кітайскай вайсковай камісіі. Пасьля вяртаньня ў Нямеччыну ў 1949 Штэнэс вярнуўся да прыватнага жыцьця. У апошнія гады ён жыў у Хальвэры ў Людэншайдзе.