Алехна Давойнавіч
Алехна Давойнавіч (? — па 1460) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, староста дарагічынскі (1432), лідзкі (1434—1435), берасьцейскі (1452) і наваградзкі (1459), кашталян троцкі (1459).
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Памёр | па 1460 |
| Род | Давойны |
| Бацькі | Давойна Вісігердавіч |
| Жонка | Барбара (Васька) зь Ільлінічаў |
Імя
рэдагавацьІмя Алехна ёсьць вытворным ад імя Аляксандар[1].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Olechno Dowoynowicz (15 кастрычніка 1432 году)[2]; Olechnonis Dowoynovicz sigilla (20 студзеня 1433 году)[3]; Olechno Dowoynowicz Lidensis, capitanei (7 лютага 1435 году)[4]; панъ Олехно Довойновичь (8 студзеня 1452 году, 29 лістапада 1459 году)[5]; Oliechno Dowoynowicz (6 красавіка 1459 году)[6]; Oliechno Dowoynowycz (19 ліпеня 1470 году)[7].
Біяграфія
рэдагавацьЗь літоўскага баярскага роду, сын Давойны Вісігердавіча. Меў братоў Івана (Івашку) і Андрэя (Андрушку).
Упершыню ўпамінаецца ў дакумэнтаў вялікага князя Вітаўта 1420 году, пазьней у Гарадзенскай умове (1432 год). У 1432 годзе быў старостам дарагічынскім, у 1434—1435 гадох — лідзкім, у 1452 годзе — берасьцейскім, у 1459 годзе — наваградзкім. Таго ж году стаў кашталянам троцкім.
Ажаніўся з Барбарай (Васькай), сястрой Івана Ільлініча. Відаць, не пакінуў нашчадкаў, бо па яго сьмерці жонка запісала свае ўладаньні Івану Ільлінічу і Яну Кучуковічу.
У 1464 годзе ўпамінаецца як нябожчык. Пра яго памяць мусіў быў клапаціцца алтарнік, якога прызначаў Іван Ільлініч[8].
Мова і культура
рэдагавацьУ сваёй лацінамоўнай грамаце 1459 году запісаў жонцы Барбары або Васьцы (Barbare alias Vascze) вёску Тарасавічы (Tharaschowycze) на вечнасьць «па-народнаму для вяна» (alias dlya vyana). Яго жонка (Barbara alias Vaszka) у сваёй грамаце 1470 году, складзенай у Вільні, упамінула «народны» тэрмін «паўустава» (alias polustawa), а таксама геаграфічныя назвы «ў народнай мове» — Тарасаў (Tharasow vulgaritor nominatam) і Кабылічы (Kobilycze vulgariter nuncupatis)[9]. Гэта адпавядае многім іншым тагачасным лацінскім граматам літоўскіх князёў і баяраў, дзе з азначэньнем «народны» («гутарковы») падаваліся менавіта беларускія словы і выразы[10].
Да акту Троцкай уніі (1433 год) прывесіў пячаць з лацінамоўным гатычным надпісам[11]:
• s • olechno dowonowicz
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Усціновіч А. Слоўнік асабовых уласных імён. — Менск, 2011. С. 23.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 81.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 94.
- ^ Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. 2. — Cracoviae, 1891. P. 343.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 48, 52.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 50.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 65.
- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 241.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 66.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39—46.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 91.
Літаратура
рэдагаваць- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.: Склад — структура — улада / пераклад А. Мікус. — 2-е выд. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 386 с. — ISBN 978-5-00076-015-4