Юс вялікі

Ѫ
Кірыліца
А	Б	В	Г	Ґ	Д	Ђ
Ѓ	Е	Ё	Є	Ж	Ѕ	З
И	І	Ї	Й	Ј	К	Л
Љ	М	Н	Њ	О	П	Р
С	Т	Ћ	Ќ	У	Ў	Ф
Х	Ц	Ч	Џ	Ш	Щ	Ъ
Ы	Ь	Э	Ю	Я
Архаічныя літары кірыліцы
Ꙁ	Ꙃ	Ꙅ	Ꙇ	Ꙉ	Ҁ	Ѻ
Ѹ	Ꙋ	Ѡ	Ѽ	Ꙍ	Ѿ	Ꙏ
Ѣ	Ꙑ	Ꙓ	Ꙕ	Ꙗ	Ѥ	Ѧ
Ꙙ	Ѫ	Ꙛ	Ѩ	Ꙝ	Ѭ	Ѯ
Ѱ	Ѳ	Ѵ	Ѷ	Ꙟ	Ꙡ	Ꙣ
Ꙥ	Ꙧ	Ꙩ	Ꙫ	Ꙭ	ꙮ	Ꚙ
Ꚛ

Ѫ, ѫ (вялікі юс, па-баўгарску: Голям юс, Голяма носовка) — літара гістарычнае кірыліцы. Пазначала гук ɔ̃, які захаваўся ў некаторых словах беларускае мовы і сёньня. Выкарыстоўваецца ў царкоўнаславянскіх каляндарных табліцах. У даных табліцах там розныя гады адзначаюцца рознымі літарамі, у залежнасці ад таго, на які дзень прыпадае свята Вялікадня; вялікі юс адзначае тыя рэдкія гады, у якія Вялікдзень прыпадае на 24 красавіка: апошні раз гэта было ў 1888 годзе і зноў будзе толькі ў 2051 годзе.

У стараславянскім глагалічным альфабэце вялікі юс мае выгляд і лічыцца 36-й літарай па парадку, у кірыліцы выглядае як і займае 37-ю пазіцыю. Лічбавага значэння ні ў глагаліцы, ні ў кірыліцы не мае. Часам згадваецца пры пералічэнні літар царкоўнаславянскай азбукі; пры гэтым месца ў альфабэце можа быць розным (часта не толькі пасля юса малога, а адразу за Ю).

Назва «вялікі юс» умоўнае; з старажытнасці прыйшло толькі само слова «юс», якое выкарыстоўваецца ў цяперашніх назвах чатырох літар (Ѧ, Ѫ, Ѩ, Ѭ).

Вымаўленьне літары ѫ

Першапачаткова вялікі юс абазначаў насавы галосны [ɔ̃], які вымаўляўся прыкладна як гук [о^н]. З X—XI стст. насавое вымаўленне ва ўсходнеславянскіх і паўднёваславянскі мовах прапала: у агульнаўсходнеславянскай мове вялікі юс стаў пазначаць гук [у] і быў заменены на літару У: рѫка [ро^нка] — рука, дѫбъ [до^нб] — дубъ. У сучаснай беларускай мове літара «ѫ» не выкарыстоўваецца, але гукавое значэньне літары можна сустрэць у некаторых словах-атавізмах: парѫчы [паро^нчы] — парончы, брѫза [бро^нза] — бронза, грѫка [ɣро^нка] — гронка, бѫдар [бо^ндар] — бондар, маѭтак [майо^нтак] — маёнтак, ксѭдз [ксьо^ндз] — ксёндз.