Цібла
Цібла (па-эстонску: tibla, мн. лік tiblad, tiblat, tiblasid)[1] — у размоўнай эстонскай мове пагардлівая мянушка расейскамоўнага насельніцтва Эстоніі.[2]
Паняцьце
рэдагавацьГазэта «День за днём» у артыкуле «Эстонский шовинистический новояз» адзначае, што этнічнага расейца на эстонскім жаргоне пазначае цяпер зь дзясятак розных зьневажальных словаў у залежнасьці ад яго ляяльнасьці, ступені інтэграванасьці ў эстонскамоўнае грамадзтва, валоданьня эстонскай мовай і агульнага культурнага ўзроўню ва ўяўленьні этнічных эстонцаў. «Цібла, — піша газэта, — лаянка на мяжы фолу, якая пазначае ня проста расейца, але дрэннага расейца, „панаехаўшае быдла“».
Айва Пэтэрсан, Gazeta.ee, дадае:[3]
|
У часткі маладога эстонамоўнага насельніцтва замацавалася меркаваньне, што расеец, як бы добра ён ні ставіўся да Эстоніі, аўтаматычна лічыцца ціблам — чалавекам, які не давярае эстонскай дзяржаве, няўдачнікам, лайдаком і чалавекам трэцяга гатунку. | 
|
Наяўнасьць такой ненарматыўнай мянушкі фіксуецца ў эстонскіх тлумачальных слоўніках[4], а таксама публікуецца ў СМІ гэтай краіны.
Паходжаньне
рэдагавацьГэты разьдзел утрымлівае ненарматыўную лексыку. Зьмест гэтага разьдзелу можа здацца некаторым чытачам непрыстойным альбо абразьлівым. |
Паводле сьведчаньняў большасьці крыніцаў, слова пайшло ад расейскага мацюкальнага «ты, (абраза выдаленая)» — так у Эстоніі быў пераасэнсаваны часам чуты прадстаўнікамі мясцовага насельніцтва зварот ад байцоў Чырвонай Арміі ў 1918—1920, 1940—1941 і з 1944 гадоў. Паводле іншай вэрсіі, мянушка нарадзілася ў войску Эстоніі, дзе часта побач служылі салдаты з рознай роднай мовай, але з адным, эстонскім, грамадзянствам. У эстонскай фанэтыцы словазлучэньне трансфармавалася ў больш вымаўляльнае «tybla» і ўвайшло ў маўленчы ўжытак.
Параўнальна малаколькаснай расейскамоўнай меншасьці ў даваеннай Эстоніі (у 1939 годзе расейцы складалі каля 8% яе насельніцтва)[a] гэты зварот першапачаткова, як правіла, ня тычыўся, хаця, напрыклад талінец Аляксей Рыдыгер, пазьней патрыярх маскоўскі й усяе Русі Аляксій II успамінае пра адваротнае:[5]
|
|
Стаўленьне ў школе было нармальным: я вучыўся ў расейскіх школах, але быў пэрыяд, калі я вучыўся на расейскім аддзяленьні эстонскае школы. Праявы нацыяналізму адбываліся вельмі рэдка, часам расейцаў называлі «вэнэ цібла», г. зн. «расейская меншасьць» у пагардлівым значэньні гэтага слова. |
|
У пасьляваеннай Эстонскай ССР выраз выкарыстоўваўся толькі сярод нацыяналістычна настроенай часткі эстонскага насельніцтва. У прыватнасьці, яно прысутнічае ў «Песьні лясных братоў», падпольнага антысавецкага тэрарыстычнага руху эстонскіх нацыяналістаў.
Гімн лясных братоў(урывак):
|
Кароткі зьмест: «Там, у хаце на ўзьлеску, дзе жылі мае бацькі, там цяпер зьвілі гняздо чырвоныя. Мы лясныя браты, мы браты-эстонцы, але ў нас няма ні сэнту грошай і мы павінны жыць у лесе, каб не працаваць на ціблаў.»
У звычайны лексыкон слова ўвайшло пасьля набыцьця Эстоніяй незалежнасьці ў 1991 годзе. З 2000-х гадоў гэтае слова пачало выкарыстоўвацца ў эстонскамоўных і расейскамоўных СМІ.
Глядзіце таксама
рэдагавацьЗаўвагі
рэдагаваць- ^ Глядзіце Гісторыя расейцаў у Эстоніі(en)
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Eesti õigekeelsussõnaraamat ÕS 2006. (эст.)
- ^ Росбалт: «Слово „тибла“ нередко используется в эстонском языке, как уничижительное определение жителей Эстонии, для которых родным языком является русский. („Тибла“ — искаженное „ты, бл…“ — „Росбалт“)».
- ^ Петерсон, Айво. Уроки Эстонии на фоне российско-грузинских событий — Gazeta.ee, 24 сентября 2008 года.
- ^ Гл. Eesti õigekeelsussõnaraamat ÕS 2006. (эст.)
- ^ Интервью Патриарха Московского и всея Руси в «НГ-Религии» 24 февраля 1999 года
Літаратура
рэдагаваць- Грищенко А. И., Николина Н. А. Экспрессивные этнонимы как приметы языка вражды — Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2006.
- Laineste, Liisi Dysphemisms on the Estonian Internet (+[1]). — Mäetagused. Hüperajakiri, #38. — 2008. — С. 732. (эст.) (анг.)