Праца

Праца, карціна Форда Мэдакса Браўна (1865)

Пра́ца — мэтазгодная сьвядомая дзейнасьць чалавека, накіраваная на захаваньне, відазьмяненьне і прыстасаваньне асяродзьдзя пражываньня для задавальненьня ўласных патрэбаў праз вытворчасьць тавараў і паслугаў. У ходзе прыстасаваньня да зьнешняга асяродзьдзя людзі разьвіваюць і ўдасканальваюць прылады, сродкі і падзел працы. Пры абмене з прыродай людзі выкарыстоўваюць мэханічную, фізычную і хімічную якасьці прадметаў і зьяваў прыроды празь іх узаемаўплыў адзін на аднаго для дасягненьня загадзя вызначанай мэты. Зьмест выяўляецца ў акрэсьленасьці працоўнага прызначэньня, абумоўленага прыладай, тэхналёгіяй, ладам вытворчасьці і майстэрствам працаўніка. Адлюстроўвае спосаб спалучэньня вытворцы са сродкамі вытворчасьці, абумоўлены ўзроўнем разьвіцьця вытворчых сілаў.

Прызначэньне

Вылучаюць тры прызначэньні працы:

• апасродкаванае: устанаўленьне ўзаемасувязяў між прадметамі прыроды праз саматужныя, рамесныя прылады і эмпірычнае пазнаньне;
• упарадкавальнае: уплыў на ўзаемадзеяньне між прыроднымі зьявамі і прадметамі праз машыны і прыродазнаўчыя веды;
• кіравальнае: кіраваньне ўнутраным мэханізмам зьяваў і прадметаў прыроды праз навукова-тэхнічны пераварот.

Законы

• Закон падзелу працы. Грамадзкі лад спараджае спосабы і віды (цялесная і разумовая, прамысловая і сельскагаспадарчая, не- і кваліфікаваная, выканаўчая і кіраўніцкая) падзелу працы, што вынікаюць з узроўню разьвіцьця вытворчых сілаў і прыроды гаспадарчых дачыненьняў. Грамадзтва падзяляецца паводле занятасьці пэўнымі відамі працы. Дачыненьні між грамадзкімі групамі залежаць ад іх становішча і пашаны працы.
• Закон перамены працы. Замена вытворчасьці вымагае гнуткіх, шматбакова разьвітых працаўнікоў, здольных да навучаньня і перанавучаньня ў ходзе зьмены вытворчых дзеяньняў.
• Закон спаборніцтва. Спаборнасьць прымушае капітал напружваць вытворчыя сілы.