Мікалай Дзьмітрыевіч Леантовіч (1 сьнежня 1877, сяло Манастырок, Брацлаўскі павет, Падольская губэрня23 студзеня 1921, сяло Маркаўка, Падольская губэрня) — украінскі кампазытар, музычны пэдагог, харавы дырыгент, грамадзкі дзеяч. Аўтар шырока вядомых апрацовак украінскіх народных песень для хору «Щедрик», «Дударик», «Казака нясуць». Яго апрацоўка «Щедрика» вядомая ў сьвеце як калядка «Carol of the Bells».

Мікалай Леантовіч
па-ўкраінску: Микола Дмитрович Леонтович
Дата нараджэньня 1 (13) сьнежня 1877 або 13 сьнежня 1877(1877-12-13)[1]
Месца нараджэньня
Дата сьмерці 23 студзеня 1921(1921-01-23)[2][1] (43 гады)
Месца сьмерці
Месца вучобы
Занятак дырыгент, кампазытар, музычны пэдагог
Месца працы
Жанры опэра і харавая музыка[d]

Аснову музычнай спадчыны Леантовіча складаюць харавыя мініяцюры — апрацоўкі ўкраінскіх народных песень, якія выконваюцца шматлікімі ўкраінскімі хорамі ва Ўкраіне і ў дыяспары.

Жыцьцяпіс

рэдагаваць

З абвяшчэньнем Украінскай Народнай Рэспублікі Леантовіч пераяжджае з Тульчына ў Кіеў, дзе пачынае актыўную дзейнасьць як дырыгент і кампазытар. Шэраг яго твораў ўключылі ў свой рэпэртуар прафэсійныя і самадзейныя калектывы Ўкраіны. На адным з канцэртаў вялікі посьпех мела «Легенда» Мікалая Воранава ў апрацоўцы Леантовіча.

Пасьля ўсталяваньня Савецкай улады Леантовіч некаторы час працуе ў музычным камітэце пры Народным камісарыяце асьветы, выкладае ў Музычна-драматычным інстытуце ім. Н. Лысенка, разам з кампазытарам і дырыгентам Рыгорам Вяроўкай — у Народнай кансэрваторыі, а таксама на курсах дашкольнага выхаваньня, арганізуе некалькі харавых гурткоў.

Падчас захопу Кіеву 31 жніўня 1919 году дзянікінцамі вымушаны бегчы ў Тульчын. Засноўвае першую ў Тульчыне музычную школу. У 1919-1920 гадах працуе над першым вялікім сымфанічным творам — народна-фантастычнай опэрай «На сьвята русалак» па аднайменнай казцы Барыса Грынчэкі. Увосень 1920 году ў Тульчыне адбыліся гастролі харавой капэлы пад кіраўніцтвам К. Стэцэнкі і Паўла Тычыны як другога дырыгента. Падчас канцэртаў капэлы выконваліся творы Леантовіча. У апошнія месяцы жыцьця Леантовіч скочваў опэру «На сьвята русалак».

У ноч з 22 на 23 студзеня 1921 году кампазытар знаходзіўся ў свайго бацькі ў вёсцы Маркоўка, дзе быў забіты агентам Гайсінскай павятовай ЧК Апанасам Грышчанка[3]. Тэкст справаздачы, дзе агучвалася імя забойцы, быў абнародаваны ў 1990-х гадах[4].

  «РАПОРТ

В ночь на 23-е января агент уездчека Грищенко выстрелом из винтовки убил сына священника с. Марковки, Кубличской волости Николая Леонтовича 43-х лет, у которого Грищенко ночевал, и 26-го января Грищенко, скрывавшийся в м. Теплике, при преследовании его чинами милиции, выстрелом из винтовки ранил в живот милиционера Твердохлеба.

Начальник Уездной Советской Милиции....»

 

Пазьней былі знойдзеныя запісаныя Гнатам Яструбецкім успаміны бацькі музыкі.

  У суботу 9 студзеня 1921 Мікалай Леантовіч быў у Тульчыне. Па просьбе сястры Вікторыі ён паклаў на ноты "Заповіт" Шаўчэнкі. Пад вечар, у той жа дзень, ён прыехаў коньмі ў Маркаўку да бацькі. Яшчэ не пасьпелі абмяняцца навінамі, як у двор заехала падвода. "Было шэсьць гадзін вечара па сонцы ... Дадому зайшоў малады, 22-23-х гадоў, сярэдняга росту чалавек. Цёмны бляндзін, без вусоў і барады. Рукі меў далікатныя, з доўгімі пальцамі. Добра апрануты. Паліто з авечым каўняром. На галаве кепка. Гутарка расейская, салдацкая. Папрасіўся пераначаваць. Калі ж бы Леантовічы ведалі, што даюць начлег забойцы... Госць казаў, што ў Маркаўцы мае шмат справаў. Што ён чэкіст (інфарматар). Змагаецца з мясцовым бандытызмам. Прапаноўваў паглядзець свае дакумэнты з пячаткамі Гайсінскай ЧК. Асабліва прапаноўваў гэта зрабіць Мікалаю Дзьмітрыевічу. А дакумэнтаў была «гара». Леантовіч разгледзеў іх і, паварочваючы ўладальніку, сказаў: "З такімі дакумэнтамі небясьпечна абы-дзе начаваць." Няпрошаны госьць называў сябе па прозвішчу Грышчанка. Як было напісана ў дакумэнтах, ніхто не ведае, таму што Мікалай Дзьмітрыевіч адзіны, хто глядзеў паперы, нікому нічога не казаў з гэтай нагоды... Гук стрэлу разбудзіў бацькоўі. Была 7.30 раніцы. На ложку пад акном сядзеў напаўсагнуўшыся Леантовіч і спалоханым голасам спытаў: "Што гэта, выбух?" Прамовіўшы гэтыя словы, упаў на падушку. Над яго ложкам стаяў Грышчанка. Ён быў босы, у адной бялізьне. У руках трымаў зброю, выкідваючы стрэляных гільзу. Дома яшчэ былі сястра кампазытара Вікторыя і дачка Галіна. Ім, як і бацькам кампазытара, няпрошаны госьць пазьвязваў рукі. Ён надзеў ў кожушок, які насіў бацька Леантовіча. Лаяўся бруднымі словамі. Патрабаваў грошай. На вачах ва ўсіх вытрасаў усе з кашалька Мікалая Дзьмітрыевіча. Забраў 5000 рублёў рознай валютай. Усе перакуліў у доме. Шукаў рэчы. І з рэчамі выйшаў. У гэты час Леантовіч ляжаў з адкрытымі вачыма. На ложку і на падлозе была лужына крыві. На крык бацькі прыбег настаўнік, іншыя людзі. Яны разьвязалі рукі Леантовічам, наклалі павязку на рану пацярпелага. Рана была з правага боку. Ірваная рана. Леантовіч яшчэ пасьпеў сказаць: "Тата, я паміраю". Была а восьмая гадзіна раніцы, нядзелю 10 студзеня 1921. Калі прыехаў лекар, Леантовіч быў ужо мёртвы. 12 студзеня, калі хавалі кампазытара, у Маркаўцы мяла вельмі моцная завіруха.  

Сьпіс твораў

рэдагаваць

опэра

  • «На Русалчин Великдень» (па казцы Грынчэнкі, 1919, нескончаная; 1975 Міраслаў Скорык скончыў, адрэгуляваў для інструмэнтаў для сучаснага складу сымфанічнага аркестру);

хоры на словы ўкраінскіх паэтаў:

кампазыцыі на літургічныя тэксты

  • Літургія сьв. Івана Златаўстага,
  • Малебен,
  • часткі Ўсеношнай;

харавыя апрацоўкі ўкраінскіх народных песень

Больш 150, сярод якіх:

  • «Щедрик»
  • «Дударик»
  • «Пряля»
  • «Козака несуть»
  • «Мала мати одну дочку»
  • «Зашуміла ліщинонька»
  • «Ой з-за гори кам'яної»
  • «Із-за гори сніжок летить»
  • «За городом качки плинуть»
  • «Піють півні»
  • «Коза»
  • «Гра в зайчика»

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць