Люі Аляксандар Бэрт’е

Люі Аляксандар Бэрт’е (па-француску: Louis Alexandre Berthier, 20 лістапада 1753, Вэрсаль — 1 чэрвеня 1815, Бамбэрг) — маршал (1804) і віцэ-канэтабаль (1807) Напалеонаўскае Францыі, валадарны князь Нэўшатэльскі, герцаг Валянжэнскі (1805), князь Ваграмскі (1809). У 1799—1807 гадах — вайсковы міністар і адначасова ў 1799—1814 гадах — начальнік штабу Напалеона I. Распрацаваў асновы штабное службы, скарыстаныя ў шматлікіх эўрапейскіх арміях.

Люі Аляксандар Бэрт’е па-француску: Louis Alexandre Berthier
20 лістапада 1754 — 01 чэрвеня 1815
Мянушка	Жонка імпэратара
Месца нараджэньня	Вэрсаль, Францыя
Месца сьмерці	Бамбэрг, Баварыя
Прыналежнасьць	Каралеўства Францыя Францускае каралеўства Француская Рэспубліка Француская імпэрыя Каралеўства Францыя
Гады службы	1764—1815
Званьне	Маршал Францыі
Люі Аляксандар Бэрт’е ў Вікісховішчы

Бэрт’е парадніўся з Баварскага каралеўскага дома, узяўшы ў жонкі дачку ґерцаґа Вільгельма. Пасьля адрачэньня Напалеона ў 1814 годзе перайшоў на службу да Людовіка XVIII. Загінуў пры нявысьветленых акалічнасьцях у Бамбэрге падчас Ста дзён (па іншых дадзеных — скончыў самагубствам).

Пачатак кар'еры

Сын навукоўца-ґеоґрафа, з малых гадоў які звыкся працаваць над мапаю, Бэрт’е да збліжэньня з Банапартам (1796) праслужыў штабным афіцэрам у войнах дзьвюх рэвалюцыяў — амэрыканскай і францускай. Ужо там ён паказаў сябе вельмі здольным штабным афіцэрам.

Па словах брытанскага гісторыка Р. Дэлерфілда, Бэрт’е павінен быў стаць адным з самых знакамітых начальнікаў штаба ў гісторыі. Да моманту узяцьця Бастыліі яму было 36 гадоў, і ён ужо выявіў вялікія здольнасьці ў якасьці штабнога афіцэра, у прыватнасьці як складальніка дакумэнтаў. Калі амэрыканскія каляністы паўсталі супраць брытанскага караля Георга III, Францыя ўстала на бок амэрыканскіх каляністаў, а Бэрт’е ў якасьці добраахвотніка адправіўся ў Амэрыку ім на дапамогу. Ён атрымаў чын капітана, быў адзначаны ўзнагародамі і, вярнуўшыся дахаты, увесь час атрымліваў падвышэньні. Да моманту прыходу Банапарта да ўлады Бэрт’е даслужыўся да званьня ґенэрал-маёра.

Начальнік штаба Напалеона

Герб ґерцаґа Валянжэнскага

Вайсковая кар'ера Бэрт’е павінна была быць здавальняючае ва ўсіх адносінах, калі б не адна прыкрая акалічнасьць — ён станавіўся безнадзейна нерашучым у тых выпадках, калі апыняўся прадстаўленым самому сабе, так што павінен быў вышукваць у сваім асяродзьдзі кагосьці іншага, больш рашучага, каму ён мог бы давярацца і ад каго мог бы атрымліваць указаньні пры неабходнасьці прыняцьця рашэньняў. Вось як піша пра яго гісторык Дэльдэрфільд:

Ён быў мілым чалавекам, лаяльным, устойлівым і пэдантычным пры выкананьні любой справы… Заўсёды пунктуальны, ён, акрамя таго, меў уласьцівасьць зьяўляцца менавіта ў тых месцах, дзе ў ім узьнікала патрэба. Яго памяць на падрабязнасьці была фэнамэнальнаю. У любы момант ён мог назваць колькасьць і паказаць дыслякацыю любой вайсковай часткі войска.

Аднак фатальная нерашучасьць змушала Бэрт’е шукаць «дужае плячо», на якое можна было б абаперціся. Гэтым плячом як раз і стаў дзёрзкі карсыканец Банапарт, часьцяком непрадказальны, але здольны прымаць адказныя рашэньні.

Бэрт’е зрабіў істотны ўнёсак у плянаваньне практычна ўсіх вайсковых кампаніяў Напалеона аж да 1814 году. Аднак адмысловаю заслугаю Бэрт’е варта лічыць грандыёзны марш-кідок 9 гіганцкіх карпусоў Вялікай арміі ўвосень 1805 году ад берагоў Ля-Маншу да аўстрыйскіх раўнінаў. Вынікам гэтага кідку стала знакамітая бітва пры Аўстэрліцы (2 сьнежня 1805 году).

Напалеон высока шанаваў здольнасьці Бэрт’е як штабнога начальніка. Аддаючыся ўспамінам на востраве Сьвятой Алены ён неяк сказаў: «Будзь у мяне Бэрт’е начальнікам штабу, я не прайграў бы бітву».

Бэрт’е дакладна ішоў за сваім патронам на працягу 20 гадоў. Калі ж «плячо», на якое ён гэтулькі лёт абапіраўся нечакана зьнікла, шок для Бэрт’е быў такі моцны, што гэта прывяло яго да сьмерці.

Вонкавыя спасылкі

Люі Аляксандар Бэрт’е — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Захараў С., «Маршалы Напалеона. Бэрт’е»