Кольскі паўвостраў
Кольскі паўвостраў (па-расейску: Кольский полуостров) — паўвостраў на паўночным захадзе Эўрапейскае часткі Расеі, у Мурманскай вобласьці краіны. Абмываецца Баранцавым і Белым морамі. Плошча каля 100 тыс. км².
Гісторыя рэдагаваць
Да пачатку XX стагодзьдзя Мурманам звалі толькі паўночнае ўзбярэжжа паўвострава — ад Святога Носа да нарвэскае мяжы, але ў далейшым гэта паняцьце пашырэла, і цяпер пад ім маецца на ўвазе ўвесь Кольскі паўвостраў. Паўднёвае ўзбярэжжа паўвострава гістарычна падзяляюць на Церскі і Кандалацкі берагі.
Геалёгія й рэльеф рэдагаваць
Кольскі паўвостраў зьяўляецца паўночна-ўсходняй ускраінай Балтыйскага шчыту і складзены пераважна крышталічнымі пародамі дакембрыю і ніжняга палеазою.
Берагавая лінія слабапарэзаная. Паўночны бераг стромкі і высокі, паўднёвы — нізінны, спадзісты. У заходняй частцы горныя масівы: Хібіны (г. Часначор — 1191 м) і Лавазёрскія тундры (1120 м). Усходняя частка больш плоская, раўніннасьць парушаецца водападзельнай градой Кейвы.
Клімат рэдагаваць
Клімат паўвострава разнастайны. На поўначы, саграваючыся цёплай плынню, зьяўялецца субарктычным марскім. Да цэнтру паўвострава кантынэнтальнасьць нарастае — у гэым рэгіёне клімат умерана-халодны. Сярэднія тэмпэратуры студзеню-лютага ад мінус 8-11 °C на поўначы паўвострава да мінус 13-15 °C у цэнтры; ліпеню, адпаведна, ад плюс 8-11 °C да плюс 12-14 °C. Сьнег кладзецца ў кастрычніку і цалкам сыходзіць да сярэдзіны траўню (у горных раёнах напачатку чэрвеню).
Гідралёгія рэдагаваць
Па Кольскім паўвостраве працякаюць наступныя рэкі: Паной (самая доўгая рака на паўвостраве), Тулома (самая паўнаводная рака паўвострава), Варзуга, Кола, Ёканга, Церыберка, Варон'я, Умба ды інш. На паўвостраве месьціцца шмат азёраў, найбуйнейшыя — Імандра, Умбозера, Лавазера.
Расьліннасць рэдагаваць
На поўначы — тундравая расьліннасць, паўднёвей — лесатундра і тайга.
Жывёльны сьвет рэдагаваць
Вадаёмы багатыя на рыбу: сёмга і палія, сіг, стронга, харыус, шчупак і інш. У морах, якія абмываюць паўвостраў, у багацьці трэска, камбала, палтус, мойва, селядзец, краб, марская капуста.
Карысныя выкапні рэдагаваць
Радовішчы апатыта-нэфэлінавых рудаў (Хібіны), жалеза, нікелю, плятынавых мэталаў, рэдказямельных мэталаў, будаўнічых і ювэлірна-вырабных камянёў. Хібінскія апатыта-нэфэлінавыя радовішчы ўнікальная паводле сваіх запасаў і ў якасьці базы фасфатнае сыравіны. Здабыча вядзецца адкрытым і падземным спосабамі.
Навуковыя дасьледаваньні рэдагаваць
У 1970 годзе тут была закладзеная Кольская звышглыбокая сьвідравіна. У 1994 годзе яе глыбіня склала рэкордныя 12262 мэтры.
Вайсковае карыстаньне рэдагаваць
На паўвостраве месьціцца мноства баз Паўночнага флёту Расеі.
У заліве Андрэева напачатку 1980-х было створана сховішча для слабарадыёактыўных адыходаў, папярэдне разьлічанае на 5 гадоў. У 2007 годзе там захоўваліся каля 20 тысяч адпрацаваных паліўных стрыжняў з атамных падводных лодак і ледаколаў.
Нарвэгія, ужо выдаткаваўшы каля 12,5 мільёнаў долараў на іх захаваньне, патрабуе грунтоўны рэмонт зьмешчаных у дрэнным стане сховішчаў і ператранспартыроўку адыходаў у новыя доўгачасовыя сховішчы.
Літаратура рэдагаваць
- Кольскі паўвостраў // БЭ ў 18 т. Т. 8. Мн., 1999.
Спасылкі рэдагаваць
- Мапы Кольскага паўвострава (рас.)
- Казачны Мурман (рас.)
- Мінэралы Кольскага паўвострава(недаступная спасылка) (рас.)