Карл Бары Шарплес

Карл Бары Шарплес
	Карл Бары Шарплес
	па-ангельску: Karl Barry Sharpless
Дата нараджэньня	28 красавіка 1941 (83 гады)
Месца нараджэньня	Філадэлфія, Пэнсыльванія, ЗША;
Месца вучобы	Гарвардзкі ўнівэрсытэт; школа Фрэндс Сэнтрал[d] (1959); Дартмуцкі каледж[d] (1963); Стэнфардзкі ўнівэрсытэт (1968); Дартмуцкі каледж[d] (1963);
Занятак	хімік, прафэсар унівэрсытэту
Навуковая сфэра	хімія
Месца працы	Масачусэцкі тэхналягічны інстытут; Дасьледчы інстытут Скрыпса[d]; Стэнфардзкі ўнівэрсытэт;
Сябра ў	Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук[d] і Амэрыканская асацыяцыя прасоўваньня навукі[d]
Навуковы кіраўнік	Юджын ван Тамэлен[d]
Узнагароды	узнагарода Амэрыканская хімічнага таварыства за творчую работу ў галіне сынтэтычнай арганічнай хіміі[d] (1983) стыпэндыя Гугенгайма[d] (1987) мэдаль Прэлага[d] (1988) прэмія Шээле[d] (1991) прэмія імя Артура Коўпа[d] (1992) прэмія стагодзьдзя[d] (1993) міжнародная прэмія караля Фэйсала ў галіне навукі[d] (1995) прэмія Гарві[d] (1998) прэмія Нацыянальнай акадэміі навук ЗША ў галіне хіміі[d] (2000) мэдаль хіральнасьці[d] (2000) прэмія Вольфа ў галіне хіміі[d] (2001) мэдаль Ф. А. Котана[d] (2014) мэдаль Прыстлі[d] (2019) Chemical Pioneer Award[d] (1988) Roger Adams Award in Organic Chemistry[d] (1997) William H. Nichols Medal[d] (2006) Tetrahedron Prize[d] (1993) Sir Derek Barton Gold medal[d] (2022) Clarivate Citation Laureate[d] (2013) Remsen Award[d] (1989) Camille Dreyfus Teacher-Scholar Awards[d] мэдаль Джона Скота[d] (2001)
Сайт	scripps.edu/chem/sharple…
	Карл Бары Шарплес у Вікісховішчы

Карл Бары Шарплес (па-ангельску: Karl Barry Sharpless; нар. 28 красавіка 1941 году) — амэрыканскі хімік і двухразовы ляўрэат Нобэлеўскай прэміі ў галіне хіміі. Вядомы сваёй працай над стэрэаселектыўным сынтэзам і ў галіне клік-хіміі, назву якой доктар вынайшаў у 2000 годзе^[10]. Шарплес як і доктар Мортэн Мэльдаль незалежна адзін ад аднаго адкрылі хімічную рэакцыю, названую азыд-алькінавым цыкледалучэньнем^[10]. У 2022 годзе поруч з Каралін Бэртоццы і Мэльдалем быў уганараваны Нобэлеўскай прэміяй у галіне хіміі за тое, што палепшыў таргетынг супрацьракавых прэпаратаў, базуючыся на выкарыстаньні клік-хіміі і біяортаганальных рэакцыяў^[11]^[12]. Было адзначана, што навуковец заклаў аснову для функцыянальнай формы хіміі, званай клік-хіміяй, у якой малекулярныя будаўнічыя блёкі хутка і эфэктыўна злучаюцца^[10].

Крыніцы

^ K. Barry Sharpless // Encyclopædia Britannica (анг.)
^ K. Barry Sharpless // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
^ Theopold K. H. The 2001 Benjamin Franklin medal in chemistry presented to K. Barry Sharpless (анг.) // Jour. of the Franklin Inst. — Elsevier BV, 2002. — Vol. 339, Iss. 3. — P. 307—314. — ISSN 0016-0032; 1879-2693 — doi:10.1016/S0016-0032(01)00047-3
^ http://www.chem-station.com/en/?p=653
^ http://depa.fquim.unam.mx/amyd/archivero/Oxidacionreduccion_10110.pdf
^ ORCID Public Data File 2020 — 2020. — doi:10.23640/07243.13066970.V1
^ ORCID Public Data File 2020 — 2020. — doi:10.23640/07243.13066970.V1
^ ORCID Public Data File 2020 — 2020. — doi:10.23640/07243.13066970.V1
^ NNDB (анг.) — 2002.
^ ^а ^б ^в «Стварэнне лекаў, палімераў і новых матэрыялаў. Чым нам дапаможа „клік-хімія“, за якую сёлета далі Нобелеўку?» Наша Ніва.
^ «Нобэлеўскую прэмію ў хіміі прысудзілі за новы мэтад звышхуткага сынтэзу малекул». Радыё Свабода.
^ «Press release: The Nobel Prize in Chemistry 2022». The Nobel Prize.

Вонкавыя спасылкі

Профіль на бачыне Нобэлеўскага камітэту.

[_d77fb747753c9e55-1] K. Barry Sharpless // Encyclopædia Britannica (анг.)

[_7d507270177dfdce-2] K. Barry Sharpless // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)

[_4ace664442b013c5-3] Theopold K. H. The 2001 Benjamin Franklin medal in chemistry presented to K. Barry Sharpless (анг.) // Jour. of the Franklin Inst. — Elsevier BV, 2002. — Vol. 339, Iss. 3. — P. 307—314. — ISSN 0016-0032; 1879-2693 — doi:10.1016/S0016-0032(01)00047-3

[_58bea4a7d8c7edc3-4] ttp://www.chem-station.com/en/?p=653

[_590dac7e4f16730f-5] ttp://depa.fquim.unam.mx/amyd/archivero/Oxidacionreduccion_10110.pdf

[_2f8da41f4da40c5b-6] ORCID Public Data File 2020 — 2020. — doi:10.23640/07243.13066970.V1

[_d0aad65c4cd0d683-7] ORCID Public Data File 2020 — 2020. — doi:10.23640/07243.13066970.V1

[_37f6e473e4dc0866-8] ORCID Public Data File 2020 — 2020. — doi:10.23640/07243.13066970.V1

[_f3de78bde275c6a7-9] NNDB (анг.) — 2002.

[nn-10] а ^б ^в «Стварэнне лекаў, палімераў і новых матэрыялаў. Чым нам дапаможа „клік-хімія“, за якую сёлета далі Нобелеўку?» Наша Ніва.

[11] «Нобэлеўскую прэмію ў хіміі прысудзілі за новы мэтад звышхуткага сынтэзу малекул». Радыё Свабода.

[12] «Press release: The Nobel Prize in Chemistry 2022». The Nobel Prize.

[10]

[11]

[12]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Карл Бары Шарплес
па-ангельску: Karl Barry Sharpless

Дата нараджэньня	28 красавіка 1941(1941-04-28)^[1]^[2] (83 гады)
Месца нараджэньня	Філадэлфія, Пэнсыльванія, ЗША^[3]^[4]^[5]
Месца вучобы	Гарвардзкі ўнівэрсытэт школа Фрэндс Сэнтрал^[d] (1959) Дартмуцкі каледж^[d] (1963) Стэнфардзкі ўнівэрсытэт (1968)^[6] Дартмуцкі каледж^[d] (1963)^[7]
Занятак	хімік, прафэсар унівэрсытэту
Навуковая сфэра	хімія
Месца працы	Масачусэцкі тэхналягічны інстытут Дасьледчы інстытут Скрыпса^[d]^[8] Стэнфардзкі ўнівэрсытэт
Сябра ў	Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук^[d] і Амэрыканская асацыяцыя прасоўваньня навукі^[d]^[9]
Навуковы кіраўнік	Юджын ван Тамэлен^[d]
Узнагароды	узнагарода Амэрыканская хімічнага таварыства за творчую работу ў галіне сынтэтычнай арганічнай хіміі^[d] (1983) стыпэндыя Гугенгайма^[d] (1987) мэдаль Прэлага^[d] (1988) прэмія Шээле^[d] (1991) прэмія імя Артура Коўпа^[d] (1992) прэмія стагодзьдзя^[d] (1993) міжнародная прэмія караля Фэйсала ў галіне навукі^[d] (1995) прэмія Гарві^[d] (1998) прэмія Нацыянальнай акадэміі навук ЗША ў галіне хіміі^[d] (2000) мэдаль хіральнасьці^[d] (2000) прэмія Вольфа ў галіне хіміі^[d] (2001) мэдаль Ф. А. Котана^[d] (2014) мэдаль Прыстлі^[d] (2019) Chemical Pioneer Award^[d] (1988) Roger Adams Award in Organic Chemistry^[d] (1997) William H. Nichols Medal^[d] (2006) Tetrahedron Prize^[d] (1993) Sir Derek Barton Gold medal^[d] (2022) Clarivate Citation Laureate^[d] (2013) Remsen Award^[d] (1989) Camille Dreyfus Teacher-Scholar Awards^[d] мэдаль Джона Скота^[d] (2001)
Сайт	scripps.edu/chem/sharple…
Карл Бары Шарплес у Вікісховішчы