Гэнрык Ібсэн

	Гэнрык Ібсэн
	Henrik Johan Ibsen
	Гэнрык Ібсэн у 1900
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Гэнрык Ёган Ібсэн; (Henrik Johan Ibsen)
Псэўданімы	Brynjolf Bjarme
Нарадзіўся	20 сакавіка 1828; Шыен, Нарвэгія
Памёр	23 траўня 1906 (78 гадоў); Хрысьціянія (Осьлё), Нарвэгія
Пахаваны	Спаскія могілкі[d];
Бацькі	Knud Ibsen[d]; Marichen Altenburg[d]
Сужэнец	Suzannah Ibsen[d]
Дзеці	Sigurd Ibsen[d] і Hans Jacob Henriksen[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	драматург, тэатральны рэжысэр і паэт
Гады творчасьці	1850—1890
Кірунак	рэалізм / мадэрнізм
Жанр	драма і паэзія
Мова	нарвэская мова і дацкая
Дэбют	«Катыліна», 1850
Значныя творы	«Пэр Гюнт» (1867); «Лялечны дом» (1879),; «Прывіды» (1881); «Вораг народа» (1882); «Дзікая качка» (1884); «Геда Ґаблер» (1890)
Узнагароды	Knight Grand Officer of the Order of the Saxe-Ernestine[d] King Oscar II's reward medal[d]
Подпіс
	Гэнрык Ібсэн у Вікісховішчы
	https://www.hf.uio.no/is/tjenester/virtuelle-ibsensenteret/, https://www.nb.no/forskning/ibsen/

Гэнрык Ібсэн (па-нарвэску: Henrik Johan Ibsen, 20 сакавіка 1828, Шыен — 23 траўня 1906, Хрысьціянія) — буйнейшы нарвэскі драматург XIX стагодзьдзя, тэатральны рэжысэр і паэт. Да яго часта зьвяртаюцца як да «айца» сучаснай драмы і аднаго з заснавальнікаў тэатральнага мадэрнізму^[7]. У час, калі эўрапейскі тэатар павінен быў ствараць узор строгіх рамкаў сямейнага жыцьця і дабрабыту, яго п’есы лічыліся скандальнымі для большай часткі тагачаснай аўдыторыі. У творах Ібсэна дасьледваліся рэаліі, якія хаваліся за шматлікімі ўмоўнымі фасадамі тагачаснага грамадзства, выяўляючы шмат з таго, што выклікала трывогу ў многіх сучасьнікаў драматурга. Ібсэн часта ацэньваецца як адзін з па-сапраўднаму выбітных драматургаў у эўрапейскай драматычнай традыцыі.

Верш Ібсэна «Я ветразь свой у свет вялiкi…» пераклаў на беларускую мову Уладзімер Жылка^[8]. Мікалай Пінігін паставіў у 1984 годзе спэктакль «Жанчына з мора» Гэнрыка Ібсэна.

Біяграфія

Гернык нарадзіўся ў сям’і багатага камэрсанта, старэйшым зь пецярых дзяцей. Калі яму споўнілася восем гадоў, бацька разарыўся. У 1843 годзе Гэнрык пераехаў у Грымстад, дзе ўладкаваўся памочнікам аптэкара. У гэты пэрыяд жыцьця, зьявіліся першыя вершы Ібсэна. Калі яму споўнілася васемнацаць гадоў, Ібсэн стаў бацькам пазашлюбнага сына, маці якога была старэйшай за Ібсана служачай. З сынам Ібсэн не падтрымліваў ніякіх кантактаў.

У 1850 годзе Ібсэн пераехаў у Хрысьціянію (зараз Осьлё), дзе адбыўся яго першы сцэнічны дэбют у тэатры Хрысьціяніі, дзе была пастаўленая яго п’еса «Kjæmpehøien» (Труна Гунаў). Хутка драматург пераехаў у Бэрген, дзе ў 1851—1857 г.г. узначаліў, разам са скрыпачом Оле Булам, тэатар «Det Norske Theater». У гэтым тэатры ён працаваў як памочнік рэжысэра і драматург. На сцэне Det Norske Theater былі пастаўленыя шмат п’есаў Ібсэна. У 1857 годзе ён пазнаёміўся зь Сюзанай Торэсэн, зь якой празь некаторы час пабраўся шлюбам. Хутка ў іх нарадзіўся сын Сыгурд.

У 1857 годзе Ібсэн зноў перабраўся ў Хрысьціянію, дзе атрымаў пасаду кіраўніка тэатру Хрысьціяніі «Norske Theater» (які разарыўся ў 1862 годзе). Пэрыяд 1857—1864 гг. стаў самым цяжкім пэрыядам у жыцьці пісьменьніка. Ён быў незадаволены пазыцыяй Нарвэгіі, якая не дапамагла Даніі ў вайне з Прусіяй, а таксама фінансавыя цяжкасьці сям’і прывялі да таго, што Ібсэн вырашыў пакінуць краіну. Атрымаўшы фінансавую дапамогу ад нарвэскага парлямэнту, драматург, разам зь сям’ёй, пераехаў на поўдзень. Наступныя 27 гадоў ён жыў у Італіі і Нямеччыне.

Менавіта ў Італіі здарыўся літаратурны пералом у творчасьці Ібсэна. Там былі напісаныя п’есы «Brand» i «Peera Gynta». У 1868 годзе Ібсэн пераехаў у Манака, а празь некалькі год, у 1875 годзе, у Дрэздэн. Там таксама ўзьніклі лепшыя творы Ібсэна, такія як «Nora», «Дзікая качка» і «Hedda Gabler». У 1879 годзе Ібсэн вярнуўся ў Нарвэгію, ўжо як вядомы драматург. Яго п’есы пачалі ставіць у тэатрах усёй Эўропы, а праблемы, якія ўздымаў Ібсэн, выклікалі бурныя дэбаты ў нарвэскай супольнасьці. Апошнія гады жыцьця Ібсэн правёў у Хрысьціяніі, дзе стаў адным з найвядомейшых жыхароў.

Творчасьць

Першыя творы Ібсэна зьявіліся ў 1850 годзе, калі ён напісаў вершы і драму са старажытнарымскай гісторыі «Катыліна», матывы якой адлюстроўваюць рэвалюцыйныя падзеі ў Эўропе таго часу. Драма выйшла пад псэўданімам і посьпеху не атрымала.

Бэргенскі пэрыяд жыцьця пісьменьніка супадае з захапленьнем палітычным нацыяналізмам і скандынаўскім фальклорам. У гэты час зьявіліся «сярэднявечныя» п’есы «Fru Inger til Østeraad» (1854 г.), «Gildet paa Solhoug» (1855—1856 г.г.), якія прынесьлі яму вядомасьць, «Olaf Liljekrans» (1856 г.), «Hærmændene paa Helgeland» (1857 г.) У 1862 годзе Ібсэн напісаў твор «Камэдыя каханьня», у якой адлюстравана сатырычная карціна мяшчанска-чыноўніцкага жыцьця Нарвэгіі. У драме «Барацьба за прастол» (1864 г.) пісьменьнік паказаў перамогу героя, які выконваў прагрэсіўную гістарычную місію. У 1860 — пачатку 1870-х г.г. Ібсэн чакае руйнаваньня старога сьвету й у драме пра Юліана Адрачэнца «Кесар і галілеянін» (1873 г.) ён сьцьвярджае будучую ўзаемасувязь духоўнага й цялеснага пачаткаў у чалавеку.

Адной з самых папулярных п’есаў Ібсэна стаў «Лялечны дом» (Et Dukkehjem, 1879 г.), якая выкрывае мяшчанскі сямейны лад жыцьця.

Першая драма, напісаная Ібсэнам пасьля «Лялечнага дому» — «Прывіды» (Gengangere, 1881 г.), выкарыстоўвае матывы «Бранда»: рэлігія і ідэалізм, але крытыкі выкрываюць значны ўплыў францускага натуралізму.

У позьніх творах пісьменьніка ўскладняецца падтэкст, узрастае тонкасьць псыхалягічнага малюнку. Тэма «моцнага чалавека» высоўваецца на першы плян. Ібсэн становіцца бязьлітасным да сваіх герояў. Прыкладам могуць быць п’есы — «Будаўнік Сольнэс» (Bygmester Solness, 1892 г.), «Юн Габрыэль Боркман» (John Gabriel Borkman, 1896 г.).

Крыніцы

^ http://www.begravdeioslo.no/maler/grav/grave_id/12289
^ ^а ^б ^в ^г ^д Henrik Ibsens skrifter
^ Norsk biografisk leksikon (бук.) — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502
^ ^а ^б Det virtuelle Ibsensenteret, The Virtual Ibsen Centre
^ ^а ^б Henrik Ibsens skrifter
^ Ibsen, Henrik, 1828-1906 // CONOR.SI
^ On Ibsen’s role as "father of modern drama, " see Ibsen Celebration to Spotlight 'Father of Modern Drama'. Bowdoin College (2007-01-23). Праверана 2007-03-27 г.; on Ibsen’s relationship to modernism, see Moi (2006, 1-36)
^ Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.

Вонкавыя спасылкі

Гэнрык Ібсэн — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[_2b34b82c55cd0b63-1] ttp://www.begravdeioslo.no/maler/grav/grave_id/12289

[_83109a0c86201185-2] а ^б ^в ^г ^д Henrik Ibsens skrifter

[_d08c27e4bdeda0f7-3] Norsk biografisk leksikon (бук.) — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502

[_dc175260cfbce69a-4] а ^б Det virtuelle Ibsensenteret, The Virtual Ibsen Centre

[_78bc938ca00e1fb9-5] а ^б Henrik Ibsens skrifter

[_7285d699ffcb5c61-6] Ibsen, Henrik, 1828-1906 // CONOR.SI

[7] On Ibsen’s role as "father of modern drama, " see Ibsen Celebration to Spotlight 'Father of Modern Drama'. Bowdoin College (2007-01-23). Праверана 2007-03-27 г.; on Ibsen’s relationship to modernism, see Moi (2006, 1-36)

[8] Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[8]